Türkiye Bal Arısı (Apis mellifera L.) biyoçeşitliliğinin mevcut durumu ve koruma çalışmaları

kekeçoğlu, meral; KAMBUR, Merve

Türkiye Bal Arısı (Apis mellifera L.) biyoçeşitliliğinin mevcut durumu ve koruma çalışmaları

Merve KAMBUR, (Düzce Üniversitesi, Fen Bilimleri Ensititüsü, Biyoloji Bölümü, Düzce/Türkiye)

Meral KEKEÇOĞLU (Düzce Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü, Konuralp yerleşkesi, 81620, Düzce, Türkiye)

Biological Diversity and Conservation

5 0

Yıl: 2018 Cilt: 11 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 105 - 119 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 18-12-2018

Türkiye Bal Arısı (Apis mellifera L.) biyoçeşitliliğinin mevcut durumu ve koruma çalışmaları

Öz:

Literatür sonuçlarına göre ülkemizde 5 farklı bal arısı alttürünün varlığı söz konusudur. Ancak son yıllarda modern arıcılık faaliyetleriyle birlikte ortaya çıkan göçer arıcılık, ticari ana arı üretim ve satışı nedeniyle söz konusu biyoçeşitliliğin yok olduğuna yönelik tartışmalar başlamıştır. Bu çalışmanın amacı; Türkiye’nin farklı ırk ve ekotipleri temsil edecek şekilde örnekleme yaparak bugün itibariyle Türkiye arı biyoçeşitliliğinin mevcut durumunu ortaya koymaktır. Bu amaçla Türkiye’nin 32 ayrı lokasyonundan toplanan örneklerin sağ ön kanatlarında 31 morfometrik karakter çalışılmıştır. Populasyonlar ilk kez bu çalışmada ele alınan DA, PDK, DİU, RU, İKU, İKG karakterlerine göre karşılaştırıldığında, Ardahan DA ve PDK, Hatay İKU, Gaziantep DİU ve İKU, Artvin DBİ karakterleri bakımından birbirlerinden ve diğer populasyonlardan önemli düzeyde farklılık göstermiştir (p<0,001). Mahalonobis uzaklıklarına göre çizilen UPGMA fenogramında üç temel kolda 7 grup oluşmuştur. Sakarya, Ordu, Artvin, Düzce Bursa populasyonları bir grup; Hakkâri, Muğla, Bilecik, Balıkesir ve Antalya popülasyonları diğer grubu oluşturmuştur. Amasya, Kars, Mersin, Bingöl, Kırıkkale, Konya, Iğdır, Kırklareli ve Trabzon populasyonları birlikte bir grup oluştururken Kastamonu, Eskişehir, Niğde popülasyonları bunlara bağlı ikinci grubu; Van, İzmir ve Hatay populasyonları bu iki gruba bağlı bir diğer grubu oluşturmuştur. Zonguldak, Sinop ve Kahramanmaraş ile Ardahan, Isparta ve Gaziantep populasyonları diğer populasyonlardan ayrılarak iki ayrı grup oluşturmuşlardır. Kanonikal varyans analizi (CVA)’ne göre çizilen iki boyutlu dağılım grafiğinde Artvin ve Ordu birlikte bir grup oluştururken Ardahan ve Trabzon birbirinden bağımsız ayrı gruplar oluşturmuştur. Ardahan ve Isparta populasyonları diğer populasyonlardan ayrılarak birbirlerine yakın grup oluşturmuştur. Gaziantep ve Hatay ise kenarda birer grup oluşturarak diğer popülasyonlardan ayrılmıştır. Bu çalışmanın sonuçlarına göre Türkiye genelinde hala yerel ırkların korunduğu lokasyonlar bulunmakla birlikte Türkiye arı biyoçeşitliliği arıcılık faaliyetlerinden önemli düzeyde etkilenmiştir.

Anahtar Kelime:

Konular: Biyoloji Biyoloji Çeşitliliğinin Korunması

The current situation of Turkey Honey Bee (Apis mellifera L.) biodiversity and conservations studies

Öz:

Previous scientific studies showed that there are 5 diffirent honey bee subspecies in Turkey. But discussions initiated in recent years about extinction of this biodiversity due to migratory beekeeping and commercial queen bee production and sales that urges as a result of modern beekeeping. The aim of the present study was displaying the current situation of Turkey bee biodiversity. For this purpose, 31 morphometric characters were studied in right front wings of samples collected from 32 different locations of Turkey. Worker honeybee samples from local area (Ardahan, Hatay, Gaziantep and Artvin) were compared regarding DA, PDK, DİU, RU, IKU, IKG which were studied for the first time in this study, Ardahan, Hatay, Gaziantep and Artvin showed significant differences (P< 0,001) both from each other and from other populations in terms of DA and PDK, IKU, DIU and IKU and DBI characteristics respectively. The UPGMA phenogram drawn according to mahalonobis distances appeared seven groups formed in three basic branchs. Sakarya, Ordu, Artvin, Düzce and Bursa formed a group. Hakkâri, Muğla, Bilecik, Balikesir and Antalya populations constituted the other group. Amasya, Kars, Mersin, Bingöl, Kırıkkale, Konya, Iğdır, Kırklareli and Trabzon populations were generated a group while Kastamonu, Eskişehir and Niğde populations made a close group to this. Van, İzmir and Hatay populations grouped togather and attached to these two groups. Zonguldak, Sinop and Kahramanmaraş and Ardahan, Isparta and Gaziantep populations separated from other populations and formed two separate groups. According to canonical variance analysis (CVA). Ardahan and Isparta populations were separated from other populations and Gaziantep and Hatay, on the other hand, formed separate groups and isolated from other populations. According to the results of the present study It is understood that bee biodiversity in Turkey is significantly affected by beekeeping activities although there are still locations where the local breeds are still protected throughout Turkey.

Anahtar Kelime:

Konular: Biyoloji Biyoloji Çeşitliliğinin Korunması

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Turan, H. (2011). Trakya bölgesi balarısında (Apis mellifera l.) geometrik morfometrik çalışmalar. Yüksek lisans tezi, Zootekni Bölümü, Namık Kemal Üniversitesi, Tekirdağ, Türkiye.
Smith, D.R., Slaymaker, Palmer A. M. and Kaftanoglu, O. (1997). Turkish honey bees belong to the east Mediterranean mitochondrial lineage. Apidologie, 28 (1), 269-274.
Sıralı, R., Şengül, T. ve Yıldız, İ. (2003). Investigations on some morphological characteristics of the honey bees (Apis mellifera L.) of the Harran plain Turkey. Uludağ Arıcılık Dergisi, 11(4), 30-36.
Settar, A. (1983). Ege Bölgesi arı tipleri ve gezginci arıcılık üzerine arastırmalar. Doktora tezi, Ege Ziraai Arastırma Enstitüsü, İzmir, Türkiye.
Ruttner, F., Tassencourt F. ,and Louveaux, J. (1978). Biometrical-Statistical analysis of the geographic variability of Apis mellifera L. Apidologie, 9(4), 363-381.
Ruttner, F. (1988). Biogeography and taxonomy of honeybees. Berlin: Springer.
Rinderer, E.T. (1986) Bee Genetics and Breeding, London: Academic Press.
Palmer M.N., Smith D.R., and Kaftanoglu, O. (2000). Turkish honeybees: Genetic variation and evidence for a fourth lineage of Apis mellifera mtDNA. The Journal of Heredity, 91(1), 42-66.
Özbakır, G.Ö. (2011). Türkiye’nin Güneydoğu sınırboyu bal arısı populasyonlarının (Apis mellifera L.) morfolojik özellikleri. Doktora tezi, Zootekni Bölümü, Ankara Üniversitesi, Ankara, Türkiye.
Moritz, R.F.A. (2004). Beekeeping and biodiversity in Europe. First Conference of Apidologie, Udine 19–23 September.
Moritz, R.F.A. (1991). The limitations of biometric control on pure race breeding in Apis mellifera. Journal of Apiculture Reearch. 30, 54–59.
Maa, T.C. (1953). An inquiry into the systematics of the Tribus Apidini or honeybees (Hymenoptera). Treubia, 21(1), 525-640.
Lodesani, M., and Costa, C. (2003). Bee breeding and genetics in Europe. Bee World 84, 69–85.
Koca, A.Ö. and Kandemir, İ. (2013). Comparison of two morphometric methods for discriminating honey bee (Apis mellifera L.) populations in Turkey. Turkish Journal of Zoology, 37(2), 205-210.
Koca, A.Ö. (2012). Ortadoğu’da yayılış gösteren Apis mellifera L. (Hymenoptera: Apidae) alttürlerinin geometrik morfometri yöntemleriyle analizi. Doktora tezi, Biyoloji Bölümü, Ankara Üniversitesi, Ankara, Türkiye.
Kence, A. (2006). Türkiye bal arılarında genetik çeşitlilik ve korunmasının önemi. Uludağ Arıcılık Dergisi, 1(1), 25-32.
Kekeçoğlu, M., Bouga, M.İ., Soysal, İ. and Harizanis, P. (2007). Morphometrics as a tool for the study of genetic variability of honey bees. JOTAF/Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 4(1), 7-15.
Kekeçoğlu, M. and Soysal, M.İ. (2010). Genetic diversity of bee ecotypes in Turkey and evidence for geographical differences. Romanian Biotechnological Letters, 15 (5), 5646-5653.
Kekeçoğlu, M. (2007). Türkiye balarılarının mtDNA ve bazı morfolojik özellikleri bakımından karşılaştırılmasına yönelik bir araştırma. Doktora tezi, Zootekni Bölümü, Namık Kemal Üniversitesi, Tekirdağ, Türkiye.
Kauhausen-Keller, D., Ruttner, F., and Keller, R. (1997). Morphometric studies on the microtaxonomy of the species Apis mellifera L. Apidologie 28, 295– 307.
Karacaoglu, M. ve Fıratlı, Ç. (1998). Bazı Anadolu bal arısı ekotipleri (Apis m. anatoliaca) ve melezlerinin özellikleri I, morfolojik özellikleri. Turkish Journal of Veterinary Animal Science, 22, 17-21.
Kandemir, İ., Pinto, M.A., Maixner, M. and Sheppard, W.S. (2006b). Hinf-I digestion of cytochrome oxidase I region is not a dignostic test for A.m. lamarckii. Genetic and Molecular Biology, 29(4),747-749.
Kandemir, I., Kence, M., Sheppard, W.S. and Kence, A. (2006a). Mitochondrial DNA variation in honey bee (Apis mellifera L.) populations from Turkey. Journal of Apicultural Research, 45(1), 33-38.
Kandemir, İ., Kence, M., ve Kence, A. (2005). Morphometric and electrophoretic variation in different honeybees (Apis mellifera) population. Turkish Journal of Veterinary Animal Science, 29(1), 885-890.
Kandemir, İ., Kence, M., ve Kence, A. (2000). Genetic and morphometric variation in honeybee (Apis mellifera) population of Turkey. Apidologie, 31(1), 343-356.
Kambur, M. (2017). Türkiye bal arısı (Apis mellifera L.) biyoçeşitliliğinin geometrik morfometrik yöntemler ile belirlenmesi. Yüksek lisans tezi, Biyoloji Bölümü, Düzce Üniversitesi, Düzce, Türkiye.
Güler, A., Bıyık, S. ve Güler, M. (2013). Batı Karadeniz Bölgesi balarılarının (Apis mellifera L.) morfolojik karakterizasyonu. Anadolu Journal of Agricultural Sciences, 28(1), 39-46.
Güler, A., Bek, Y. ve Yeniar, H. (2010). The ımportance of morphometric geometry on discrimination of Carniolan (Apis mellifera carnica) and Caucasian (A. m. caucasica) honey bee subspecies and in determining their relationship to Thrace region bee genotype. Journal of the Kansas Entomologıcal Socıety, 83(2),154–162.
Güler, A. (2010). A morphometric model for determining the effect of commercial queen bee usage on the native honeybee (Apis mellifera L.) population in a Turkish province. Apidologie, 41(1), 622–635.
Güler, A. ve Demir, M. (2005). Beekeeping potentialin Turkey. Bee World, 86, 114-118.
Güler, A., Akyol, E., Gökçe, M. ve Kaftanoglu, O. (2002). Artvin ve Ardahan yöresi bal arıları (Apis mellifera L.)’nın bazı morfolojik özellikler yönünden ilişkilerinin belirlenmesi. Turkish Journal of Veterinary Animal Science, 26, 595-603.
Güler, A. ve Bek, Y. (2002). Forewing angles of honey bee (Apis mellifera) samples from different regions of Turkey. Journal Of Apicultural Research, 41(2), 43-49.
Güler, A. (2001). Artvin Borçka Camili (Macahel) yöresi bal arısı (Apis mellifera L.)’nın morfolojik özellikleri. Turkish Journal of Veterinary Animal Science, 25, 473-481.
Güler, A. ve Kaftanoglu, O. (1999). Türkiye’deki önemli bal arısı ırk ve ekotiplerinin morfolojik özellikleri-I. Turkish Journal of Veterinary Animal Science, 23(3) 565-575.
Gençer, H.V. ve Fıratlı, Ç. (1999). Orta Anadolu ekotipleri (Apis m. anatoliaca) ve Kafkas ırkı (Apis mellifera caucasica) bal arılarının morfolojik özellikleri. Turkish Journal of Veterinary Animal Science, 23(3),103-107.
DuPraw, E. (1965). Non-Linnear taxonomy and the systematics of honey bees. Systematic Zoology, 14 (1), 24.
Demirsoy, A. (2008). Genel zoocoğrafya ve Türkiye Zoocoğrafyası “Hayvan Coğrafyası.” Ankara: Meteksan Yayınevi.
Çakmak, İ., Fuchs, S., Çakmak, S.S., Koca, A.Ö., Nentchev, P. and Kandemir, İ. (2014). Morphometric analysis of honeybees ditributed ın northern Turkey along the black sea coast. Uludağ Arıcılık Dergisi, 14(2), 59-68.
Buttel-Reepen, H. (1906). Beitrage zur Systematic, Biologie, sowie zurgeschichtlichen und geographischen verbreitung der honigbiene (Apis mellifera L), ihrer varietaten und der übrigen apis-arten. Apistica, 118-120.
Bodenheimer, F.S. (1941). Studies on the honeybee and beekeeping in Turkey. Ankara: Merkez Ziraat Mücadele Enstitüsü.
Başköse, İ., Paksoy, M.Y., Savran, A. (2012). The flora of Nigde University campus area and Akkaya dam lake environments (Nigde/Turkey). Biological Diversity and Conservation, 5(3), 82-97.
Alpatov, W.W. (1929). Biometrical studies on variation and races of the honeybee Apis mellifera. The Quarterly Review of Biology, 4(1),1-58.
Adl, M.B.F., Gencer, H.V., Fıratlı, Ç. and Bahreini, R. (2007). Morphometric characterization of İranian (Apis mellifera meda), Central Anatolian (Apis mellifera anatoliaca) and Caucasian (Apis mellifera caucasica) honey bee population. Journol of Apicultural Research and Bee World, 46(4), 225-231.
Adam, B. (1983). In Search of Best Strains of Honeybees, UK: Northern Bee Books.

APA	KAMBUR M, kekeçoğlu m (2018). Türkiye Bal Arısı (Apis mellifera L.) biyoçeşitliliğinin mevcut durumu ve koruma çalışmaları. , 105 - 119.
Chicago	KAMBUR Merve,kekeçoğlu meral Türkiye Bal Arısı (Apis mellifera L.) biyoçeşitliliğinin mevcut durumu ve koruma çalışmaları. (2018): 105 - 119.
MLA	KAMBUR Merve,kekeçoğlu meral Türkiye Bal Arısı (Apis mellifera L.) biyoçeşitliliğinin mevcut durumu ve koruma çalışmaları. , 2018, ss.105 - 119.
AMA	KAMBUR M,kekeçoğlu m Türkiye Bal Arısı (Apis mellifera L.) biyoçeşitliliğinin mevcut durumu ve koruma çalışmaları. . 2018; 105 - 119.
Vancouver	KAMBUR M,kekeçoğlu m Türkiye Bal Arısı (Apis mellifera L.) biyoçeşitliliğinin mevcut durumu ve koruma çalışmaları. . 2018; 105 - 119.
IEEE	KAMBUR M,kekeçoğlu m "Türkiye Bal Arısı (Apis mellifera L.) biyoçeşitliliğinin mevcut durumu ve koruma çalışmaları." , ss.105 - 119, 2018.
ISNAD	KAMBUR, Merve - kekeçoğlu, meral. "Türkiye Bal Arısı (Apis mellifera L.) biyoçeşitliliğinin mevcut durumu ve koruma çalışmaları". (2018), 105-119.

APA	KAMBUR M, kekeçoğlu m (2018). Türkiye Bal Arısı (Apis mellifera L.) biyoçeşitliliğinin mevcut durumu ve koruma çalışmaları. Biological Diversity and Conservation, 11(1), 105 - 119.
Chicago	KAMBUR Merve,kekeçoğlu meral Türkiye Bal Arısı (Apis mellifera L.) biyoçeşitliliğinin mevcut durumu ve koruma çalışmaları. Biological Diversity and Conservation 11, no.1 (2018): 105 - 119.
MLA	KAMBUR Merve,kekeçoğlu meral Türkiye Bal Arısı (Apis mellifera L.) biyoçeşitliliğinin mevcut durumu ve koruma çalışmaları. Biological Diversity and Conservation, vol.11, no.1, 2018, ss.105 - 119.
AMA	KAMBUR M,kekeçoğlu m Türkiye Bal Arısı (Apis mellifera L.) biyoçeşitliliğinin mevcut durumu ve koruma çalışmaları. Biological Diversity and Conservation. 2018; 11(1): 105 - 119.
Vancouver	KAMBUR M,kekeçoğlu m Türkiye Bal Arısı (Apis mellifera L.) biyoçeşitliliğinin mevcut durumu ve koruma çalışmaları. Biological Diversity and Conservation. 2018; 11(1): 105 - 119.
IEEE	KAMBUR M,kekeçoğlu m "Türkiye Bal Arısı (Apis mellifera L.) biyoçeşitliliğinin mevcut durumu ve koruma çalışmaları." Biological Diversity and Conservation, 11, ss.105 - 119, 2018.
ISNAD	KAMBUR, Merve - kekeçoğlu, meral. "Türkiye Bal Arısı (Apis mellifera L.) biyoçeşitliliğinin mevcut durumu ve koruma çalışmaları". Biological Diversity and Conservation 11/1 (2018), 105-119.