TY  - JOUR
TI  - DÜNDEN BUGÜNE KÜLTÜRÜMÜZDE KORUYUCU AİLE HİZMETLERİ ÜZERİNE BAZI DEĞERLENDİRMELER
AB  - Toplumun çekirdeğini oluşturan aile, yerine getirdiği işlevleri ile alternatifi olmayan bir kurumdur. Toplumun geleceği olan çocukların sağlıklı bir ortamda yetişmeleri önemlidir. Çocuğun fiziksel, psikolojik ve sosyal yönden iyi yetişmesi, içinde bulunduğu aile ortamına bağlıdır. Aile, çocuğu hayata hazırlayan ilk ve en önemli sosyal kurumlardan biridir. Bu çalışmanın amacı, koruyucu ailenin önemini vurgulamak, geçmişten günümüze koruyucu aile hizmetlerinin uygulanış şekillerinin neler olduğunu tespit etmek, tarihî süreç içerisinde bu hizmetlerin ne tür değişiklikler geçirdiğini anlamaktır. Bu makalede araştırmamıza konu olan, geçmişten günümüze koruyucu aile hizmetleri; tartışma, yorumlama, karşılaştırma yöntemleri kullanılarak sosyolojik açıdan ele alınmaktadır. Koruyucu aile ile ilgili farklı çalışmalar olmakla birlikte biz bu çalışmayla özellikle koruyucu ailenin önemini, Osmanlı Dönemi'nde ve Cumhuriyet Dönemi'nde ne tür şekillerde uygulandığını ve ne tür değişikler geçirdiğini ortaya koymaya ve bu uygulamaların aralarındaki farklılıkları anlamaya çalışacağız. Kültürümüzde çocukların korunması, bakımına yönelik çalışmalar ve koruyucu aile uygulamaları her ne kadar günümüzdeki gibi düzenli ve sistemli bir şekilde olmasa da aile, akraba ve çeşitli vakıflar aracılığı ile bu hizmetler yerine getirilmekteydi. Koruyucu aile hizmetlerini tarihî süreç içerisinde üç dönemde inceleyebiliriz. Birincisi Türklerde ve İslam'ın ilk dönemlerinde koruyucu aile uygulaması, ikincisi Osmanlı Dönemi'nde koruyucu aile hizmetleri, üçüncüsü Türkiye Cumhuriyeti'nde koruyucu aile hizmetleri şeklindedir. Türklerde ve İslam'ın ilk dönemlerinde kimsesiz çocuklara yönelik koruyucu aile uygulamaları ağırlıklı olarak yakın akraba içerisinde dinî ve ailevi kaygılarla gerçekleştirilmekteydi. Osmanlı Dönemi'nde koruyucu aile uygulaması, yakın akraba ve çevrenin, mahallenin bakımı, tebennî adı altında bir türlü geçici evlatlık, çocukların emeğine karşılık belli bir ücret karşılığında icar-ı sağir ve vakıfların koruyucu aileye yönelik maddi destekleri şeklinde birtakım uygulamalar görülmekteydi. Günümüzde ise koruyucu aile türleri şunlardır: 1. Akraba veya yakın çevre koruyucu aile modeli, 2. Geçici koruyucu aile modeli, 3. Süreli koruyucu aile modeli, 4. Uzmanlaşmış koruyucu aile modeli. Geçmişteki uygulama şekilleri incelendiğinde koruyucu aileye yönelik bu tür hizmetler o günkü toplumsal şartlarda, o günün ihtiyaçlarını gidermeye yönelik çalışmalar olup bu uygulamanın kurumsal bir yapıya bürünmekten uzak olduğu ve daha çok geleneksel yönünün ağır bastığı görülmektedir. Osmanlı devletinin son dönemlerinde özellikle de Tanzimat'tan sonra kimsesiz çocuklara yönelik kurumsal anlamda bakım uygulamalarının yoğunlaştığını görmekteyiz. Cumhuriyetin kuruluşunun ilk yıllarında geleneksel gönüllü koruyucu aile bakımına, sonraki yıllarda kurumsal bakıma, günümüzde ise tekrar aile içerisinde bakıma önem verildiğine şahit olmaktayız. İlk dönem ya da geleneksel koruyucu ailenin özellikleri ile günümüz koruyucu ailenin özelliklerini şu şekilde karşılaştırabiliriz: 1- İlk dönem koruyucu aile hizmetleri akrabalık ilişkileri içinde geleneksel tarzda olmakla beraber bu hizmetlerin özünde gönüllülük esası ağır basmaktadır. Günümüzde ise bir çocuğun koruyucu aileye verilebilmesi için hukuki ve idari kararın verilmesi gerekmektedir. Gönüllülük esasından ziyade devlet destekli ve maddi yardımlı olmaktadır. Ayrıca mevcut sistemde bu konuda eğitim almış uzman kişilerden destek alınmaktadır. 2- Koruyucu aile ile ilgili hizmetler geleneksel çerçevede dinî, ahlaki ve ailevi kaygılarla yerine getirilmektedir. Aile içerisinde bu tür hizmetleri yerine getirmeyen kimse ayıplanmaktadır. Günümüzde bu tür kaygılar azalmış olmakla birlikte yine de devam etmektedir. 3- İlk dönemde koruyucu aile uygulamaları henüz kurumsallaşmamıştır. Çeşitli vakıflar tarafından bu tür hizmet veren aileler ekonomik yönden desteklenmiştir. Çocuğun bakım hizmetlerinde devletin rolü pek fazla görülmemektedir. Günümüzde ise koruyucu aile hizmetleri daha organizeli ve sistemli bir şekilde yapılmaktadır. 4- Önceki dönemlerde bu uygulamalara nedensel açıdan bakıldığında bakıma muhtaç çocuklara savaş, yoksulluk, ölüm vb. sebeplerle koruyucu aile hizmetleri verilirken günümüzde ise ağırlıklı olarak ailevi ve ekonomik problemlerle ilgili gelen çocuklara hizmet verilmektedir. 5- İlk dönemde genel olarak koruyucu aile bakımı/hizmetleri uzun dönemi kapsamaktadır yani çocuğun evlenmesine kadar devam etmektedir. Bugün ise, koruyucu aile hizmetleri süre açısından çeşitlilik ve sınırlılık arz etmektedir. Geçmişten günümüze korunmaya muhtaç çocuklar için yapılan sosyal hizmet çalışmalarının uygulanışı bakımından birkaç merhalede şekillendiğini söyleyebiliriz: Birincisi her dönem için geçerli olabilecek gönüllü ya da geleneksel koruyucu aile hizmetleri; ikincisi özellikle Tanzimat sonrası başlayan gruplar halinde kurum tipi bakım hizmetleri; üçüncüsü ise çoklu ya da karma bakım hizmetleri ki bunun içerisinde koruyucu aile, sevgi evleri ve yurtların karışımı bir bakım hizmetleri söz konusudur. Koruyucu aile hizmetleri ile ilgili sorunların neler olduğu anlaşılırsa bu sorunlara göre de çözüm yolları bulunabilir. İnsanın temel ihtiyaçlarından birisi de ait olma ya da başka bir ifadeyle mensubiyet duygusudur. Kurum tipi yurtlarda bu tür ihtiyaçların karşılanması mümkün değildir. Dolayısıyla kimsesiz çocuklar için bu duyguların kazandırılacağı yer koruyucu ailenin yanıdır. Ülkemizde koruyucu aile hizmetlerini olumsuz yönde etkileyen unsurları şöyle sıralayabiliriz: Sanayi İnkılâbı ile tüm toplumlar hızlı bir değişim sürecine girmiştir. Bu değişim, ailenin yapı ve fonksiyonlarını da çeşitli şekilde etkilemektedir. Aile ve akraba ilişkilerinin zayıflaması gönüllü koruyucu aile bakımını olumsuz yönde etkilerken, kurum bakımı üzerinde yoğunlaşmaya sebep olmuştur. Kadının iş hayatına girmesi gönüllü koruyucu aile bakımını yine olumsuz yönde etkilemektedir. İş yoğunluğu sebebiyle kendi çocukları il
AU  - unal, vehbi
PY  - 2015
JO  - Turkish Studies (Elektronik)
VL  - 10
IS  - 6
SN  - 1308-2140
SP  - 875
EP  - 900
DB  - TRDizin
UR  - http://search/yayin/detay/278585
ER  -