Dünyada genetiği değiştirilmiş ürünler pazar yapısı ve sosyo-ekonomik değerlendirme

SARIHAN ŞAHİN, TUĞBA; Peker, Arzu; ARAL, Yılmaz

Dünyada genetiği değiştirilmiş ürünler pazar yapısı ve sosyo-ekonomik değerlendirme

Tuğba SARIHAN ŞAHİN, (Ankara Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Hayvan Sağlığı Ekonomisi ve İşletmeciliği Anabilim Dalı, Ankara, Türkiye)

Yılmaz ARAL, (Ankara Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Hayvan Sağlığı Ekonomisi ve İşletmeciliği Anabilim Dalı, Ankara, Türkiye)

Arzu GÖKDAİ (Ankara Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Hayvan Sağlığı Ekonomisi ve İşletmeciliği Anabilim Dalı, Ankara, Türkiye)

Veteriner Hekimler Derneği Dergisi

11 3

Yıl: 2018 Cilt: 89 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 85 - 108 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 11-12-2018

Dünyada genetiği değiştirilmiş ürünler pazar yapısı ve sosyo-ekonomik değerlendirme

Öz:

Ticari üretiminin 22. yılında GD bitkiler global düzeyde 1,5 milyar hektar ekilebilir arazinin yaklaşık % 12’sinde yetiştirilmektedir. Bu bitkiler 2016 yılında özellikleri açısından; % 47 HT (herbisit toleranslı), % 12 Bt (insekt toleranslı) ve % 41 yığın özellikli ve tür açısından; soya fasulyesi (% 50), mısır (% 22), pamuk (% 12), kanola (% 5) ve diğer türler (% 11) şeklinde sınıflandırılmıştır. Genetik mühendisliği sayesinde hâlihazırdaki ürünler dışında yakın gelecekte; endüstriyel üretime daha uygun, farmasötik sanayi için önemli girdileri üretebilen, besleyici özelliği zenginleştirilmiş, kuraklık gibi zor iklim koşullarına, tuzluluk ve uygun olmayan pH seviyesi gibi çevresel stres faktörlerine ve zararlılara karşı dayanıklılığı arttırılmış türlerin üretilmesi planlanmaktadır. Günümüzde üretilen GD bitkilerin çiftçilere ve üretici ülkelere fayda sağladığı çeşitli çalışmalarda belirtilmiştir. Sürdürülebilirlik ve sosyo-ekonomik değerlendirme çalışmalarında bu ürünlerin avantaj ve potansiyel faydaları açıklanmıştır. Ancak GD ürünlerin kamuoyu tarafından kabul gördüğünü söylemek mümkün değildir. Bunun öncelikli nedenleri, alanla ilgili bilinmezlikler, önyargılar ve olası risk unsurlarının yarattığı endişe durumu olabilir. GD bitkiler hakkında oluşturulan risk analiz raporları da bu bitkilerin insan sağlığına ve ekosisteme etkisini değerlendiren deneysel çalışmaların yapılması konusuna vurgu yapmaktadır. Gelecekte dünyayı besleme ve alternatif enerji kaynaklarının üretimi hususunda faydalı olabileceğinden bahsedilen bu ürünlerin potansiyelinden yararlanabilmek için üretim öncesinde uzman ekiplerin işbirliğiyle sağlık, biyogüvenlik ve sürdürülebilirlik yönüyle çeşitli Ar-Ge çalışmalarının yapılması önem taşımaktadır.

Anahtar Kelime:

Konular: Ziraat Mühendisliği

The market structure of genetically modified crops around the world and socio-economic assessment

Öz:

In the 22nd year of commercial production, GM crops are cultivated about 12% of 1,5 billion hectares of arable land on the world. To classify this crops in terms of traits in 2016; 47% HT (herbicide tolerant), 12% Bt (insect resistant) and 41% stacked traits and in terms of species; soybean (50%), maize (22%), cotton (12%), canola (5%) and other species (11%). Through the applications of genetic engineering, in addition to traits gained by currently available GM crops, in the near future crop species which planned to be produced are; more suitable for industrial production, cabaple to produce important inputs for the pharmaceutical industry, biofortified and increased resistance to; difficult climate conditions such as drought, environmental stress factors such as salinity and unsuitable pH conditions and different pathogens. GM crops that are cultivated nowadays are mentioned in several studies which have benefits to farmers and the countries that produce these products. The advantages and potential benefits of these products are explained detailedly in the studies that consider socioeconomic status and sustainability. However, it is not possible to say that GM crops are accepted by the public. Ambiguities about the field, prejudices and concerns related to possible risk factors may be the main reasons of this cautious attitude. Risk reports related to GM crops also emphasize to conduct empirical studies about the effects of these crops on human health and ecosystem. To obtain benefit from the potential of these products which are particularly said to be beneficial for feeding the world and production of alternative energy sources in the future, it is important to make research and development studies (r&d) for health, biosafety and sustainability in collaboration with specialists before cultivation.

Anahtar Kelime:

Konular: Ziraat Mühendisliği

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Yılmaz F (2014): Bitkisel Üretimde Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar ve Ürünleri ile Biyogüvenlik. Erişim: http://tarim.kalkinma. gov.tr/wp-content/uploads/2015/01/Bitkisel_ Uretimde_Genetigi_Degistirilmis_Organizmalar-_ ve_Urunleri_ile_Biyoguvenlik.pdf Erişim Tarihi: 12.12.2017
Yeşilbağ D (2004): Tarımsal ve Hayvansal Ürünlerde Modern Biyoteknoloji ve Organik Üretim. Uludag Univ. J. Fac. Vet. Med., 23(1-2-3), 157-162.
Wesseler J, Kaplan S, Zilberman D (2014): The Cost of Delaying Approval of Golden Rice. Agricultural and Resource Economics, 17(3), 1- 3.
Uzogara SG (2000): The Impact of Genetic Modification of Human Foods in the 21st Century: A Review. Biotechnol Adv, 18(3), 179–206.
Turan C (2000): Genetik. MKÜ Su Ürünleri Fakültesi Yayınları, Hatay.
TMO (2016): 2016 Yılı Hububat Sektör Raporu,Erişim:http://www.tmo.gov.tr/Upload/ Document/hububatsektorraporu2016.pdf Erişim Tarihi: 15.11.2017
T.C. GTHB GKGM (2016): Gdo’lu Yemler. Erişim: http://www.tarim.gov.tr/Konular/Gida-VeYem-Hizmetleri/Yem-Hizmetleri/GDOlu-Yemler Erişim Tarihi: 01.12.2017
T.C. GTHB TAGEM (2014): Erişim: http://www.tarim.gov.tr/TAGEM/Belgeler/ SUNULAR/%C3%87MYB_Birg%C3%BCl%20 G%C3%BCner.PDF Erişim Tarihi: 20.11.2017
Ünal A (2013): Türkiye’de GDO Mevzuatı. Erişim: http://apbs.mersin.edu.tr/files/nalantiftik/ Scientific_Meetings_014.pdf Erişim Tarihi: 14.09.2017
Subramanian A, Qaim M (2010): The Impact of Bt Cotton on Poor Households in Rural India. J Dev Stud, 46, 295-311.
Qaim M, Traxler G (2005): Roundup Ready Soybeans in Argentina: Farm-level and Aggregate Welfare Effects. Agric Econ, 32, 73-86. 37. Qaim M (2009): The Economics of Genetically Modified Crops. Annu. Rev. Resour. Econ., 1, 665694.
Qaim M, Zilberman D (2003): Yield Effects of Genetically Modified Crops in Developing Countries. Science, 299, 900-902.
Özgen M, Ertunç F, Kınacı G, Yıldız M, Birsin M, Ulukan H, Emiroğlu H, Koyuncu N, Sancak C (2005): Tarım Teknolojilerinde Yeni Yaklaşımlar ve Uygulamalar: Bitki Biyoteknolojisi. Erişim: https:// www.researchgate.net/publication/266911190_ TARIM_TEKNOLOJILERINDE_YENI_ YAKLASIMLAR_VE_UYGULAMALAR_ Bitki_Biyoteknolojisi Erişim Tarihi: 29.10.2017
Özdemir O, Duran M (2010): Biyoteknolojik Uygulamalara ve Genetiği Değiştirilmiş Organizmalara (GDO) İlişkin Tüketici Davranışları. Akademik Gıda, 8, 20-28.
NHGRI (2013): 1972: First Recombinant DNA Erişim: http://www.genome.gov/25520302 Erişim Tarihi : 26.10.2017
Lusser M, Raney T, Tillie P, Dillen K, Rodriguez-Cerezo E (2012): International Workshop on Socio-economic Impacts of Genetically Modified Crops. Erişim: http://www. fao.org/docrep/015/ap016e/ap016e.pdf Erişim Tarihi: 24.11.2017
Lemaux PG (2009): Genetically Engineered Plants and Foods: a Scientist’s Analysis of the Issues (Part II). Annu Rev Plant Biol, 60, 511-559.
König A, Cockburn A, Crevel RWR, Debruyne E, Grafstroem R, Hammerling U, Kimber I, Knudsen I, Kuiper HA, Peijnenburg AACM, Poulsen M, Schauzu M, Wal JM, Penninks AH (2004): Assessment of the Safety of Foods Derived from Genetically Modified (GM) Crops. Food Chem Toxicol, 42, 1047-1088.
Klumper W, Qaim M (2014): A Metaanalysis of the Impacts of Genetically Modified Crops. PloS One, 9, 1-7.
Kıvılcım Z (2012): Cartagena Protokolü ve Türkiye Biyogüvenlik Mevzuatı. Marmara Avrupa Araştırmaları Dergisi, 20, 99-121.
Kaphengst T, El Benni N, Evans C, Finger R, Herbert S, Morse S, Stupak N (2011): Assessment of the Economic Performance of GM crops Worldwide. Erişim: https://www.academia. edu/852767/Assessment_of_the_economic_ performance_of_GM_crops_worldwide Erilim Tarihi: 03.12.2017
Jones PJ, McFarlane ID, Park JR, Tranter RB (2017): Assessing the potential economic benefits to farmers from various GM crops becoming available in the European Union by 2025: Results from an expert survey. Agricultural Systems, 155, 158-167.
James C (2014): ISAAA Report on Global Status of Biotech/GM Crops Erişim: http:// www.isaaa.org/resources/publications/briefs/49/ pptslides/default.asp Erişim Tarihi : 02.12.2017
İTO (2006): Soya Sektör Raporu. Erişim: http://www.ito.org.tr/Dokuman/Sektor/1-84.pdf. Erişim Tarihi: 15.10.2017
İnce HÖ, Bahadıroğlu C, Toroğlu S, Bozdoğan H (2013): Genetiği Değiştirilmiş Mısır Bitkisinin Bazı Böcek Türlerine Karşı Direnci Üzerine Değerlendirmeler. Nevşehir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2, 78-89.
ISAAA (2016): Global Status of Commercialized Biotech/GM Crops: 2016, Brief 52. Erişim: http:// www.isaaa.org/resources/publications/briefs/52/ download/isaaa-brief-52-2016.pdf Erişim Tarihi: 14.09.2017
ISAAA (2014): Executive Summary: Global Status of Commercialized Biotech/GM Crops: Brief 49-2014. Erişim: http://www.isaaa.org/resources/ publications/briefs/49/executivesummary/default. asp Erişim tarihi: 18.11.2017
Hall C, Knight B, Ringrose S, Knox OGG (2013): What have been the Farm-level Economic Impacts of the Global Cultivation of GM Crops?. Collaboration for Environmental Evidence, 11, 1-45.
Garcia-Yi J, Lapikanonth T, Vionita H, Vu H, Yang S, Zhong Y, Li Y, Nagelschneider V, Schlindwein B, Wesseler J (2014): What are the Socio-economic Impacts of Genetically Modified Crops Worldwide? A Systematic Map Protocol. Environmental Evidence, 3, 1-17.
Finger R, El Benni N, Kaphengst T, Evans C, Herbert S, Lehmann B, Morse S, Stupak N (2011): A Meta Analysis on Farm-level Costs and Benefits of GM Crops. Sustainability, 3, 743-762.
Fernandez-Cornejo, J, Caswell M (2006): The First Decade of Genetically Engineered Crops in the United States. Erişim: https://www. ers.usda.gov/webdocs/publications/43731/13396_ eib11_1_.pdf?v=41746 Erişim Tarihi: 07.11.2017
FDA (2017): Genetically Enginereed Animals Consumer Q&A. Erişim: https:// www.fda.gov/AnimalVeterinary/Development ApprovalProcess/GeneticEngineering/ GeneticallyEngineeredAnimals/ucm113672.htm Erişim Tarihi: 27.09.2017
FAO (2015): World Deforestation Slows Down as more Forests are Better Managed. Erişim: http://www.fao.org/news/story/en/item/326911/ icode/ Erişim Tarihi: 23.11.2017
FAO (2012): Statistical Yearbook 2012. Erişim: http://www.fao.org/docrep/015/i2490e/i2490e00. htm Erişim Tarihi: 14.11.2017
Fagerström T, Dixelius C, Magnusson U, Sundström, JF (2012): Stop Worrying; Start Growing. EMBO Rep, 13, 493-497.
Erdoğan SM (2015): Dünya’da GDO Mevzuatı, Ticareti ve Uygulamalarının Karşılaştırılması ve Türkiye. Erişim: http://www.tarim.gov.tr/ ABDGM/Belgeler/%C4%B0DAR%C4%B0%20 %C4%B0%C5%9ELER/Uzmanl%C4%B1k%20Tez%20 Eyl%C3%BCl%202015/Say%C4%B1t%20Mahmut%20 Erdogan.pdf Erişim Tarihi: 01.12.2017
Çelik V, Turgut-Balık D (2007): Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar. Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 23, 13-23.
Çabuk M, Alçiçek A, Bozkurt, M, Eratak S (2005): Hayvan Beslemede Genetik Olarak Değiştirilmiş Bitkilerin (GMO) Kullanımı, Genetik Olarak Değiştirilmiş Yemler ve Özellikleri. 540544, III.Ulusal Hayvan Besleme Kongresi Tam Metinler Kitabı, Adana.
Chen H, Lin Y (2013): Promise and Issues of Genetically Modified Crops. Curr Opin Plant Biol, 16, 255-260.
Brookes G, Barfoot P (2016): GM Crops: Global Socio-economic and Enviromental Impacts 1996–2014. Erişim: http://www.pgeconomics. co.uk/pdf/2016globalimpactstudymay2016.pdf Erişim Tarihi: 02.12.2017
Brookes G, Barfoot P (2015): Global Income and Production Impacts of Using GM Crop Technology 1996–2013. GM Crops Food, 6, 1346.
Backgrounder A (2000): Genetically Modified Organisms (GMO’s). Food Technol 54, 42-45. 5. UN DESA (2016): Erişim: https://esa.un.org/ unpd/wpp/DataQuery/ Erişim Tarihi: 08.10.2017
Aygün Ş, Dere A (2008): Terminatör Gen Teknolojisi ve Biyoçeşitlilik Üzerine Olan Etkileri. J of Aari, 18, 55-61.
Areal FJ, Riesgo L, Rodriguez-Cerezo E (2013): Economic and Agronomic Impact of Commercialized GM Crops: a Meta-Analysis. J Agr Sci-Cambridge, 151, 7-33.
Akumo DN, Riedel H, Semtanska I (2013): Social and Economic Issues - Genetically Modified Food. 221-229. In: I Muzzalupo (Ed), Food Industry. InTech, London.

APA	SARIHAN ŞAHİN T, ARAL Y, Peker A (2018). Dünyada genetiği değiştirilmiş ürünler pazar yapısı ve sosyo-ekonomik değerlendirme. , 85 - 108.
Chicago	SARIHAN ŞAHİN TUĞBA,ARAL Yılmaz,Peker Arzu Dünyada genetiği değiştirilmiş ürünler pazar yapısı ve sosyo-ekonomik değerlendirme. (2018): 85 - 108.
MLA	SARIHAN ŞAHİN TUĞBA,ARAL Yılmaz,Peker Arzu Dünyada genetiği değiştirilmiş ürünler pazar yapısı ve sosyo-ekonomik değerlendirme. , 2018, ss.85 - 108.
AMA	SARIHAN ŞAHİN T,ARAL Y,Peker A Dünyada genetiği değiştirilmiş ürünler pazar yapısı ve sosyo-ekonomik değerlendirme. . 2018; 85 - 108.
Vancouver	SARIHAN ŞAHİN T,ARAL Y,Peker A Dünyada genetiği değiştirilmiş ürünler pazar yapısı ve sosyo-ekonomik değerlendirme. . 2018; 85 - 108.
IEEE	SARIHAN ŞAHİN T,ARAL Y,Peker A "Dünyada genetiği değiştirilmiş ürünler pazar yapısı ve sosyo-ekonomik değerlendirme." , ss.85 - 108, 2018.
ISNAD	SARIHAN ŞAHİN, TUĞBA vd. "Dünyada genetiği değiştirilmiş ürünler pazar yapısı ve sosyo-ekonomik değerlendirme". (2018), 85-108.

APA	SARIHAN ŞAHİN T, ARAL Y, Peker A (2018). Dünyada genetiği değiştirilmiş ürünler pazar yapısı ve sosyo-ekonomik değerlendirme. Veteriner Hekimler Derneği Dergisi, 89(2), 85 - 108.
Chicago	SARIHAN ŞAHİN TUĞBA,ARAL Yılmaz,Peker Arzu Dünyada genetiği değiştirilmiş ürünler pazar yapısı ve sosyo-ekonomik değerlendirme. Veteriner Hekimler Derneği Dergisi 89, no.2 (2018): 85 - 108.
MLA	SARIHAN ŞAHİN TUĞBA,ARAL Yılmaz,Peker Arzu Dünyada genetiği değiştirilmiş ürünler pazar yapısı ve sosyo-ekonomik değerlendirme. Veteriner Hekimler Derneği Dergisi, vol.89, no.2, 2018, ss.85 - 108.
AMA	SARIHAN ŞAHİN T,ARAL Y,Peker A Dünyada genetiği değiştirilmiş ürünler pazar yapısı ve sosyo-ekonomik değerlendirme. Veteriner Hekimler Derneği Dergisi. 2018; 89(2): 85 - 108.
Vancouver	SARIHAN ŞAHİN T,ARAL Y,Peker A Dünyada genetiği değiştirilmiş ürünler pazar yapısı ve sosyo-ekonomik değerlendirme. Veteriner Hekimler Derneği Dergisi. 2018; 89(2): 85 - 108.
IEEE	SARIHAN ŞAHİN T,ARAL Y,Peker A "Dünyada genetiği değiştirilmiş ürünler pazar yapısı ve sosyo-ekonomik değerlendirme." Veteriner Hekimler Derneği Dergisi, 89, ss.85 - 108, 2018.
ISNAD	SARIHAN ŞAHİN, TUĞBA vd. "Dünyada genetiği değiştirilmiş ürünler pazar yapısı ve sosyo-ekonomik değerlendirme". Veteriner Hekimler Derneği Dergisi 89/2 (2018), 85-108.