İstanbul’da Bir Acem Matbaası: Kitapçı Tahir ve Ahter

Güllü YILDIZ (Marmara Üniversitesi, Türkiye)
Osmanlı Araştırmaları
3 0
Yıl: 2017 Cilt: 50 Sayı: 50 Sayfa Aralığı: 175 - 218 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 25-12-2018

İstanbul’da Bir Acem Matbaası: Kitapçı Tahir ve Ahter

Öz:
Muhammed Tahir Tebrizî ya da Osmanlı kaynaklarındaki şekli ile KitapçıTahir, İstanbul’a göçmüş ve ömrünün kalanını burada geçirmiş Tebrizli bir tüccarolarak özellikle İstanbul’da mukim ya da bir şekilde İstanbul’a yolu düşen hemen herİranlı’nın yakından tanıdığı bir isimdir. Ancak yirmi yıllık bir yayın hayatına sahip,İran dışında yayınlanmış Farsça gazetelerin ilk ve en önemlilerinden biri kabul edilenAhter’i (1876-1896) yayınladığında hem Osmanlı matbuat hayatı hem de Osmanlı-İran münasebetleri açısından önemli bir figür haline gelmiştir. Ahter gazetesi üzerineyapılmış ve son zamanlarda giderek zenginleşen çalışmalar, gazetenin yayın hayatıboyunca sahibi ve mesul müdürlüğünü üstlenmiş ve zaman zaman kendi adıyla yazı-lar kaleme almış Tahir hakkında ne yazık ki birkaç cümleyi geçmeyen oldukça sınırlıbilgiler sunmaktadır. Bu eksikliği gidermek maksadıyla hazırlanan makalede, KitapçıTahir’in biyografisiyle ilgili temel bilgilerin ortaya konması ve matbuat faaliyetlerininbir panoramasının çizilmesinin yanı sıra İran ve Osmanlı Devleti ile ilişkilerinin elealınması amaçlanmaktadır.
Anahtar Kelime:

Konular: Tarih Kültürel Çalışmalar

A Persian Printing House in Istanbul: Tāhir the Bookman and Akhtar

Öz:
Muhammad Tâhir Tabrizî, or Tâhir the Bookman in the Ottoman sources, migrated to Istanbul and spent the rest of his life there. As a merchant from Tabriz he was well-known especially in the Iranian community in Istanbul and for those Iranians who came to visit him from outside. He rose to prominence in the Otto- man press and Ottoman-Iranian relations when he published Akhtar, the first and the most important Persian newspaper ever published out of Iran in the twenty year period from 1876 to 1896. Studies on Akhtar which have flourished recently say only a few words about Tâhir, the owner, manager and also a writer of the newspaper. This study which aims to fill this gap, brings together the information on his biog- raphy, describes his publishing activities, and examines his relation to the Ottoman government and Iran.
Anahtar Kelime:

Konular: Tarih Kültürel Çalışmalar
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Zarinebaf, Fariba: “Alternatif Moderniteler: Osmanlı İmparatorluğu ve İran’da Meşru- tiyetçilik”, Dîvân: Disiplinler Arası Çalışmalar Dergisi, XIII/24 (2008/1), s. 47-78.
  • Yıldız, Güllü: “İranlı Hacıların Gözüyle İstanbul’u Temâşâ”, Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, sy. 51, Aralık 2016, s. 135-160.
  • Vejdani, Farzin: “Transnational Baha’i Print Culture: Community Formation and Religi- ous Authority, 1890-1920”, Journal of Religious History, Vol. 36, No. 4, December 2012, s. 499-515.
  • Strauss, Johann: “La Présence Diplomatique Iranienne a` Istanbul et dans les Provinces de l’Empire Ottoman, 1848–1908”, Les Iraniens d’Istanbul, ed. Thierry Zarcone-F. Zarinebaf-Shahr, Istanbul-Teheran, 1993, s. 11-32.
  • Sefernâme-i Hacı Pirzâde, haz. Ferman Fermaiyan, Tahran 1343.
  • Sasani, Han Melik: Payitahtın Son Yıllarında Bir Sefir, çev. Hakkı Uygur, İstanbul 2006.
  • Pistor-Hatam, Anja: “The Persian Newspaper Akhtar as a Transmitter of Ottoman Politi- cal Ideas”, Les Iraniens d’Istanbul, ed. Thierry Zarcone-F. Zarinebaf-Shahr, Istanbul- Teheran, 1993, s. 141-147.
  • Pervin, Nasıruddin: Tarih-i Ruznâme-Nigârî-i İraniyân ve Diger Parsi-Nevisiyan, Tahran 1377, I-II.
  • Niya, Rahim Reis: İran ve Osmanî der Âsitane-i Karn-i Bistom, Tahran 1328, I-II.
  • Nategh, Homa: “Mirzâ Âqâ Khân, Sayyed Jamâl al-Din et Malkom Khân à Istanbul (1860-1897)”, Les Iraniens d’Istanbul, ed. Thierry Zarcone-F. Zarinebaf-Shahr, Is- tanbul-Teheran, 1993, s. 45-60.
  • Lawrence, Tanya Elal: Akhtar: A Persian Language Newspaper Published in Istanbul and The Iranian Community of The Ottoman Empire in The Late Nineteenth Century, İstanbul 2015.
  • Kurtuluş, Rıza: 1906-1911 İran Meşrutiyet Hareketinde Osmanlı Etkisi, Marmara Üni- versitesi Ortadoğu Araştırmaları Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2010.
  • Kurtuluş, Rıza: “Tâlibof ”, DİA, XXXIX, 506-507.
  • Koloğlu, Orhan: “Un Journal Persan d’Istanbul: Akhtar”, Les Iraniens d’Istanbul, ed. Thi- erry Zarcone-F. Zarinebaf-Shahr, Istanbul-Teheran, 1993, s. 133-140.
  • Kasımî, Seyyid Ferid: Sergozeşt-i Matbuât-ı İran Rûzgâr-ı Muhammed Şah ve Nasıruddin Şah, Tahran 1380, I-II.
  • Gurney, John: “E. G. Browne and the Iranian Community in Istanbul”, Les Iraniens d’Istanbul, ed. Thierry Zarcone-F. Zarinebaf-Shahr, Istanbul-Teheran, 1993, s. 149- 175.
  • Dığıroğlu, Filiz: Dersaadet’te Bir Acem Kitapçı: Kitap-Füruş Hacı Hüseyin Ağa, İstanbul 2014.
  • Dığıroğlu, Filiz: “İstanbul-Tebriz Ticaret Hattında Validehan (XIX-XX. Yüzyıl)”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, sayı 31, güz 2014, s. 69-112.
  • Chelkowski, Peter: “Edward G. Browne’s Turkish Connexion”, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, XLIX, 1986, s. 25-34.
  • Caferiyan, Resul (ed.): Sefernâmehâ-yi Hacc-ı Kâcârî, Tahran 2011, I-VIII.
  • Browne, Edward G.: The Press and Poetry of Modern Persia, Cambrigde 1914.
  • Browne, Edward G.: A Literary History of Persia, Cambridge 1930, I-IV.
  • Blochet, E.: Catalogue des Manuscrits Persans, IV, Paris 1934.
  • Birinci, Ali: “Osmanlı Devleti’nde Matbuat ve Neşriyat Yasakları Tarihine Medhal”, TA- LİD, VII, 4/2006, 291-349.
  • Birinci, Ali: “Osman Bey ve Matbaası: Ser-kurenâ Osman Bey’in Hikâyesi ve Matbaa-i Osmaniye’nin Tarihçesine Medhal”, Müteferrika, Sayı: 39, Yaz 2011/1, s. 3-148.
  • Balay, Christophe: “Littérature Persane en Diaspora: Istanbul 1865-1895”, Les Iraniens d’Istanbul, ed. Thierry Zarcone-F. Zarinebaf-Shahr, Istanbul-Teheran, 1993, s. 177- 186.
  • Behnam, Djamchid: “Le rôle de la Communauté Iranienne d’Istanbul dans le Proces- sus de Modernisation de l’Iran”, Les Iraniens d’Istanbul, ed. Thierry Zarcone-F. Zarinebaf-Shahr, Istanbul-Teheran, 1993, s. 3-10.
  • Baylav, Naşid: İlk Türk Kitapçılarından Hacı Kasım Efendi, İstanbul 1962.
  • Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, 1320/1902.
  • Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, 1319/1901.
  • Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, 1318/1900.
  • Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, 1317/1899.
  • Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, 1294/1877.
  • Salnâme-i Nezaret-i Maarif-i Umumiyye, 1318/1900.
  • Salnâme-i Nezaret-i Maarif-i Umumiyye, 1317/1899.
  • Salnâme-i Nezaret-i Maarif-i Umumiyye, 1316/1898.
  • Ahter, I/1, 16 Zilhicce 1292/13 Ocak 1876; XV/1, 11 Safer 1306/12 Eylül 1888; XVI/24, 19 Cemaziyelahir 1307/10 Şubat 1890; XVIII/1, 11 Safer 1309/15 Eylül 1891; XXII/1, 2 Muharrem 1313/25 Haziran 1895
  • Yıldız Tasnifi Mütenevvia Evrakı (Y.MTV) 254/41.
  • Şura-yı Devlet Evrakı (ŞD) 218/60; 2970/31.
  • Maarif Nezareti Telif Tercüme Dairesi Evrakı (MF.TTD) 24/120; 35/35; 37/127; 45/126; 52/91.
  • Maarif Nezareti Mektubi Kalemi Evrakı (MF.MKT) 26/123; 62/170; 73/79; 74/11; 116/107; 145/10; 153/56; 213/31; 323/55; 615/22; 627/52.
  • Dâhiliye Nezareti Mektubi Kalemi Evrakı (DH.MKT) 1985/65.
  • Dâhiliye Nezareti Matbuat-ı Dâhiliye Kalemi Evrakı (DH.MDK) 154/90; 220/114; 220/88; 220/91; 221/43; 228/120; 230/86; 230/87; 231/160; 237/136; 248/39; 248/63; 257/48.
APA YILDIZ G (2017). İstanbul’da Bir Acem Matbaası: Kitapçı Tahir ve Ahter. , 175 - 218.
Chicago YILDIZ GULLU İstanbul’da Bir Acem Matbaası: Kitapçı Tahir ve Ahter. (2017): 175 - 218.
MLA YILDIZ GULLU İstanbul’da Bir Acem Matbaası: Kitapçı Tahir ve Ahter. , 2017, ss.175 - 218.
AMA YILDIZ G İstanbul’da Bir Acem Matbaası: Kitapçı Tahir ve Ahter. . 2017; 175 - 218.
Vancouver YILDIZ G İstanbul’da Bir Acem Matbaası: Kitapçı Tahir ve Ahter. . 2017; 175 - 218.
IEEE YILDIZ G "İstanbul’da Bir Acem Matbaası: Kitapçı Tahir ve Ahter." , ss.175 - 218, 2017.
ISNAD YILDIZ, GULLU. "İstanbul’da Bir Acem Matbaası: Kitapçı Tahir ve Ahter". (2017), 175-218.
APA YILDIZ G (2017). İstanbul’da Bir Acem Matbaası: Kitapçı Tahir ve Ahter. Osmanlı Araştırmaları, 50(50), 175 - 218.
Chicago YILDIZ GULLU İstanbul’da Bir Acem Matbaası: Kitapçı Tahir ve Ahter. Osmanlı Araştırmaları 50, no.50 (2017): 175 - 218.
MLA YILDIZ GULLU İstanbul’da Bir Acem Matbaası: Kitapçı Tahir ve Ahter. Osmanlı Araştırmaları, vol.50, no.50, 2017, ss.175 - 218.
AMA YILDIZ G İstanbul’da Bir Acem Matbaası: Kitapçı Tahir ve Ahter. Osmanlı Araştırmaları. 2017; 50(50): 175 - 218.
Vancouver YILDIZ G İstanbul’da Bir Acem Matbaası: Kitapçı Tahir ve Ahter. Osmanlı Araştırmaları. 2017; 50(50): 175 - 218.
IEEE YILDIZ G "İstanbul’da Bir Acem Matbaası: Kitapçı Tahir ve Ahter." Osmanlı Araştırmaları, 50, ss.175 - 218, 2017.
ISNAD YILDIZ, GULLU. "İstanbul’da Bir Acem Matbaası: Kitapçı Tahir ve Ahter". Osmanlı Araştırmaları 50/50 (2017), 175-218.
Sayfa Oluşturulma Tarihi
23-04-2024 7:5

İLETİŞİM

TÜBİTAK ULAKBİM TR Dizin

Yüzüncüyıl, İşçi Blokları Mahallesi

Muhsin Yazıcıoğlu Caddesi No:51/C

06530 Çankaya / ANKARA +90 (312) 298 92 00

trdizin@tubitak.gov.tr

TÜBİTAK ULAKBİM Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi Cahit Arf Bilgi Merkezi © Tüm Hakları Saklıdır. Gizlilik Politikası Kullanım Şartları