Osmanlı Belgeleri Işığında Tökeli İmre’nin Osmanlı Himayesindeki Mücadelesi Ve Osmanlı Devletinden Sağlanan Parasal Yardımlar
Yıl: 2018 Cilt: 0 Sayı: 62 Sayfa Aralığı: 345 - 374 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.14222/Turkiyat3869 İndeks Tarihi: 18-04-2019
Osmanlı Belgeleri Işığında Tökeli İmre’nin Osmanlı Himayesindeki Mücadelesi Ve Osmanlı Devletinden Sağlanan Parasal Yardımlar
Öz: Osmanlı fethinin ardından geçen iki yüz yılın sonuna doğru gelindiğinde Macar toprakları üzerindeki Osmanlı-Avusturya anlaşmazlıklarda yeni bir döneme girilmiştir. Avusturya’nın kontrolündeki Macar topraklarında yaşayan Protestan Macarlar mezhep baskısı nedeniyle 1667’de isyan etmiştir. İsyan eden liderlerden birisi de Tökeli İmre’nin babası İstivan Tököly’di. Tökeli İmre, babasının ölmesi üzerine on üç yaşında iken Erdel’e sığınmıştır. Yirmili yaşlarda asi Macarların lideri olarak ortaya çıkmıştır. Macar prensi, siyasi geleceğinin anahtarı olarak Osmanlı devletinden alacağı yardıma bel bağlamıştı. Aradığı desteği 1683’te Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’dan almıştır. Merzifonlu’nun amacı ise Tökeli İmre’ye verdiği destekle Orta Macar topraklarını kendisine tabi kılmaktı. Bu nedenle Avusturya’nın başkenti Viyana’yı 1683’te kuşatmıştır. Fakat beklenmedik bir şekilde kuşatma bozgunla sonuçlandı. Tökeli İmre, kendisini teminat altına almak amacıyla on altı yıl müddetince Osmanlı ordusuyla birlikte Avusturya’ya karşı savaşmıştır. Ancak Orta Macar topraklarında ve Erdel’deki bütün mal varlıklarını kaybetmesi nedeniyle maddi güçten yoksun kaldı. Bu nedenle verdiği mücadelesinde daima Osmanlı desteğine ihtiyaç duydu. Osmanlı devleti ise düzenlenecek her seferin öncesinde Tökeli İmre’nin ihtiyaçlarını karşıladı. Bu makalede Tökeli İmre’nin Osmanlı ordusundaki faaliyetleri, kendisine verilen maddi destekleri içeren belgeler ışığında çerçevesinde ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelime: Konular:
In The Light of Ottoman Documents The Battle of Tökeli Imre under The Ottoman Protection and The Financial Supports Given by Ottoman State
Öz: Towards the end of the last two hundred years following the Ottoman conquest, a new turn was made in the Ottoman-Austrian conflicts over the Hungarian lands. Protestant Hungarians living in Hungarian territory under Austrian control revolted in 1667 due to sectarian pressure. One of the leaders who rebelled was Istivan Tököly, the father of Tökeli İmre. Tökeli İmre took shelter in Erdel when he was thirteen years old when his father died. In his twenties, emerged as leaders of the rebel Hungarians. The Hungarian prince has relied on the help of the Ottoman state as a key to its political future. He received support from Merzifonlu Kara Mustafa Pasha in 1683. The aim of Merzifonlu was to subjugate the Central Hungarian lands with his support to Tökeli İmre. For this reason, Merzifonlu Kara Mustafa Pasha sieged the Austrian capital Vienna in 1683. But unexpectedly the siege ended in defeat. Tökeli İmre fought against Austria together with the Ottoman army for sixteen years in order to secure him. However, he was deprived of financial strength due to the loss of all assets in Central Hungarian territory and Erdel. For this reason he always needed Ottoman support in his struggle. The Ottoman state provided Tökeli İmre's needs before every military campaign to be organized. In this article, Tökeli İmre's activities in the Ottoman army were tried to be explained in the light of documents containing financial support given to him.
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Ali Emiri Divan-ı Hümayun Kalemi (A.DVN), 1099-187/63.
- Ali Emiri Sultan Ahmed II (AE.SAMD.II), 011/1193.
- Ali Emiri Sultan Ahmed II (AE.SAMD.II), 16/01799.
- Ali Emiri Sultan Ahmed II (AE.SAMD.II), 6/514.
- Ali Emiri Sultan Mustafa II (AE.SMST.II), 016/01592.
- Ali Emiri Sultan Mustafa II (AE.SMST.II), 062/06522.
- Ali Emiri Sultan Mustafa II (AE.SMST.II), 082/8733.
- Ali Emiri Sultan Süleyman II (AE.SSÜL.II), 2618.
- Ali Emiri Sultan Süleyman II (AE.SSÜL.II), 2667
- Ali Emiri Sultan Süleyman II (AE.SSÜL.II), 2672.
- Cevdet Hariciye (C.HR), 150/7481.
- Cevdet Hariciye (C.HR), 5731/1099.
- Bab-ı Defteri Defterleri (D.BŞM.d), 00804.
- İbnü’l Emin Dahiliye (İE.DH) 00007/727.
- İbnü’l Emin Hariciye (İE.HR), 04/393.
- İbnü’l Emin Hariciye (İE.HR), 05/491.
- İbnü’l Emin Hariciye (İE.HR), 05/524.
- İbnü’l Emin Hariciye (İE.HR), 273.
- İbnü’l Emin Hariciye (İE.HR), 3/285.
- İbnü’l Emin Hariciye (İE.HR), 329.
- İbnü’l Emin Hariciye (İE.HR), 335.
- İbnü’l Emin Hariciye (İE.HR), 470.
- İbnü’l Emin Hariciye (İE.HR), 5/509.
- İbnü’l Emin Hariciye (İE.HR), 678.
- İbnü’l Emin Maliye (İE.ML), 34/3264.
- Maliyeden Müdevver Defterleri (MAD), 10142.
- Mühimme Defterleri (MD), 98.
- Mühimme Defterleri (MD), 102.
- Mühimme Defterleri (MD), 104.
- Mühimme Defterleri (MD), 105.
- Mühimme Defterleri (MD), 110.
- Mühimme Defterleri (MD), 113.
- 99 Numaralı Mühimme Defteri 1-90 (Haz. Reşat Çelik), (2015). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bitlis: Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- 103 Numaralı Mühimme Defteri (Haz. İlhan Gök- Ersin Kırca), (2016). İstanbul: Çamlıca Yayınları.
- 101 No’lu Mühimme Defteri’nin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (Haz. Tuba Meryem Karacan), (2010). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Antalya: Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- 11011102 (16901691) Tarihli 100 Numaralı Mühimme Defteri, (Haz. Muzaffer Fehmi Şakar), (2007). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
- Abdullah bin İbrahim Üsküdarî, Vâkı’ât-ı Rûzmerre, Vâkı’ât-ı Sefer-i Sultan Süleyman-ı Sânî, TSMK, 1223.
- Defterdar Sarı Mehmed Paşa-Zübde-i Vekayiat (Haz. Abdülkadir Özcan), (1995). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Silahdar Fındıklılı Mehmed Ağa Zeyl-i Fezleke (Haz. Nazire Karaçay Türkal), (2012).
- Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
- Silâhdar Fındıklılı Mehmed Ağa, Nusretnâme (Haz. Mehmet Topal), (2001).
- Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
- Altınay, Ahmet Refik. (1932). Türk Hizmetinde Kral Tököli İmre (1683-1705), İstanbul: Muallim Ahmet Halit Kitaphanesi.
- Baştav, Şerif. (2005). Makaleler, (Haz. E. Semih Yalçın; Emine Erdoğan), C.3, Ankara: Berikan Yayınevi.
- Bilge, Sadık Müfit. (2010). Osmanlı’nın Macaristanı, İstanbul: Kitabevi Yayınları. Çolak, Songül. (2007). Viyana’da Osmanlı Diplomasisi (Zülfikâr Paşa’nın Mükâleme Takrîri) 1688-1692, İstanbul: Yeditepe Yayınları.
- Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü. (2016). Arşiv Belgelerine Göre Osmanlı’dan Günümüze Türk-Macar İlişkileri, İstanbul.
- Eckhart, F. (2010). Macaristan Tarihi, (Çev. İbrahim Kafesoğlu), Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Kaya, Ali İrfan. (2015). II. Süleyman’ın Hükümdarlığı ve Osmanlı Devleti, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Kreutel, Richard F. (2005). (Çev. Esat Nermi Erendor). Ahmet Ağa’nın Viyana Kuşatması Günlüğü, İstanbul: Epsilon Yayıncılık.
- Kumrular, Özlem. (2011). Yeni Belgeler Işığında Osmanlı-Habsburg Düellosu, İstanbul: Kitap Yayınevi.
- Lányi Károly. (1846). Magyar Nemzet Történetei Képekkel an Tökölyi, Posonyban. Stoye, John. (2003). Viyana Kuşatması, (Çev. Derin Türkömer), İstanbul: Doğan Kitap. Tabakoğlu, Ahmet. (1985). Gerileme Dönemine Girerken Osmanlı Maliyesi, İstanbul: Dergâh Yayınları.
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. (1995). Osmanlı Tarihi, C. 3/1, Ankara: TTK Yayınları. Zinkeisen, Johann Wilhelm. (2011). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, çev. Nilüfer Epçeli, C. 5, İstanbul: Yeditepe Yayınları.
- Bulut, Rukiye. (1967). ”Tököli Emre’nin Elyazısı İle İki Belge”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Sayı:2, 29-32.
- Çapraz, Hüseyin Şevket Çağatay. (2010). “İmre Thököly Gözüyle Osmanlı İmparatorluğu’nun 1694 Petrovaradin Kuşatması”, Akademik Bakış, C. 3, Sayı:6, 123-176. Çapraz, Hüseyin Şevket Çağatay. (2016). “İmre Thököly’nin Kâtibi Yanoş Komáromı’nin Günlüklerinde Osmanlılar”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı:1, 171-201.
- Çapraz, Hüseyin Şevket Çağatay. (2017). “Orta Macar Krallığı’ndan İzmit’e İmre Thököly”, Uluslararası Gazi Akçakoca ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu, 563-575.
- Çolak, Songül. (Aralık-2007). “Osmanlı Devleti İle Avusturya ve Müttefikleri Arasındaki Barış Müzakerelerinde (1689) Hollanda’nın Arabuluculuk Girişimleri”, Belleten, Sayı: 262, 939-966.
- Gökbilgin, M. Tayyib. (1976). “Thököly İmre ve Osmanlı-Avusturya İlişkilerindeki Rolü (1670-1682)”, Türk-Macar Kültür Münasebetleri Işığı Altında II. Rákóczi Ferenc ve Macar Mültecileri Sempozyumu, 180-210.
- İlgürel, Mücteba. (1989). “Ahmed II”, DİA, C. 2, 33-34.
- Özcan, Abdülkadir. (1988). “Abdurrahman Abdi Paşa”, DİA, C. 1, 156.
- Özcan, Abdülkadir. (2004). “Merzifonlu Kara Mustafa Paşa”, DİA, C. 29, 246-249.
- Pamuk, Şevket. (2002). “Kuruş”, DİA C. 26, 458-459.
- Papp, Sandor. (2012). “Tököli İmre”, DİA C. 41, 277-278.
| APA | KAYA A (2018). Osmanlı Belgeleri Işığında Tökeli İmre’nin Osmanlı Himayesindeki Mücadelesi Ve Osmanlı Devletinden Sağlanan Parasal Yardımlar. , 345 - 374. 10.14222/Turkiyat3869 |
| Chicago | KAYA ALİ İRFAN Osmanlı Belgeleri Işığında Tökeli İmre’nin Osmanlı Himayesindeki Mücadelesi Ve Osmanlı Devletinden Sağlanan Parasal Yardımlar. (2018): 345 - 374. 10.14222/Turkiyat3869 |
| MLA | KAYA ALİ İRFAN Osmanlı Belgeleri Işığında Tökeli İmre’nin Osmanlı Himayesindeki Mücadelesi Ve Osmanlı Devletinden Sağlanan Parasal Yardımlar. , 2018, ss.345 - 374. 10.14222/Turkiyat3869 |
| AMA | KAYA A Osmanlı Belgeleri Işığında Tökeli İmre’nin Osmanlı Himayesindeki Mücadelesi Ve Osmanlı Devletinden Sağlanan Parasal Yardımlar. . 2018; 345 - 374. 10.14222/Turkiyat3869 |
| Vancouver | KAYA A Osmanlı Belgeleri Işığında Tökeli İmre’nin Osmanlı Himayesindeki Mücadelesi Ve Osmanlı Devletinden Sağlanan Parasal Yardımlar. . 2018; 345 - 374. 10.14222/Turkiyat3869 |
| IEEE | KAYA A "Osmanlı Belgeleri Işığında Tökeli İmre’nin Osmanlı Himayesindeki Mücadelesi Ve Osmanlı Devletinden Sağlanan Parasal Yardımlar." , ss.345 - 374, 2018. 10.14222/Turkiyat3869 |
| ISNAD | KAYA, ALİ İRFAN. "Osmanlı Belgeleri Işığında Tökeli İmre’nin Osmanlı Himayesindeki Mücadelesi Ve Osmanlı Devletinden Sağlanan Parasal Yardımlar". (2018), 345-374. https://doi.org/10.14222/Turkiyat3869 |
| APA | KAYA A (2018). Osmanlı Belgeleri Işığında Tökeli İmre’nin Osmanlı Himayesindeki Mücadelesi Ve Osmanlı Devletinden Sağlanan Parasal Yardımlar. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 0(62), 345 - 374. 10.14222/Turkiyat3869 |
| Chicago | KAYA ALİ İRFAN Osmanlı Belgeleri Işığında Tökeli İmre’nin Osmanlı Himayesindeki Mücadelesi Ve Osmanlı Devletinden Sağlanan Parasal Yardımlar. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 0, no.62 (2018): 345 - 374. 10.14222/Turkiyat3869 |
| MLA | KAYA ALİ İRFAN Osmanlı Belgeleri Işığında Tökeli İmre’nin Osmanlı Himayesindeki Mücadelesi Ve Osmanlı Devletinden Sağlanan Parasal Yardımlar. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, vol.0, no.62, 2018, ss.345 - 374. 10.14222/Turkiyat3869 |
| AMA | KAYA A Osmanlı Belgeleri Işığında Tökeli İmre’nin Osmanlı Himayesindeki Mücadelesi Ve Osmanlı Devletinden Sağlanan Parasal Yardımlar. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 2018; 0(62): 345 - 374. 10.14222/Turkiyat3869 |
| Vancouver | KAYA A Osmanlı Belgeleri Işığında Tökeli İmre’nin Osmanlı Himayesindeki Mücadelesi Ve Osmanlı Devletinden Sağlanan Parasal Yardımlar. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 2018; 0(62): 345 - 374. 10.14222/Turkiyat3869 |
| IEEE | KAYA A "Osmanlı Belgeleri Işığında Tökeli İmre’nin Osmanlı Himayesindeki Mücadelesi Ve Osmanlı Devletinden Sağlanan Parasal Yardımlar." Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 0, ss.345 - 374, 2018. 10.14222/Turkiyat3869 |
| ISNAD | KAYA, ALİ İRFAN. "Osmanlı Belgeleri Işığında Tökeli İmre’nin Osmanlı Himayesindeki Mücadelesi Ve Osmanlı Devletinden Sağlanan Parasal Yardımlar". Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 62 (2018), 345-374. https://doi.org/10.14222/Turkiyat3869 |
