Yıl: 2017 Cilt: 1 Sayı: 10 Sayfa Aralığı: 189 - 217 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 02-01-2019

ULUSLARARASI ANTLAŞMALARIN ONAYLANMASINI UYGUN BULAN KANUNLARIN İPTALİ İSTEMLERİ HAKKINDA TÜRK ANAYASA MAHKEMESİ’NİN TUTUMU

Öz:
Uluslararası hukukun temel kaynaklarından biri mahiyetindeki antlaşmaların, iç hukuka etkileri bağlamında kabul edilmiş tek bir uygulama yoktur. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 90. maddesi’nde, uluslararası antlaşmaların kanun hükmünde olduğunun belirtilmesine rağmen, aynı madde, usulüne göre yürürlüğe konulmuş antlaşmalar aleyhine, anayasaya aykırılığı gerekçesiyle Anayasa Mahkemesi’ne başvurulamayacağını belirterek antlaşmalara ayrı bir önem atfetmiştir. Anayasanın bu emredici hükmünden dolayı, antlaşmaların anayasaya uygunluğunun yargısal denetimi doğrudan yapılamayıp, antlaşmaları uygun bulan yasalar üzerinden dolaylı bir denetim söz konusudur. Mahkeme’ye, uygun bulma kanunları aleyhine açılan davalara bakıldığında, Mahkeme’nin, söz konusu uygun bulma kanunlarını, Anayasa’nın kendisine verdiği yetkiler dâhilinde, şeklen inceleme yoluna gittiği, antlaşma metnine müdahale edecek bir tutumdan kaçındığı görülmektedir.
Anahtar Kelime:

Konular: Hukuk

(The Attitude of Turkish Constitutional Court as to the Repeal of Laws Approving International Treaties)

Öz:
There is no a single implementation as to the impacts of international treaties, which are one of main sources of international law, on domestic laws. Article 90 of the Constitution of the Republic of Turkey states that international treaties have the force of law although the same article attaches particular importance to international treaties by saying that “no appeal to the Constitutional Court shall be made with regard to these agreements, on the grounds that they are unconstitutional”. Due to this mandatory regulation, constitutionality of international treaties cannot directly be made. Instead, it can indirectly be realised over the laws approving treaties. When the case law of the Turkish Constitutional Court is viewed, it is seen that the Court has conducted procedural audits and has abstained from an interventionist attitude.
Anahtar Kelime:

Konular: Hukuk
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Uluslararası Ticaret Finansmanı İslami Kurumu Kurucu Antlaşma metni http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/05/20110528M1-20-1. pdf, 3.4.2017.
  • Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Rusya Federasyonu Hükümeti Arasında Türkiye Cumhuriyeti’nde Akkuyu Sahasında Bir Nükleer Güç Santralinin Tesisine ve İşletimine Dair İşbirliğine İlişkin Antlaşmanın metni http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2010/10/20101006-6.htm, 3.4.2017.
  • İslam Ülkeleri Arası Yatırım ve İhracat Kredi Sigortası Kurumu Kuruluş Anlaşması metni https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_ KARARLAR/kanuntbmmc079/kanuntbmmc079/kanuntbmmc07904163. pdf, 3.4.2017
  • Anayasa Mahkemesi Kararı, K.T. 31.5.2012, E.2010/92, K.2012/86 R.G. 22.11.2013.
  • Anayasa Mahkemesi Kararı, K.T. 31.5.2012, E.2011/47, K.2012/87, R.G. 22.11.2013.
  • Anayasa Mahkemesi Kararı, K.T. 27.02.1997, E.1996/47, K.1997/33, R.G. 25.04.1998.
  • Anayasa Mahkemesi Kararı, K.T. 04.3.1965, E. 1963/311, K. 1965/12, R.G. 24.12. 1965.
  • ÜLGEN Özen, İptal ve İtiraz Başvuruları Bakımından Anayasa Yargısında İlk İnceleme, Beta Yayınları, Ankara, 2013.
  • TUNÇ Hasan, “Milletlerarası Sözleşmelerin Türk İç Hukukuna Etkisi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Türkiye İle İlgili Örnek Karar İncelemesi”, Anayasa Yargısı Dergisi, S. 17, Ankara, 2000.
  • TOLUNER Sevin, Milletlerarası Hukuk ile İç Hukuk Arasındaki İlişkiler, İÜHF Yayınları, İstanbul,1973.
  • SOYSAL Mümtaz, “Uluslararası Anlaşmalar Konusunda Anayasa Yargısı”, Anayasa Yargısı Dergisi, S. 14, Ankara, 1997.
  • PAZARCI Hüseyin, Uluslararası Hukuk, 14. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2015.
  • ÖZKAN Işıl, “Uluslararası Hukuk – Ulusal Hukuk İlişkileri”, Yaşar Üniversitesi Dergisi, S. Özel Sayı (Armağan),İstanbul, s. 2129.
  • ÖZBUDUN Ergun, Türk Anayasa Hukuku, 15. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2014.
  • OLOWU Dejo, International Law: A TextbookForthe South Pasific, CD Publishing, Washington, 2010.
  • N. SHAW Malcolm, International Law, , 5. Baskı, Cambridge University Press, Cambridge, 2003.
  • LAUTERPACTH Hersch, International Law, Cambridge University Press, London, 1978.
  • KÖYBAŞI Serkan, “Yargı Denetiminden Milletlerarası Anlaşmalar Yoluyla Kaçmak: Akkuyu Nükleer Güç Santrali Anlaşması”, Anayasa Hukuku Dergisi, S. 3, Ankara, 2014.
  • KABOĞLU İbrahim Ö, Anayasa Yargısı, 3. Baskı, İmge Kitabevi, İstanbul, 2000.
  • HAKYEMEZ Yusuf Şevki, Hukuk ve Siyaset Ekseninde Anayasa Mahkemesinin Yargısal Aktivizmi ve İnsan Hakları Anlayışı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2009.
  • GÖZLER Kemal, Türk Anayasa Hukuku Dersleri, 14. Baskı, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa, 2013, s. 277.
  • GOLDSMITH Jack, LEvINSON Daryl, “LawForStates: International Law, ConstitutionalLaw, PublicLaw”, Harvard Law Review, S. 7, ABD, 2009.
  • EROL İzzet, “1982 Anayasası Döneminde Uluslararası Antlaşmaların TBMM’de Görüşülmesi ve Denetimi”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, S.4, Ankara, 2011.
  • EREN Abdurrahman, “1982 Anayasası’nın 90. Maddesindeki 2004 Değişikliğinin Anlaşmaların Türk İç Hukukundaki Yerine Etkisi”, Atatürk Üniversitesi Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi, S.3-4, Erzincan, 2004.
  • ERDOĞAN Mustafa, Anayasa Hukuku, 6. Baskı, Orion Kitabevi, Ankara, 2011.
  • EMILIAN Ciongaru, “The Monisticand the Dualistic Theory in European Law”, George Bacovia University Publishing, S. 1,Romania, 2012.
  • ELİBOL Zeynep, “Türkiye’nin Uluslararası İnsan Hakları Sözleşmelerine Koyduğu Çekinceler”, İnsan Hakları Ortak Platformu, Ankara, 2015.
  • DOĞAN İlyas, Devletler Hukuku, Genişletişmiş 2. Baskı, Astana Yayınları, Ankara, 2010.
  • ÇAKMAK Cenap, Uluslararası Hukuk Giriş, Teori ve Uygulama Bir Uluslararası İlişkiler Yaklaşımı, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa, 2014.
  • CAN Hacı, “Türk Hukuk Düzeninin Milletlerarası Hukuka Açıklığı”, Yasama Dergisi, S.2, Ankara, 2009.
  • BAŞLAR Kemal, “Uluslararası Antlaşmaların Onaylanması, Üstünlüğü ve Anayasal Denetimi Üzerine, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni”, Prof. Dr. Sevin Toluner’e Armağan, S.1-2, Ankara, 2004.
  • AYBAY Rona, “Uluslararası Antlaşmaların Türk Hukukundaki Yeri”, TBB Dergisi, S.70, Ankara, 2007.
  • ARMAĞAN Servet, “1982 Anayasası’nda Uluslararası Antlaşmaların İmzalanması ve Onaylanması Sistemi”, Anayasa Yargısı Dergisi, S.17,Ankara, 2000.
  • ALTUNDİŞ Mehmet, “Anayasasının 90. Maddesinin Son Fıkrasına Eklenen Hükümle Birlikte Anayasa ile Yargı Denetimi Dışında Tutulan İşlemlere Karşı Yargı Yolu Açılabilir mi?”, Yasama Dergisi, S. 2, Ankara, 2006.
  • AKSAR Yusuf, Teoride ve Uygulamada Uluslararası Hukuk I, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2012.
  • AKİPEK Serap, “Türk Mevzuatının Onaylanan Uluslararası Antlaşmalar İle Uyumlaştırılması Sorunu”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S. 1-4, Ankara, 1999, s. 19-20.
  • AKGÜL Arif, ŞAHİNLİ Kürşad, “Türkiye’nin Taraf Olduğu, Birleşmiş Milletler Anlaşmalarının Meclis Onay Süreci: 1961, 1971 ve 1988 Uyuşturucu Konvansiyonlarının İncelenmesi”, Uluslararası Hukuk ve Politika, S. 1-31, Ankara, 2014.
  • ACER Yücel, KAYA İbrahim, Uluslararası Hukuk Temel Ders Kitabı, 3. Baskı, USAK Yayınları, Ankara, 2013.
APA ÇAĞLAYAN S, YÜZBAŞI F (2017). ULUSLARARASI ANTLAŞMALARIN ONAYLANMASINI UYGUN BULAN KANUNLARIN İPTALİ İSTEMLERİ HAKKINDA TÜRK ANAYASA MAHKEMESİ’NİN TUTUMU. , 189 - 217.
Chicago ÇAĞLAYAN Sezai,YÜZBAŞI Firdes ULUSLARARASI ANTLAŞMALARIN ONAYLANMASINI UYGUN BULAN KANUNLARIN İPTALİ İSTEMLERİ HAKKINDA TÜRK ANAYASA MAHKEMESİ’NİN TUTUMU. (2017): 189 - 217.
MLA ÇAĞLAYAN Sezai,YÜZBAŞI Firdes ULUSLARARASI ANTLAŞMALARIN ONAYLANMASINI UYGUN BULAN KANUNLARIN İPTALİ İSTEMLERİ HAKKINDA TÜRK ANAYASA MAHKEMESİ’NİN TUTUMU. , 2017, ss.189 - 217.
AMA ÇAĞLAYAN S,YÜZBAŞI F ULUSLARARASI ANTLAŞMALARIN ONAYLANMASINI UYGUN BULAN KANUNLARIN İPTALİ İSTEMLERİ HAKKINDA TÜRK ANAYASA MAHKEMESİ’NİN TUTUMU. . 2017; 189 - 217.
Vancouver ÇAĞLAYAN S,YÜZBAŞI F ULUSLARARASI ANTLAŞMALARIN ONAYLANMASINI UYGUN BULAN KANUNLARIN İPTALİ İSTEMLERİ HAKKINDA TÜRK ANAYASA MAHKEMESİ’NİN TUTUMU. . 2017; 189 - 217.
IEEE ÇAĞLAYAN S,YÜZBAŞI F "ULUSLARARASI ANTLAŞMALARIN ONAYLANMASINI UYGUN BULAN KANUNLARIN İPTALİ İSTEMLERİ HAKKINDA TÜRK ANAYASA MAHKEMESİ’NİN TUTUMU." , ss.189 - 217, 2017.
ISNAD ÇAĞLAYAN, Sezai - YÜZBAŞI, Firdes. "ULUSLARARASI ANTLAŞMALARIN ONAYLANMASINI UYGUN BULAN KANUNLARIN İPTALİ İSTEMLERİ HAKKINDA TÜRK ANAYASA MAHKEMESİ’NİN TUTUMU". (2017), 189-217.
APA ÇAĞLAYAN S, YÜZBAŞI F (2017). ULUSLARARASI ANTLAŞMALARIN ONAYLANMASINI UYGUN BULAN KANUNLARIN İPTALİ İSTEMLERİ HAKKINDA TÜRK ANAYASA MAHKEMESİ’NİN TUTUMU. UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ DERGİSİ, 1(10), 189 - 217.
Chicago ÇAĞLAYAN Sezai,YÜZBAŞI Firdes ULUSLARARASI ANTLAŞMALARIN ONAYLANMASINI UYGUN BULAN KANUNLARIN İPTALİ İSTEMLERİ HAKKINDA TÜRK ANAYASA MAHKEMESİ’NİN TUTUMU. UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ DERGİSİ 1, no.10 (2017): 189 - 217.
MLA ÇAĞLAYAN Sezai,YÜZBAŞI Firdes ULUSLARARASI ANTLAŞMALARIN ONAYLANMASINI UYGUN BULAN KANUNLARIN İPTALİ İSTEMLERİ HAKKINDA TÜRK ANAYASA MAHKEMESİ’NİN TUTUMU. UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ DERGİSİ, vol.1, no.10, 2017, ss.189 - 217.
AMA ÇAĞLAYAN S,YÜZBAŞI F ULUSLARARASI ANTLAŞMALARIN ONAYLANMASINI UYGUN BULAN KANUNLARIN İPTALİ İSTEMLERİ HAKKINDA TÜRK ANAYASA MAHKEMESİ’NİN TUTUMU. UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ DERGİSİ. 2017; 1(10): 189 - 217.
Vancouver ÇAĞLAYAN S,YÜZBAŞI F ULUSLARARASI ANTLAŞMALARIN ONAYLANMASINI UYGUN BULAN KANUNLARIN İPTALİ İSTEMLERİ HAKKINDA TÜRK ANAYASA MAHKEMESİ’NİN TUTUMU. UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ DERGİSİ. 2017; 1(10): 189 - 217.
IEEE ÇAĞLAYAN S,YÜZBAŞI F "ULUSLARARASI ANTLAŞMALARIN ONAYLANMASINI UYGUN BULAN KANUNLARIN İPTALİ İSTEMLERİ HAKKINDA TÜRK ANAYASA MAHKEMESİ’NİN TUTUMU." UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ DERGİSİ, 1, ss.189 - 217, 2017.
ISNAD ÇAĞLAYAN, Sezai - YÜZBAŞI, Firdes. "ULUSLARARASI ANTLAŞMALARIN ONAYLANMASINI UYGUN BULAN KANUNLARIN İPTALİ İSTEMLERİ HAKKINDA TÜRK ANAYASA MAHKEMESİ’NİN TUTUMU". UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ DERGİSİ 1/10 (2017), 189-217.