KUZEY GERMEN-İSKANDİNAV VE TÜRK EFSANELERİNDE AT MOTİFİ
Yıl: 2017 Cilt: 0 Sayı: 29 Sayfa Aralığı: 121 - 143 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.5505/pausbed.2017.59219 İndeks Tarihi: 22-01-2019
KUZEY GERMEN-İSKANDİNAV VE TÜRK EFSANELERİNDE AT MOTİFİ
Öz: Türkler erken tarih dönemlerinden beri atı “kardeşi” ve “arkadaşı” olarak görmüştür. Tüm Türk efsane ve destanlarında atkişiye dost ve kardeş mesabesindedir. Atlar Türk kültüründe deniz, su, göl, mağara, rüzgâr veya dağdan gelen, esrarengizgüçlerini sahipleriyle paylaşan ve kurt gibi en sevilen hayvandır. Tüm Türk efsane ve destanlarında kahramanların atlarındanadlarıyla bahsedilir.Germen/İskandinav efsane ve destanlarında ise ölü ruhların özellikle beyaz ata duhul ettiği, bunlara ancak tanrıların, cinlerinve şeytanlaşmış/cinlenmiş insanların (cadı, kâhin ve tekin olmayan kişiler vs.) veya metafizik yaratıkların bindiği bir hayvandır.Ancak Tanrılar ve yarı tanrı kahramanlarda at binek olduğunda normal görülür. Bunlar baştanrı Odin/Wodan’ın atı Sleipnirgibi uçar veya sekiz ayaklıdır. Atların Türk efsane ve destanlarındaki gibi Kuzey Germen ve İskandinav efsanelerinde insankahramanlara dostluk özellikleri fazla yoktur, ancak tanrı ve yarı tanrıları yeraltı ve ruhlar âlemine götüren üstün ve esrarengizhayvanlardır.Bu çalışmada kültürlerarasılık ve metinlerarasılık yöntemleri izlenerek iki kültürün efsanelerindeki at motifi karşılaştırılacaktır.
Anahtar Kelime: HORSE MOTIF IN NORTH GERMEN - SCANDANAVIAN AND TURKISH LEGENDS
Öz: Turkish people have considered horse as their “siblings” and “friend” since early historical periods. In all legends and epics of Turks horse is evaulated as a close friend and a sibling. Horses in Turkish Culture are pretty loved as wolves and they are regarded as animals who share their mysterious powers, which emanated from sea, water, lake, cave, wind and mountains, with their owners. In all Turkish legends horses of heroes are mentioned with their names. In Germen/Scandanavian Legends and Epics it is believed that dead spirits transmigrate only to the white horses and only gods, genies, and demonic/ genie like people (i.e. witches, oracles, and uncanny people etc) or metaphysical creatures can ride a horse. However horse is regarded as normal when it is ridden by gods or demigod heroes. These horses may fly or have eight legs as chief god Odin/Wodan’s horse Sleipnir. Friend role is not generally attributed to horses in North Germen and Scandanavian legends as Turkish legends and epics, but they are superior and mysterious animals who take the gods and demigods to the world of spirits. In this paper horse motif will be compared in legends of two cultures in the light of intercultural and intertextual methods.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Erişime Açık
- http://www.tulekagasi.eu/tueleklerintarihcesi/tulekdestani/index.html, sürüm 1.4.2017
- Turgunbayer, C. (2007). “Türk Dünyası Destanlarında Ortak Motifler Üzerine”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 24, TDK, Ankara: 93-102.
- Tetzner, R. (2004). Cermen Tanrı ve Kahramanlarının Efsaneleri, (Çev: A. Yarbaş), İlya, İzmir.
- Tavkul, U. (2007). “Kafkas Nart Destanlarında At Motifi”, Modern Türklük Araştırma Dergisi, Cilt 4, Sayı 3, Eylül, Ankara Ünv., DTCF, Ankara, 196-205.
- Tatlı, İ. ve Dikmen, M. (2010). Dede Korkut Hikâyeleri, Hiperlink (Firm), Ebook, Karanfil Yayınları, İstanbul.
- Sydow v. C. W. (1934). “Kategorien der Prosa-Volksdichtung”, in: P. Leander (Hg.), 1969, Vergleichende Sagenforschung, Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt, 66-89.
- Sümer, F. (1983). Türklerde Atçılık ve Binicilik, Türk Dünyası Araştırma Vakfı, Ankara.
- von Werener Stauffacher. Zürich: Artemis Verlag. S. 183-195, in: Schröder, W. J. (Hg.), 1969, Das deutsche Verspos, (eine Sammlung von Aufsätzen und Abhandlungen), Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt, 413-423.
- Spitteler, C. (1898). “Mythus und Epos, die Gottheit im Epos über das Epos”, Gesammelte Werke, Bd. 7. Hrsg.
- Seyidoğlu, B. (1985). Erzurum Efsaneleri, Erzurum’da Belli Yerlere Bağlı Olarak Derlenmiş Efsaneler Üzerine Bir İnceleme, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara.
- Schwab, G. (1991). Alman Halk Efsaneleri, (Çev: N. Selen), MEB, İstanbul.
- Sakaoğlu, S. (1992). Efsane Araştırmaları, Selçuk Üniversitesi Yay., Konya.
- Röhrich, L. (1958). “Die deutsche Volkssage. Ein methodischer Abriβ, Definition und Begriff”, in: P. Leander (Hg.) (1969), Vergleichende Sagenforschung, Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft: 217-286.
- Roux, J. P. (2005). Orta Asya’da Kutsal Bitkiler ve Hayvanlar, Birinci Basım, Kabalcı, İstanbul
- Ranke, K. (1978). Die Welt der einfachen Formen, Studien zur Motiv- Wort- und Quellenkunde. De Gruyter, Berlin/New York.
- Pfister, F. (1936). Deutsches Volkstum in Glauben und Aberglauben, De Gruyter, Berlin/Leipzig.
- Peuckert, W.-E. (1938). “Die Welt der Sage. Sagenwharheit”, in: Petzoldt, Leander (Hg.) 1969, Vergleichende Sagenforschung, Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt, 135-188.
- Petzoldt, L. (1989). Dämonenfurcht und Gottvertrauen, Zur Geschichte und Erforschung unserer Volkssagen, Erst 1934, Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt.
- Ögel, B. (1993). Türk Mitolojisi. Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar, II. Baskı. I. Cilt, TTK, Ankara.
- Orkun, H. N. (1943), Türk Efsaneleri, “Zoya Tülek”, Çınar, İstanbul.
- Nakiboğlu, M. (2016). “Hermann Hesse’nin ‘Augustus’ Masalında Masal Öğeleri ve Propp’a Göre Çözümlenmesi”, Humanitas 4/8, 241-155.
- Nakiboğlu, M. (2010). “Denizinin ve Dalgaların Aşkı”, V. Uluslararası Van Gölü Havzası Sempozyumu. Van Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları, Mavi Ofset Basım Yayın, İstanbul, 274-281.
- Lagerbring, S. (1774/2008). İsveççenin Türkçe ile Benzerlikleri. İsveçlilerin Türk Ataları, (Çev. ve Hazrl. A. Gürgün), 1. Basım, Kaynak, İstanbul.
- Laage, K. E. ve Lohmeier, D. (Hg), (1988). Storm, Theodor. Sämtliche Werke in vier Bänden, 1. Auflage, Deutsche Klassiker, Frankfurt a/M.
- Kürüm, T. (2002). Avrasya’da Runik Yazı,kaynak: http://www.kuzeyipekyolu.com/avrasyadarunikyazi.pdf, sürüm: 19.7.2017
- Köksal, H.. (2016). Türk Destanlarında Bazı Ortak Motifler, kaynak: www.tarihtarih.com/?Syf=26...&/TürkDestanlarında...Motifler-/-...Hasan-Köksal.
- Koçkar, M. T. (2013). Dünyada Atçılık Uygulamaları, 1. Baskı, Osmangazi Üniv. Yay., Eskişehir.
- Keleş, N. (2016). İndo-Germenler ve Türklerin Avrasya İlişkileri, Karışımları ve Etkileri (İlk Çağ’dan Orta Çağ’a), Boy, Denizli.
- Keleş, N. (2010). Nibelunglar Destanı. Tarih, Kültür ve Edebiyat Analizi, Bozkır Yayınları, Erzurum.
- Kâşgarlı, M. (1985). (DLT) Dîvânu Lûgat-it Türk Tercümesi, (Çev. B. Atalay), 4 Cilt, TDK, Ankara.
- Karakurt, D. (2011). Türk Söylence Sözlüğü. Açıklamalı Mitolojik Ansiklopedi, 1. Baskı, e-kitap: http://upload. wikimedia.org/wikipedia/tr/0/00/TurkSoylenceSozlugu.pdf, kaynak:dergipark.ulakbim.gov.tr/tdded/article/ download/5000132241/5000121091, sürüm: 9.9.2016.
- Kalafat, Y. (1998). “Orta Toroslardaki Halk İnançlarında At”, Türk Dünyası Kültür ve Tarih Dergisi, Mart/135, 24–31.
- Kalafat, Y. (1995). Doğu Anadolu’da Eski Türk İnançlarının İzleri, Atatürk Kültür Merkezi, Ankara.
- Kaba, F. (2013). “Alain Robbe-Grillet’in Silgiler Adlı Romanında Metinlerarası İlişkiler”, Turkish Studies, Volume 8/10, 337-342.
- Hoffmann, W. (1974). Mittelhochdeutsche Heldendichtung, Erich Schmidt, Berlin, kaynak: http://www.asentr. eu/edda.html,sürüm7.9.2016.
- Hiller, H. (1993). Lexikon des Aberglaubens, Gondrom. München.
- Heinzle, J. (1994). Das Nibelungenlied. Eine Einführung, Kindler, München.
- Halaçoğlu, Y. (1991). “At”, İslam Ansiklopedisi, Cilt 4, TDVY, Ankara, 26-31.
- Gürgün, A. (2009). “Snorre Sturlesson, Edda”, Bilim ve Ütopya Dergisi, kaynak: http://tarihderlemelerim. blogspot.com/2013/04/snorre-sturlesson.html, sürüm. 08.9.2017
- Grimm, W. (1882). Kleinere Schriften, Hrsg. von Gustav Hinrichs, 4 Bänder, Bd. 2, Dümmler. Berlin.
- Grimm, J. (1992). Werke, Forschungsausgabe / Jacob Grimm und Wilhelm Grimm, Hrsg. von Ludwig Erich Schmitt, Abt. 1, Die Werke Jacob Grimms Bd. 8,1, Nachdr. der Ausg. Gütersloh, Bertelsmann, 1890. Olms-Weidmann, Hildesheim/Zürich/New York.
- Kleinere Schriften. Bd. 5, Teil 2, Rezensionen und vermischte Aufsätze 1871, Bd. 6, Teil 3, Rezensionen und vermischte Aufsätze, 1882, Olms-Weidmann, Hildesheim/Zürich/New York.
- Grimm, J. (1991). Werke, Forschungsausgabe/ Jacob Grimm und Wilhelm Grimm, Hrsg. von Ludwig Erich Schmitt, Abt. 1, Die Werke Jacob Grimms, Band 1 (2. Auflage, 1879) Reden und Abhandlungen, Bd. 4, Teil I (1869),
- Grimm, J. und Grimm, W. (1816-18). Deutsche Sagen, kaynak: http://www.maerchenlexikon.de/Grimm/grimmsagen.pdf, sürüm. 14.3.2016
- Gömeç, S. Y. (2016). “Türk Kültüründe At”, Uluslararası Sempozyum: Geçmişten Günümüze Bozkır, 6-8 Mayıs, Konya, 819-834. kaynak:http://www.selcuk.edu.tr/dosyalar/files/303/49%20Saadettin%2 Ya%C4%9Fmur%20G%C3%B6me%C3%A7%20T%C3%9CRK%20K%C3%9CLT%C3%9CR%C3%9CNDE%20AT. pdf
- Eversberg, G. (2011). “Die Schimmelreiter-Sage”, in: Schriften der Theodor-Storm-Gesellschaft. Hg. Heinrich Hetering u. Dieter Lohmeier. Band 60/201, Boyens, Heide/Holstein, 67-92.
- Esin, E. (1995). “Türk Sanatında At”, Türk Kültüründe At ve Çağdaş Atçılık, Emine Gürsoy-Naskali,: Türkiye Jokey Kulübü, İstanbul, 54-90,kaynak:https://www.tarihtarih.com/?Syf=26&Syz=366264&/T%C3%BCrkSanat%C4%B1nda-At-/-Prof.-Dr.-Emel-Esin- sürüm. 11.4.2017.
- Ergin, M. (2005). Orhun Abideleri, 35. Baskı, Boğaziçi, İstanbul.
- Ercan, A. C. (2014). “Germen Mitolojisinde Yaratılış”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 18, 1, 121-132.
- Eray, T. (2004). “Türklerde At”, Türk Dünyası Tarih ve Kültür Dergisi, Nisan, 24–28.
- Emmerich, W. (1968). Germanistische Volkstumsideologie. Genese und Kritik der Volksforschung im Dritten Reich, Tübinger Verenigung für Volkskunde e. V., Schloss, Tübingen.
- Eliade, M. (1982). Schamanismus und archaische Ekstasetechnik, Frankfurt a/M: Suhrkamp.
- Edda, (1912). Heldendichtung, Übertragen von Felix Grenzmer, Mit Einleitungen u. Anm. von Andreas Heusler, I. Band, Diederichs, Jena.
- Edda, (1859). Eine sammlung altnordischer götter- und heldenlieder, Urschrift mit erklärenden anmerkungen, glossar und einleitung, altnordischer mythologie und grammatik, Lüning, Hermann, (Hrgb), Meyer/Zeller, Zurich.
- Döbler, H. (1996). Die Germanen - Legende und Wirklichkeit von A – Z, Obris, München.
- Çınar, A. A. (1983). Türklerde At ve Atçılık, Kültür Bakanlığı, Ankara.
- Challaye, F. (1960). Dinler Tarihi, (Çev. S. Tiryakioğlu), Varlık, İstanbul.
- Celil, F. (2010). Mantika (Kâhinlik) Anlayışının Destan Oluşumunda Ortaya Çıkışı, Aktaran: Seyfettin Altaylı. Karadeniz Araştırmaları, Yaz 2010, 26. 159-166. kaynak: http://www.karam.org.tr/Makaleler/2043513912_ celil.pdf, sürüm 9.9.2016.
- Boratav, P. N. (1978). Türk Halk Bilimi I. 100 Soruda Halk Edebiyatı, 3. Baskı, Gerçek, İstanbul.
- Best, v. O., (1982). Handbuch literarischer Fachbegriffe, Definitionen und Beispiele, Überarbeitete und erweiterte Ausgabe, Fischer, Frankfurt am Main.
- Berkli, Y. (2007). “Erzurum’da Bulunan Haç Motifli Koç Heykelinin Düşündürdükleri”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 14, 215-233.
- Batu, S. (1962). Türk Atları ve At Yetiştirme Bilgisi, 3. Baskı, Rüzgârlı, Ankara.
- Başbuğ, H. (1986). Aşiretlerimizde At Kültürü, Türk Dünyası Araştırma Vakfı, İstanbul.
- Bang, W. ve Rahmeti, G. R. (1935). Oğuz Kağan Destanı, Burhaneddin Basımevi, İstanbul.
- Bächtold-Stäubli, Hans, (Hg.) (1987). Handwörterbuch des deutschen Aberglaubens, Herausgegeben von unter Mitwirkung von Eduard Hoffmann-Krayer, Mit einem Vorwort von Christoph Daxelmüller, 10 Bände, Walter de Gruyter, Berlin.
- Aydın, Ö. Ü. (2013). “Türk Sanatında At Motifi” Ünver, S. (Yay.). Uluslararası Türk – Macar İşbirliği Sempozyumu ve Türk Sanatları Karma Sergisi. 20-24 Haziran 2013.: Türk Kültürünü Araştırma Kurumu, Ankara, 254-263.
- Arak, H. (2016). Türk Destanı Battal Gazi’de Yer Alan Motifler, kaynak: egitim.erciyes.edu.tr/~arak/0.../TurkDes taniBattalGazideYerAlanMotifler_Eskiyeni.do... sürüm: 9.9.2016.
- Alimova, C. (2015). Er Töştük ve Coodarbeşim Destanlarında Kullanılan Celmoguz Motifi Üzerine (On Zhelmoguz Motive Er Toshtuk and Zhoodarbeshim Epics), Türk Dünyası, Dil ve Edebiyat Dergisi, Turkısh World, Journal of Language and Literature, ISSN: 1301-0077, Sayı/Issue 39 (Bahar/Spring), 7-14.
- Akman, E. (2003). “Türk Kültüründe ve Azerbaycan Destanlarında At”, Kastamonu Eğitim Dergisi. Cilt 11. No: 1, 233-248.
- Ahmet, Y. (1983). Bektaşi Menakıbnamelerinde İslam Öncesi İnanç Motifleri, Enderun: İstanbul.
| APA | KELEŞ N (2017). KUZEY GERMEN-İSKANDİNAV VE TÜRK EFSANELERİNDE AT MOTİFİ. , 121 - 143. 10.5505/pausbed.2017.59219 |
| Chicago | KELEŞ Nejdet KUZEY GERMEN-İSKANDİNAV VE TÜRK EFSANELERİNDE AT MOTİFİ. (2017): 121 - 143. 10.5505/pausbed.2017.59219 |
| MLA | KELEŞ Nejdet KUZEY GERMEN-İSKANDİNAV VE TÜRK EFSANELERİNDE AT MOTİFİ. , 2017, ss.121 - 143. 10.5505/pausbed.2017.59219 |
| AMA | KELEŞ N KUZEY GERMEN-İSKANDİNAV VE TÜRK EFSANELERİNDE AT MOTİFİ. . 2017; 121 - 143. 10.5505/pausbed.2017.59219 |
| Vancouver | KELEŞ N KUZEY GERMEN-İSKANDİNAV VE TÜRK EFSANELERİNDE AT MOTİFİ. . 2017; 121 - 143. 10.5505/pausbed.2017.59219 |
| IEEE | KELEŞ N "KUZEY GERMEN-İSKANDİNAV VE TÜRK EFSANELERİNDE AT MOTİFİ." , ss.121 - 143, 2017. 10.5505/pausbed.2017.59219 |
| ISNAD | KELEŞ, Nejdet. "KUZEY GERMEN-İSKANDİNAV VE TÜRK EFSANELERİNDE AT MOTİFİ". (2017), 121-143. https://doi.org/10.5505/pausbed.2017.59219 |
| APA | KELEŞ N (2017). KUZEY GERMEN-İSKANDİNAV VE TÜRK EFSANELERİNDE AT MOTİFİ. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 0(29), 121 - 143. 10.5505/pausbed.2017.59219 |
| Chicago | KELEŞ Nejdet KUZEY GERMEN-İSKANDİNAV VE TÜRK EFSANELERİNDE AT MOTİFİ. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 0, no.29 (2017): 121 - 143. 10.5505/pausbed.2017.59219 |
| MLA | KELEŞ Nejdet KUZEY GERMEN-İSKANDİNAV VE TÜRK EFSANELERİNDE AT MOTİFİ. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, vol.0, no.29, 2017, ss.121 - 143. 10.5505/pausbed.2017.59219 |
| AMA | KELEŞ N KUZEY GERMEN-İSKANDİNAV VE TÜRK EFSANELERİNDE AT MOTİFİ. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2017; 0(29): 121 - 143. 10.5505/pausbed.2017.59219 |
| Vancouver | KELEŞ N KUZEY GERMEN-İSKANDİNAV VE TÜRK EFSANELERİNDE AT MOTİFİ. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2017; 0(29): 121 - 143. 10.5505/pausbed.2017.59219 |
| IEEE | KELEŞ N "KUZEY GERMEN-İSKANDİNAV VE TÜRK EFSANELERİNDE AT MOTİFİ." Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 0, ss.121 - 143, 2017. 10.5505/pausbed.2017.59219 |
| ISNAD | KELEŞ, Nejdet. "KUZEY GERMEN-İSKANDİNAV VE TÜRK EFSANELERİNDE AT MOTİFİ". Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 29 (2017), 121-143. https://doi.org/10.5505/pausbed.2017.59219 |
