TÜRK-İSLAM SANATINDA TESBİH ÜZERİNE NOTLAR

TEKİN, KEMAL HAKAN

TÜRK-İSLAM SANATINDA TESBİH ÜZERİNE NOTLAR

Kemal Hakan TEKİN (Dr. Erciyes Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi, Temel Eğitim Bilimleri Bölümü, El-mek:)

Turkish Studies (Elektronik)

40 2

Yıl: 2014 Cilt: 9 Sayı: 10 Sayfa Aralığı: 1009 - 1018 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

TÜRK-İSLAM SANATINDA TESBİH ÜZERİNE NOTLAR

Öz:

Türk-İslam sanatı tarihi içinde tesbih sanatı ile ilgili literatürde oldukça az araştırma bulunmaktadır. Tesbih her zaman her inanç sistemi içinde ibadet bağlamında kullanılmıştır. Uluslararası literatürde tesbihin psikolojik tedavilerdeki etkisinin incelenmesi boyutunda bilimsel araştırmalar bulunmaktadır Tesbihin tarihçesi söz konusu olduğunda bir ipe dizilmiş boncuk taneleri olarak düşünürsek tarihinin çok eskilere dayandığını söylemek hiç de zor değildir. İlk kullanıldığı yer olarak Hindistan ve Hinduizm gösterilmektedir. Sonrasında Budizm ile Asya'da kullanılmış ve Ortadoğu üzerinden de Avrupa'ya kadar yayılım göstermiştir. Hristiyanlık içinde hem Katolik hem de Ortodoks kilise mensupları tarafından kullanılmıştır. Tesbih hemen hemen tüm dünya dinlerinin kullandığı bir ibadet aracı olmuş ise de İslamiyet ile özdeşleşen kimliği sonucunda Türk-İslam dünyasında nam salan bir sanat halini almıştır. Kullanılan malzeme ne kadar kaliteli ve ayrıcalıklı ise tesbih de o kadar ayrıcalıklı hale gelmiştir. Tesbih denildiğinde ilk akla gelen inanç sistemi yine de İslamiyet olmaktadır. Bu açıdan da Türk tesbih sanatı ayrıcalıklı bir konumdadır. Ancak Türk tesbih sanatı ile karşılaşılmamaktadır. Bu çalışmada var olan literatürden hareketle genel bilgi ve değerlendirmeler yapılmaya çalışılacaktır. Sırasıyla tesbih sanatının geçmişinden söz edilecek, tesbih yapımında kullanılan türlerinden, yapımında kullanılan malzemelerden ve yapım tekniğinden söz edilecektir

Anahtar Kelime:

NOTES ON THE ART OF TURKISH-ISLAMIC PRAYER BEADS

Öz:

There are very few studies on the art of prayer beads production in the literature in Turkish-Islamic Art History. The prayer beads have merely been a material cultural item related with Islam in history. They have always been used within the belief systems in terms of worshipping. It is claimed that the prayer beads were first used in India in Hinduism belief system. Later on, they became widespread in Asia with Hinduism, and traveled to Europe over Middle East. Prayer beads were used in Christianity by the Catholic and Orthodox members of thechurch. However, when the term “prayer beads” is mentioned, the firstbelief system to be remembered is Islam. In this context, the subject“Turkish Prayer Beads” is in a privileged status. When the literature isscanned about Turkish Prayer Beads, it is observed that studies onprayer beads are very few. In this study, general information andassessments will be performed based on the existing studies in theliterature. The history of the Turkish Prayer Beads will be dealt with,and the types of materials that are used in prayer beads production,and the techniques in the production of them will be explained.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

DUBİN, L.S. (1987). The history of Beads: From 30,000 BC to the Present. New York: Harry N. Abrams.
DURBAŞ, R. (2010) “Zekâi Şenyurt ile Söyleşi” Türk Tesbih Sanatı. Neziroğlu Koleksiyonu. İstanbul: MAS Matbaacılık. cilt 2. s.5-9.
DURBAŞ, R. (2010) “Metin Karakuş ile Söyleşi” Türk Tesbih Sanatı. Neziroğlu Koleksiyonu. İstanbul: MAS Matbaacılık. cilt 3. s.5-9.
EREN, B. (2014). Günlük Hayatımızda Zikir, Vird ve Tesbihler. İstanbul: Cihan Yayınları.
ERKİLETLİOĞLU, H. (1998). San’âtta ve Maneviyâtta Tesbih. Kayseri: Erciyes Eğitim ve Hizmet Vakfı.
EVANGELINOS, A. (1993). The Kolomboi and Its History. Kolomboi Museum Pablications.
GORBON B. (1980). “Türk Tesbihçilik Sanatı.” Türkiyemiz.Sayı: 31. İstanbul: APA Ofset. s.1-6.
GREER J. M.-C. VAUGHN. (2007). Pagan Prayer Beads: Magic and Meditation with Pagan Rosaries. San Franscisco: Weiser Books.
GÜRSOY, D. (2006). Tespih, Parmak Uçlarındaki Huzur. İstanbul: Oğlak Yayınları.
HAKGÜDEN, M. (1998). “Tesbih”. P Kültür, Sanat ve Antika. Sayı: 9 İstanbul: MAS Matbaacılık. s. 140-149.
NUHOĞLU, M.-M. (1995). Türk-İslam Kültüründe Tesbih ve Tesbih Sanatı. Ankara: İlköz Matbaacılık.
KUŞOĞLU, M.Z. (1984) “Türk Sanatında Tesbih.” İlgi Dergisi. İstanbul: APA Ofset. s.32-35.
REYHAN, N. (1942). “Tesbih” 7 Gün Dergisi. cilt:19. No: 472. s. 7-11 İstanbul.
SARICI, N. (2008). Dua Taneleri Tesbih. İstanbul: Numune Matbaacılık.
SARICI, N. (2013). Mehmet Çebi Koleksiyonu’ndan Zikir Taneleri. İstanbul: MAS Yayınları.
TEKİN, H.(2014) Sabırla Selamete Tane Tane … Osmanlı Kültüründe Tesbih ve Hüsnü Dikeçligil Tesbih Koleksiyonu. Kayseri: Orka Yayınevi.
ÜLKÜMEN, P. (1969). “Tesbihin Tarihçesi Yapılış Tekniği ve Saray Koleksiyonlarındaki Tesbihler.” Ankara: Türk Etnoğrafya Dergisi. c.12 s.112-122.
YAZICI, N. (1979). “Din ve San’at Açısından Tespih.” Diyanet Dergisi. cilt 18. İstanbul. s.170-
185. WILEY, E.- M.O.SHANNON.(2002). A String and a Prayer: How to Make and Use Prayer Beads. New York: Red Wheel.
WINSTON K., (2008). Bead One, Pray Too: A Guide to Making and Using Prayer Beads, New York: Church Publishing, Inc.
[1] http://apsara.transapex.com/collection/male-hindu-buddhist-deities/
[2] http://traditions.cultural-china.com/en/15T1974T4842.html
[3] http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e2/Arnolfini-beads.jpg? uselang=it
[4] http://www.metmuseum.org/toah/works-of-art/57.51.27
[5] http://www.metmuseum.org/toah/works-of-art/44.30

APA	TEKİN K (2014). TÜRK-İSLAM SANATINDA TESBİH ÜZERİNE NOTLAR. , 1009 - 1018.
Chicago	TEKİN KEMAL HAKAN TÜRK-İSLAM SANATINDA TESBİH ÜZERİNE NOTLAR. (2014): 1009 - 1018.
MLA	TEKİN KEMAL HAKAN TÜRK-İSLAM SANATINDA TESBİH ÜZERİNE NOTLAR. , 2014, ss.1009 - 1018.
AMA	TEKİN K TÜRK-İSLAM SANATINDA TESBİH ÜZERİNE NOTLAR. . 2014; 1009 - 1018.
Vancouver	TEKİN K TÜRK-İSLAM SANATINDA TESBİH ÜZERİNE NOTLAR. . 2014; 1009 - 1018.
IEEE	TEKİN K "TÜRK-İSLAM SANATINDA TESBİH ÜZERİNE NOTLAR." , ss.1009 - 1018, 2014.
ISNAD	TEKİN, KEMAL HAKAN. "TÜRK-İSLAM SANATINDA TESBİH ÜZERİNE NOTLAR". (2014), 1009-1018.

APA	TEKİN K (2014). TÜRK-İSLAM SANATINDA TESBİH ÜZERİNE NOTLAR. Turkish Studies (Elektronik), 9(10), 1009 - 1018.
Chicago	TEKİN KEMAL HAKAN TÜRK-İSLAM SANATINDA TESBİH ÜZERİNE NOTLAR. Turkish Studies (Elektronik) 9, no.10 (2014): 1009 - 1018.
MLA	TEKİN KEMAL HAKAN TÜRK-İSLAM SANATINDA TESBİH ÜZERİNE NOTLAR. Turkish Studies (Elektronik), vol.9, no.10, 2014, ss.1009 - 1018.
AMA	TEKİN K TÜRK-İSLAM SANATINDA TESBİH ÜZERİNE NOTLAR. Turkish Studies (Elektronik). 2014; 9(10): 1009 - 1018.
Vancouver	TEKİN K TÜRK-İSLAM SANATINDA TESBİH ÜZERİNE NOTLAR. Turkish Studies (Elektronik). 2014; 9(10): 1009 - 1018.
IEEE	TEKİN K "TÜRK-İSLAM SANATINDA TESBİH ÜZERİNE NOTLAR." Turkish Studies (Elektronik), 9, ss.1009 - 1018, 2014.
ISNAD	TEKİN, KEMAL HAKAN. "TÜRK-İSLAM SANATINDA TESBİH ÜZERİNE NOTLAR". Turkish Studies (Elektronik) 9/10 (2014), 1009-1018.