KENT İÇİ ARKEOLOJİK ALANLARDA KATMANLAŞMANIN ANALİZİ VE KORUMA SORUNLARI: FOÇA ÖRNEĞİ

AKYÜZ LEVİ, ESTER ETİ; TAŞCI, Burcu

KENT İÇİ ARKEOLOJİK ALANLARDA KATMANLAŞMANIN ANALİZİ VE KORUMA SORUNLARI: FOÇA ÖRNEĞİ

Burcu TAŞCI, (İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Mimarlık Fakültesi, Mimari Restorasyon Bölümü, İzmir, Türkiye)

ESTER ETİ AKYÜZ LEVİ (Dokuz Eylül Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü, İzmir, Türkiye)

Belleten

5 0

Yıl: 2018 Cilt: 82 Sayı: 293 Sayfa Aralığı: 31 - 50 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 30-11-2018

KENT İÇİ ARKEOLOJİK ALANLARDA KATMANLAŞMANIN ANALİZİ VE KORUMA SORUNLARI: FOÇA ÖRNEĞİ

Öz:

Yer altı ve yer üstünde arkeolojik mirasa sahip olmakla birlikte, kent merkezinde çağdaş yaşamın sürdüğü pek çok yerleşim vardır. Sözkonusu arkeolojik mirası farklı tarihsel katmanlar oluşturmaktadır ve bu katmanlaşma kent merkezinin tarihsel sü-reç boyunca kesintisiz yerleşim görmesinden kaynaklanmaktadır. Modern kentin aynı konumda yapılaşmaya devam etmesi ile kent içinde çok katmanlı arkeolojik alanlar ortaya çıkmıştır. Katmanlaşmaya yönelik mevcut ve tarihsel birikimin doğru bir şekil-de ortaya konulabilmesi için kentsel arkeoloji bilimsel bir çalışma alanı olarak kabul görmektedir. Türkiye’de katmanlaşmanın özellikle kent merkezlerinde yasal, yönetsel, sosyal ve ekonomik nedenlerle kısmen yok olmasına karşın günümüzde farklı katman-lara ait izler taşıyan yerleşimler hala mevcuttur. Bu yerleşimlerden Foça Prehistorik dönemden başlayarak Arkaik, Klasik, Helenistik, Roma, Bizans, Ceneviz kolonisi ve Osmanlı dönemlerinde sürekli iskân görmüş, çok katmanlı bir kenttir. Kent içindeki katmanlaşmanın analiz edilebilmesi için belirli bir envanterleme sistemi ile güncellen-mesi gereklidir. Bu kapsamda kentte belirlenen dokuz tarihsel katmana ait arkeolojik veri ve mimari birikim dijital ortama aktarılarak, dönem paftaları hazırlanmıştır. Bu paftaların çakıştırılmasıyla kentteki çok katmanlı kimlik alanları belirlenmiş ve her alan için analiz paftaları hazırlanmıştır. Bu paftalarda alanın ada-parsel numaralarına göre konumu, kazı çalışmaları ve koruma durumları hakkında bilgi, alanın kazı çalış-maları sırasındaki ve günümüzdeki fotoğraﬂ arı, bulguların dönemlere göre renklen-dirilmiş çizimleri bulunmaktadır. Bu çalışmanın süreç içerisinde daha detaylı olarak hazırlanacak envanterleme sistemine altlık olması hedeﬂ enmiştir.

Anahtar Kelime:

Konular: Arkeoloji Tarih Coğrafya Kültürel Çalışmalar Sanat

Öz:

There are many settlements that have archaeological heritage from underground and aboveground besides remaining the contemporary life in the city center. These archaeological heritage consist of diﬀ erent historical layers and stratiﬁ cation is due to the continuous settlement along the historical process. Multilayered archaeological sites have been emerged in the city center because modern city is located in the same area with historical city center. Urban archaeology is a scientiﬁ c way of determining existing and historical data for stratiﬁ cation in a accurate way. Therefore, especially city centers are losing the traces of stratiﬁ cation because of legal, administrative, social and economic reasons but there are still some settlements that reﬂ ect the traces of diﬀ erent layers. Foça is a multilayered city which was settled from the Prehistoric period to the Archaic, Classical, Hellenistic, Roman, Byzantine, Genoese and Ottoman periods. It is required to be updated speciﬁ c inventory system for the analysis of the stratiﬁ cation in the city center. In this context, archaeological and architectural data belonging nine historical layers digitize and create layer maps. The multilayered identity areas were determined in the city by superposing the analysis sheets of diﬀ erent layer maps and analysis sheets for each layer are generated. Analysis sheets have the location of excavation area, history of excavation and conservation works, photographs fromtoday and past and colored drawings based on the period of the ﬁ ndings. It is aimed that this study will be a template for the next works about inventory of cultural heritage.

Anahtar Kelime:

Konular: Arkeoloji Tarih Coğrafya Kültürel Çalışmalar Sanat

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Bibliyografik

Yıldırım, Tevﬁ k, Kentsel ve Arkeolojik Sit Alanında Adana/Tepebağ Höyüğü ve Planlama Süre-cinde Kentsel Arkeoloji, Kentsel Dönüşüm, Rehabilitasyon ile Arkeopark Kavramı, Çukurova Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, Adana 2010.
Umar, Nur, Adana Tepebağ - Kayalıbağ Kentsel ve Arkeolojik Sit Alanı Koruma Projesi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2010.
Umar, Bilge, Türkiye’deki Tarihsel Adlar, İnkılap Kitabevi, İstanbul 1993.
Turan, Şerafettin, Türkiye-İtalya İlişkileri I: Selçuklular’dan Bizans’ın Sona Erişine. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 1990.
Titus Livius, History of Rome (Çev:Canon Roberts), E. P. Dutton and Co., New York 1912.
Taşcı, Burcu, Çok Katmanlı Yerleşimlerin Koruma Sorunlarının Foça Örneği Üzerinden İrdelenme-i, Dokuz Eylül Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, İzmir 2015.
Strabon, Antik Anadolu Coğrafyası XII-XIII-XIV (Çev: Adnan Pekman), Arkeoloji ve Sa-nat Yayınları, İstanbul 2012
Sartiaux, Felix, Eski Foça, Ege Turizm Cemiyeti Yayınları, İzmir 1952.
Sarfatij, Herbert-Melli, Piera, Report on the Situation of Urban Archaeology in Europe, Coun-cil of Europe Publishing, Strasbourg 1999.
Piri Reis, Kitab-ı Bahriye, Yay. Fevzi Kurtoğlu-Haydar Alpagut, Türk Tarih KurumuYayınları, İstanbul 1935.
Pausanias, Description of Greece, Books I-II, (Çev:W. H. S. Jones), Harvard Univer-sity Press, Massachusetts 1918.
Özyiğit, Ömer, “Phokaia’da Son Dönem Kazıları”, Ege Üniversitesi arkeoloji kazılarıDer: Çilingiroğlu, A., Mercangöz, Z., Polat, G.), Arkadaş Matbaacılık, İzmir 2012, ss. 295-307.
Özyiğit, Ömer, “Phokaia’da Akurgal’ın Kazıları Işığında Son Dönem Çalışmaları”Anadolu/ Anatolia, sy. 25 (2003), ss. 97-107.
Özyiğit, Ömer, “1991 Yılı Phokaia Kazı Çalışmaları”, XIV. Kazı sonuçları toplantısı (II.),Ankara Üniversıtesi Basımevi, Ankara 1992.
Özyiğit, Ömer, “1989 Yılı Phokaia Kazı Çalışmaları”, XII. Kazı sonuçları toplantısı (I.),Ankara Üniversıtesi Basımevi, Ankara 1990.
Mansel, Arif Müﬁ d, Ege ve Yunan Tarihi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1999.
Macqueen, James G. “Geography and History in Western Asia Minor in the Second Millennium B.C.” Anatolian Studies 18 (1968), ss. 169-85.
Keil, Josef, Pauly-Wissowa, cilt XX.
Karabağ, Nağme Ebru, Çok Katmanlı Kentlerdeki Tarihsel Sürekliliğin Çözümlenerek Korunma-sı: İzmir Örneği, Dokuz Eylül Üniversitesi, Doktora Tezi, İzmir 2008.
İzmir Büyükşehir Belediyesi, Foça’nın Konumu, Erişim Tarihi:15.10.2014, http://www.izmir.bel.tr/BuyuksehirSinirHaritasi/125/172/tr.
İbn Battuta, Voyages d’Ibn Battuta (Yay. C. Defremery ve B.R. Sanguinetti), II, Paris 1854.
Herodotos, Herodot Tarihi (Çev: Müntekim Ökmen), Remzi Kitabevi, İstanbul 1983.
Evliya Çelebi, Seyahatname, Dokuzuncu Cilt, (Anadolu-Suriye-Hicaz), İstanbul 1935.
Etyemez, Leyla, Çok Katmanlı Kentlerde Tarihsel Katmanlaşmanın Günümüz Bağlamı ile Bütünleşmesinin Değerlendirilmesi. Örnekleme Çalışması: Amasya, Orta Doğu Teknik Üniversi-tesi, Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2011.
Dukas, Mihail İoannis, Bizans Tarihi (Çev:Vladmir Mirmiroğlu), İstanbul 1956.
Doyduk, Hatice Senem, Nesne Merkezli Koruma Yaklaşımına Tamamlayıcı Bir Olgu Olarak Kentsel Arkeolojik Yığılma, Yıldız Teknik Üniversitesi, Doktora Tezi, İstanbul 2010.
Dillerman, Louis, “Haute Mesopotamieo rientalee t pays adjacents”, Paris 1962.
Çırak, Ayşegül, Bir Planlama Stratejisi Olarak Arkeolojik Envanterleme ve Kentsel Arkeolojik De-ğer Yöntemi: İzmir Tarihi Kent Merkezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Doktora Tezi, İzmir 2010.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Arşiv Dairesi Baş-kanlığı, Defter-i Evkaf-ı Liva-i Saruhan, Ankara 2014.
Boylu, Ayşen, Kentsel Arkeoloji (Türkiye’de Kentsel Arkeoloji İçin Vizyonel Bir Yaklaşım), Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, Ankara 1994.
Bilgin, Ziyaeddin, “Foça açmazı (veya gelin Foça’nın yok olmasına engel olalım)”, EgeMimarlık, 2, (1992), ss. 25-28.
Bilgin Altınöz, Ayşe Güliz,Urban Archaeology: As the Basis for the Studies on the Future of the Town; Case Study: Bergama, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, Ankara 1996.
Bilgin Altınöz, Ayşe Güliz,Çok Katmanlı Kentteki Tarihsel Katmanlaşmayı Çözümlemek: KentArkeolojisi, Erişim Tarihi: 21.05.2011, http://www.metropolistanbul.com/pub-lic/ temamakale.aspx?tmid=&mid=13.
Bilgin Altınöz, Ayşe Güliz, Koruma Karar Verme Sürecine Katkı Olarak Çok Katmanlı Kentlerdeki Tarihsel Katmanlaşmanın Değerlendirilmesi; Coğraﬁ Bilgi Sistemlerini (CBS) Temel Alan Bir Yaklaşım. Uygulama Örneklemesi: Bergama, Doktora Tezi, Ankara 2002.
Belge, Burak, İzmir Tarihi Kent Merkezindeki Kentsel Arkeolojik Değerler ve Sorunlar: Keşifsel Bir Örnek Çalışma, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2005.
Bean, George Ewart, Eski Çağda Ege Bölgesi (Çev: İnci Delemen), Arion Yayınevi, İs-anbul 2001.
Aykaç, Pınar, Determination of Presentation Principles for Multi-Layered Historical Towns Based on Cultural Signiﬁ cance, Case Study: Tarsus, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2008.
Arıkan, Zeki, “16. yüzyılda Foça”, Foça Üzerine Yazılar, İzmir 1998, ss. 4-13.
Alpan, Açalya, Kentsel Arkeolojik Kaynakların Tarihi Kent Merkezleri Tarragona, Verona ve Tarsus’ta Günlük Hayatla Bütünleşmesi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2005.
Akurgal, Ekrem, Anadolu Uygarlıkları, Net Turistik Yayınları, İzmir 1998
Akurgal, Ekrem, “Foça Kazıları ve Kyme Sondajları”, Anadolu / Anatolia, sy. 1 (1956), ss. 32-42.

APA	TAŞCI B, AKYÜZ LEVİ E (2018). KENT İÇİ ARKEOLOJİK ALANLARDA KATMANLAŞMANIN ANALİZİ VE KORUMA SORUNLARI: FOÇA ÖRNEĞİ. , 31 - 50.
Chicago	TAŞCI Burcu,AKYÜZ LEVİ ESTER ETİ KENT İÇİ ARKEOLOJİK ALANLARDA KATMANLAŞMANIN ANALİZİ VE KORUMA SORUNLARI: FOÇA ÖRNEĞİ. (2018): 31 - 50.
MLA	TAŞCI Burcu,AKYÜZ LEVİ ESTER ETİ KENT İÇİ ARKEOLOJİK ALANLARDA KATMANLAŞMANIN ANALİZİ VE KORUMA SORUNLARI: FOÇA ÖRNEĞİ. , 2018, ss.31 - 50.
AMA	TAŞCI B,AKYÜZ LEVİ E KENT İÇİ ARKEOLOJİK ALANLARDA KATMANLAŞMANIN ANALİZİ VE KORUMA SORUNLARI: FOÇA ÖRNEĞİ. . 2018; 31 - 50.
Vancouver	TAŞCI B,AKYÜZ LEVİ E KENT İÇİ ARKEOLOJİK ALANLARDA KATMANLAŞMANIN ANALİZİ VE KORUMA SORUNLARI: FOÇA ÖRNEĞİ. . 2018; 31 - 50.
IEEE	TAŞCI B,AKYÜZ LEVİ E "KENT İÇİ ARKEOLOJİK ALANLARDA KATMANLAŞMANIN ANALİZİ VE KORUMA SORUNLARI: FOÇA ÖRNEĞİ." , ss.31 - 50, 2018.
ISNAD	TAŞCI, Burcu - AKYÜZ LEVİ, ESTER ETİ. "KENT İÇİ ARKEOLOJİK ALANLARDA KATMANLAŞMANIN ANALİZİ VE KORUMA SORUNLARI: FOÇA ÖRNEĞİ". (2018), 31-50.

APA	TAŞCI B, AKYÜZ LEVİ E (2018). KENT İÇİ ARKEOLOJİK ALANLARDA KATMANLAŞMANIN ANALİZİ VE KORUMA SORUNLARI: FOÇA ÖRNEĞİ. Belleten, 82(293), 31 - 50.
Chicago	TAŞCI Burcu,AKYÜZ LEVİ ESTER ETİ KENT İÇİ ARKEOLOJİK ALANLARDA KATMANLAŞMANIN ANALİZİ VE KORUMA SORUNLARI: FOÇA ÖRNEĞİ. Belleten 82, no.293 (2018): 31 - 50.
MLA	TAŞCI Burcu,AKYÜZ LEVİ ESTER ETİ KENT İÇİ ARKEOLOJİK ALANLARDA KATMANLAŞMANIN ANALİZİ VE KORUMA SORUNLARI: FOÇA ÖRNEĞİ. Belleten, vol.82, no.293, 2018, ss.31 - 50.
AMA	TAŞCI B,AKYÜZ LEVİ E KENT İÇİ ARKEOLOJİK ALANLARDA KATMANLAŞMANIN ANALİZİ VE KORUMA SORUNLARI: FOÇA ÖRNEĞİ. Belleten. 2018; 82(293): 31 - 50.
Vancouver	TAŞCI B,AKYÜZ LEVİ E KENT İÇİ ARKEOLOJİK ALANLARDA KATMANLAŞMANIN ANALİZİ VE KORUMA SORUNLARI: FOÇA ÖRNEĞİ. Belleten. 2018; 82(293): 31 - 50.
IEEE	TAŞCI B,AKYÜZ LEVİ E "KENT İÇİ ARKEOLOJİK ALANLARDA KATMANLAŞMANIN ANALİZİ VE KORUMA SORUNLARI: FOÇA ÖRNEĞİ." Belleten, 82, ss.31 - 50, 2018.
ISNAD	TAŞCI, Burcu - AKYÜZ LEVİ, ESTER ETİ. "KENT İÇİ ARKEOLOJİK ALANLARDA KATMANLAŞMANIN ANALİZİ VE KORUMA SORUNLARI: FOÇA ÖRNEĞİ". Belleten 82/293 (2018), 31-50.