Yıl: 2017 Cilt: 6 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 13 - 34 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 23-03-2019

MEVLÂNÂ’NIN MESNEVÎ’SİNDE AKIL ELEŞTİRİSİ VE AKLIN İŞLEVSELLİĞİNE YÖNELİK YAKLAŞIMLARI

Öz:
İlm-i bâtın, ilm-i ledün, ilm-i esrar ve ilm-i hikmet olarak tasavvuf diğer İslȃmȋ ilimlergibi kendini ilahî vahiyle anlamlandıran bir ilimdir. Temel bilgi kaynağı Kur’ȃn ve sünnettir. Kur’ȃn ve sünnetin yorumlanmasında aklın verilerinden istifade etmektedir. Ancak sȗfȋler vahyin anlaşılmasında aklın önemine inandıkları kadar vahyin ışığında aklında aydınlanmasını öngörürler. Vahyi anlamada aklın yetersizliğini dile getirirler. Bilhassagaybe müteallik konularda aklın değil keşfin yol göstericiliğine inanırlar. Bir sȗfȋ olarakkeşf, şuhȗd, vecd, tecelli, ilham ve işaret yoluyla vahyin anlaşılmasını önemseyen MevlȃnȃCelȃleddîn-i Rȗmȋ aşkı esas almış ve Hakk’a vasıl olmaya çalışmıştır. Eserlerinde aklın rehberliğini önemsediğini sıklıkla vurgulayan Mevlȃnȃ akla bir sınır çizer. Aklın kendi idraksahası içerisinde gereğince işlevsel kılınmasını dile getirir. Ancak aklın yetilerini sınırlıgüçte görür. Aklın gücünü ruhtan aldığını, saf aklın sahibini ruhuyla barışık kılacağınısöyler. İnanç ve ibadet sahasını, gaybe dair konuları, ilahî vuslat yolculuğunu ve aşka dairmeseleleri sınırlı aklın ötesindeki sınırsız gerçeklikler olarak niteler. Aklın sahasını duyularȃlemiyle sınırlarken, metafizik ȃleme dair yaklaşımları aşk esasıyla ortaya koymaya çalışır.
Anahtar Kelime:

Konular: Tarih Etik Eğitim, Eğitim Araştırmaları Din Bilimi Sosyoloji Felsefe Psikoloji

Criticism Of The Mind At The Masnavi Of Mawlana And His Approaches To The Functionalism Of The Mind

Öz:
The Sufism, as an esoteric science (al Batin), a divine inspiration (ledun), a secret science (Ilm al asrar) and as a hikmah, is a science construing itself with divine revelation (wahy). Its fundamental sources of knowledge are the Our’an and the sunnah. Sufism utilizes the data from the human mind in the interpretation of the Qur’an and the sunnah. However sufists set forth the illumination of the mind under the light of wahy, as much as they believe in the significance of the mind in comprehension of the wahy. They argue the inadequacy of the mind in comprehension of the wahy. Particularly, they believe in the guidance of the kashf, not of the mind, on the matters belonging to gayb. Mawlana Jalȃluddin Rumi, attaches importance to the comprehension of the wahy by means of kashf, shahada, trance, transfiguration, inspiration and the sign like sufists, also tries to reach the Haqq by following the path of love. Mawlana who frequently emphasizes that he takes care of the guidance of the mind, sets a boundary for it as well. He argues that the mind should be rendered sufficiently functional within the scope of its cognizance. However he notices that the capacity of the mind has a limited power. He tells that the mind takes its power from the spirit and the pure mind will reconcile its owner and the owner’s sprit. He describes the fields of belief and worship, the matters belonging to gayb, the divine path to union and the matters concerning love as limitless realities. While limiting the scope of the mind with the universe of the senses, he tries to explain the approaches regarding metaphysical universe on the base of love.
Anahtar Kelime:

Konular: Tarih Etik Eğitim, Eğitim Araştırmaları Din Bilimi Sosyoloji Felsefe Psikoloji
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Abidin Paşa, Mesnevi Şerhi, ter. Mehmet Sait Karaçorlu, İz Yay., İstanbul 2007.
  • Ankaravî, İsmail, Mecmûatü’l-Letâif Metmûrâtü’l-Meârif: Şerhu’l-Mesnevî , Taşbasma, Basım yeri ve yılı yok.
  • Can, Şefik, Konularına Göre Açıklamalı Mesnevî Tercümesi, Ötüken Yay., 3. Baskı, İstanbul 2001.
  • Cebecioğlu, Ethem, Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Rehber Yay., Ankara 1997.
  • Durak, Nejdet, “Mevlȃnȃ ve Kant Felsefesinde Aklın Değeri”, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, yıl: 2007/2, sayı: 19, ss. 27-50.
  • Emiroğlu, İbrahim, Yanlış Düşünce ve Davranışlar Karşısında Mevlânâ, Konyalılar Kültür ve Yardımlaşma Vakfı Kültür Yay., İzmir 2000.
  • Gölpınarlı, Abdülbaki, Mesnevî Tercemesi ve Şerhi, İnkılap Kitabevi, İstanbul 1990.
  • Göztepe, Yüksel, “Gazali ve Öncesi Bazı Sufilerin Akla Eleştirel Bakışı”, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, yıl: 8, sayı: 19, Temmuz-Aralık 2007, ss. 297-326.
  • İkbal, Muhammed, Cavidnâme, çev. Ahmet Metin Şahin, Irmak Yay., Bursa 1997.
  • Konuk, A. Avni, Mesnevî-i Şerîf Şerhi, haz. Selçuk Eraydın & Mustafa Tahralı, Gelenek Yay., İstanbul 2004.
  • Kuşpınar, Bilal, “Mevlȃnȃ’da Akıl ve Aşk”, Mevlana Ocağı Mevlana’nın Doğumunun 800. Yılına Armağan, 2007, s. 223-240.
  • Mevlânâ, Celâleddîn Rûmî, Mesnevî, çev. Veled İzbudak, haz. Abdülbaki Gölpınarlı, MEB Yay., Ankara 1998.
  • _____, Mesnevî-i Şerîf Aslı ve Sadeleştirilmişiyle Nahifî Tercümesi, haz. Âmil Çelebioğlu, MEB Yay., İstanbul 2000, I, 800-801.
  • _____, Fîhi Mâ Fîh, çev. Ahmed Avni Konuk, İz Yay., İstanbul 1994.
  • Nesterova, Svitlana, Mesnevî’de Örtülü Anlamlar, İnsan Yay., İstanbul 2012.
  • Ögke, Ahmet, “Mevlânâ’nın Mesnevi’sinde ‘Har (Eşek)’ Metaforu”, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, yıl: 8, sayı: 18, Ocak-Haziran 2007, ss. 19-41.
  • Rifaî, Ken’an, Şerhli Mesnevî-i Şerif, Kubbealtı Neşriyatı, II. Baskı, İstanbul 2000.
  • Tâhiru’l-Mevlevî, Şerh-i Mesnevî, Selâm Yay., Konya 1963.
  • Uludağ, Süleyman, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Marifet Yay., İstanbul 1991.
  • _____, “Hz. Mevlana’da Akıl, Nakil Vahiy İlişkisi”, Yenidünya Aylık, İlmî, Fikrî, Aktüel Dergi, yıl: 14, sayı: 158, Aralık 2006, ss. 24-27.
  • Yakıt, İsmail, “Mevlânâ’da Akıl ve Aklın Kritiği”, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, yıl: 1996, sayı: 3, s. 1-20.
  • Yeniterzi, Emine, “Mevlȃnȃ’nın Mesnevȋ’sinde Zekȃ Değerleri”, Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi: Gönül Sultanları Buluşması 26-28 Mayıs 2014, Türk Dünyası Kültür Başkenti Ajansı, Eskişehir 2014, ss. 211-231.
APA ÖZKÖSE K (2017). MEVLÂNÂ’NIN MESNEVÎ’SİNDE AKIL ELEŞTİRİSİ VE AKLIN İŞLEVSELLİĞİNE YÖNELİK YAKLAŞIMLARI. , 13 - 34.
Chicago ÖZKÖSE Kadir MEVLÂNÂ’NIN MESNEVÎ’SİNDE AKIL ELEŞTİRİSİ VE AKLIN İŞLEVSELLİĞİNE YÖNELİK YAKLAŞIMLARI. (2017): 13 - 34.
MLA ÖZKÖSE Kadir MEVLÂNÂ’NIN MESNEVÎ’SİNDE AKIL ELEŞTİRİSİ VE AKLIN İŞLEVSELLİĞİNE YÖNELİK YAKLAŞIMLARI. , 2017, ss.13 - 34.
AMA ÖZKÖSE K MEVLÂNÂ’NIN MESNEVÎ’SİNDE AKIL ELEŞTİRİSİ VE AKLIN İŞLEVSELLİĞİNE YÖNELİK YAKLAŞIMLARI. . 2017; 13 - 34.
Vancouver ÖZKÖSE K MEVLÂNÂ’NIN MESNEVÎ’SİNDE AKIL ELEŞTİRİSİ VE AKLIN İŞLEVSELLİĞİNE YÖNELİK YAKLAŞIMLARI. . 2017; 13 - 34.
IEEE ÖZKÖSE K "MEVLÂNÂ’NIN MESNEVÎ’SİNDE AKIL ELEŞTİRİSİ VE AKLIN İŞLEVSELLİĞİNE YÖNELİK YAKLAŞIMLARI." , ss.13 - 34, 2017.
ISNAD ÖZKÖSE, Kadir. "MEVLÂNÂ’NIN MESNEVÎ’SİNDE AKIL ELEŞTİRİSİ VE AKLIN İŞLEVSELLİĞİNE YÖNELİK YAKLAŞIMLARI". (2017), 13-34.
APA ÖZKÖSE K (2017). MEVLÂNÂ’NIN MESNEVÎ’SİNDE AKIL ELEŞTİRİSİ VE AKLIN İŞLEVSELLİĞİNE YÖNELİK YAKLAŞIMLARI. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6(1), 13 - 34.
Chicago ÖZKÖSE Kadir MEVLÂNÂ’NIN MESNEVÎ’SİNDE AKIL ELEŞTİRİSİ VE AKLIN İŞLEVSELLİĞİNE YÖNELİK YAKLAŞIMLARI. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6, no.1 (2017): 13 - 34.
MLA ÖZKÖSE Kadir MEVLÂNÂ’NIN MESNEVÎ’SİNDE AKIL ELEŞTİRİSİ VE AKLIN İŞLEVSELLİĞİNE YÖNELİK YAKLAŞIMLARI. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, vol.6, no.1, 2017, ss.13 - 34.
AMA ÖZKÖSE K MEVLÂNÂ’NIN MESNEVÎ’SİNDE AKIL ELEŞTİRİSİ VE AKLIN İŞLEVSELLİĞİNE YÖNELİK YAKLAŞIMLARI. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2017; 6(1): 13 - 34.
Vancouver ÖZKÖSE K MEVLÂNÂ’NIN MESNEVÎ’SİNDE AKIL ELEŞTİRİSİ VE AKLIN İŞLEVSELLİĞİNE YÖNELİK YAKLAŞIMLARI. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2017; 6(1): 13 - 34.
IEEE ÖZKÖSE K "MEVLÂNÂ’NIN MESNEVÎ’SİNDE AKIL ELEŞTİRİSİ VE AKLIN İŞLEVSELLİĞİNE YÖNELİK YAKLAŞIMLARI." Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6, ss.13 - 34, 2017.
ISNAD ÖZKÖSE, Kadir. "MEVLÂNÂ’NIN MESNEVÎ’SİNDE AKIL ELEŞTİRİSİ VE AKLIN İŞLEVSELLİĞİNE YÖNELİK YAKLAŞIMLARI". Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/1 (2017), 13-34.