Muş Bölgesi Demir Çağı Baraj ve Göletleri
Yıl: 2018 Cilt: 157 Sayı: 157 Sayfa Aralığı: 43 - 54 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 17-05-2019
Muş Bölgesi Demir Çağı Baraj ve Göletleri
Öz: Eski çağlardan günümüze kadar suya sahip olmak, onu yönetebilmek ve en etkili şekilde değerlendi-rebilmek insanoğlunun önemli uğraşlarından biri olmuştur. Yüzyıllar öncesinden günümüze ulaşan, farklı coğrafyalardaki sayısız su yapısının kalıntıları bu uğraşın en önemli kanıtları olarak gösterilebilir. Aynı durum ülkemiz ve makalemize konu olan Doğu Anadolu Bölgesi’nde yer alan Muş yöresi için de geçerlidir. Doğu Anadolu Bölgesi’nin Eski Çağ'ı söz konusu olduğunda kuşkusuz akla ilk önce, bölgede Demir Çağı’nda yaşamış olan Urartular gelmektedir. Urartular başkentleri Tuşpa (günümüz-de Van Kalesi) olan, günümüz Türkiye Doğu Anadolu Bölgesi, Kuzeybatı İran ve Ermenistan’ı içine alan topraklarda, MÖ 9.-6. yüzyıllar arasında yaşamış bir uygarlıktır. Pek çok alanda olduğu gibi su mühendisliği konusunda da oldukça başarılı uygulamalara imza atmış Urartulardan günümüze çok sayıda su kanalı, baraj, gölet vb. su mimarisi kalıntıları ulaşmıştır. Bunlardan en önemlileri kuşkusuz Van İli, Gürpınar İlçesi'nden başlayıp Van Ovası’nda sonlanan, yaklaşık 56 km uzunluğundaki Minua Kanalı ve Van’ın doğu kesiminde Erek Dağı üzerinde inşa edilmiş olan Rusa (Keşiş Göl) Barajı’dır. Bu makalede, yukarıda zikredilen örnekler kadar anıtsal niteliklere sahip olmasa da Demir Çağı'nda Muş yöresindeki benzer uygulamalara örnek teşkil edecek 3 adet baraj ve gölet tanıtılmaya çalışılmıştır. Bunlar Muş İli, Bulanık İlçesi sınırları içinde yer alan Akkent (Gavur Bendi) Barajı, Karaağıl Göleti ve Garsa (Su bendi) Göleti’dir.
Anahtar Kelime: Konular:
IRON AGE DAMS AND ARTIFICIAL LAKES IN THE REGION OF MUŞ
Öz: It has become one of the important tasks of mankind to have water since ancient times, to manage and to evaluate it in the most effective way. Reaching daily from centuries before, the remnants of countless water structures in different geographies can be shown as the most important evidence of this occupation. The same situation also applies to our country and our article is subject Muş province, which is located in the Eastern Anatolian Region. Eastern Anatolia is undoubtedly the ancient time comes to mind initial occupation of the region encounters the Urartian, who lived in the Iron Age. Tushpa capital of the Kingdom of Urartu (Van Castle today) is now Eastern Anatolia, northwestern Iran an Armenian Highlands. Urartians have accomplished quite successful applications in hydrogeology as it is many areas, has numerous canals, dams, artificial lakes built and water archi-tectural remains have been reached. The most important of these constructions was Minua canal, which built to water seventy-six kilometers, and Rusa dam, which built on the Erek Mountain in the eastern of the Van. Although this article does not have as monumental qualities as the above men-tioned examples, 3 dams and artificial lake were tried to be introduction in the Iron Age examples of similar applications in Muş Region. These are Akkent (Gavur Bendi) Dam, Karaağıl artificial lake and Garsa (Su bendi) artificial lake located in the boundaries of Muş, Bulanık District.
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Bibliyografik
- Belli, O. 1989. ”Van Bölgesi’nde Urartu Baraj ve Sulama Sisteminin Araştırılması“, Araştırma Sonuçları Toplantısı 6: 313-332.
- Belli, O. 1993. ”Van Bölgesinde Urartu Baraj ve Sulama Sisteminin Araştırılması, 1991“, Araştırma Sonuçları Toplantısı 10: 297-310.
- Belli, O. 1996. “Doğu Anadolu Bölgesi’nde Keşfedilen Urartu Barajlarına Toplu Bir Bakış”, Belleten LX/229: 631-751.
- Belli, O. 1997. ”1995 Yılında Doğu Anadolu Bölgesi’nde Urartu Baraj ve Sulama Sistemlerinin Araştırılmas“, Araştırma Sonuçları Toplantısı 14/II: 139-170.
- Biber, H. 2016. ”2012 ve 2014 Yılları Muş İli Arkeolojik Yüzey Araştırmaları", Araştırma Sonuçları Toplantısı 33/2: 335-360.
- Biber, H. ve R. Çavuşoğlu 2011. ”Muş İli ve İlçeleri 2009 Yılı Arkeolojik Yüzey Araştırması (Demir Çağları)“, Araştırma Sonuçları Toplantısı 28/2: 201-224.
- Biber, H. ve R. Çavuşoğlu 2013. ”2011 Yılı Muş-Malazgirt Arkeolojik Yüzey Araştırması“, Araştırma Sonuçları Toplantısı 30/2: 303-320.
- Biber, H., R. Çavuşoğlu ve S. Erdoğan 2012. ”Muş İli ve İlçeleri Arkeolojik Yüzey Araştırması (Demir Çağları) 2010 Yılı Araştırmaları: Bulanık-Malazgirt“, Araştırma Sonuçları Toplantısı 29/3: 373-402.
- Burney, C. A. 1958. "Eastern Anatolia in the Chalcolithic and Early Bronze Age", Anatolian Studies VIII: 157-209.
- Çiftçi, A. 2017. The socio-economic organisation of the Urartian Kingdom (Culture and history of the ancient Near East). Brill Academic Pub.
- Çilingiroğlu, A.1997. Urartu Tarihi ve Sanatı. Yaşar Eğitim ve Kültür Vakfı, İzmir.
- Erdoğan, S. 2006. Minua (Şamram) Kanalı ve Urartu Bahçeleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van.
- Erdoğan, S. 2017. ”Minua (Şamram) Kanalı ve Tariria Bahçesi İlişkisi Üzerine Bir Değerlendirme“, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 36/1: 11-24.
- Garbrecht, G. 1988. ”Water Management for Irrigation in Antiquity (Urartu 850 to 600 B.C.)“, Irrigation and Drainage Systems 2: 185-198.
- Kökten, İ.K. 1947. ”1945 Yılında Türk Tarih Kurumu Adına Yapılan Tarihöncesi Araştırmaları“, Belleten XI/43: 431-472.
- König, F. W. 1955. Handbuch der Chaldischen Inschriften Vol. I. Graz.
- Lehmann-Haupt, C. F. F. 1928-1935. Corpus Inscriptionum Chaldicarum. Berlin-Leipzig.
- Öğün, B. 1970. Van’da Urartu Sulama Tesisleri ve Şamram (Semiramis) Kanalı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
- Özfırat, A. 1999. ”1997 Yılı Bitlis-Muş Yüzey Araştırması: Tunç ve Demir Çağları“, Araştırma Sonuçları Toplantısı 16/2: 1-22.
- Özfırat, A. 2000. ”1998 Yılı Bitlis-Muş İlleri Yüzey Araştırması Tunç ve Demir Çağları”, Araştırma Sonuçları Toplantısı 17/2: 193-210.
- Özfırat, A. 2001. ”1999 Yılı Muş İli Yüzey Araştırması: Tunç ve Demir Çağları“, Araştırma Sonuçları Toplantısı 18/2. Cilt, 123-140.
- Payne, M. R. 2006. Urartu Çivi Yazılı Belgeler Kataloğu. Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
- Rothman, M. S. 1993. ”Preliminary Report on the Archaeological Survey in the Alpaslan Dam Reservoir Areaı and Muş Plain 1991“, Araştırma Sonuçları Toplantısı 10: 269-295.
- Sağlamtimur, A. H. 2001. Urartu Krallığı’nın Ekonomik Yapısı. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, İzmir.
- Salvini, M. 2006. Urartu Tarihi ve Kültürü. (Çev. B. Aksoy), Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
- Salvini, M. 2008. Corpus dei testi Urartei I. Le Iscrizioni Su Pietra e Roccia. Documenta Asiana 8, Roma.
- Sevin, V. 2004. “Son Tunç/Erken Demir Çağı Van Bölgesi Kronolojisi, Kökeni Aranan Bir Devlet: Urartu”, Belleten LXVIII/252: 355-386.
| APA | Biber H (2018). Muş Bölgesi Demir Çağı Baraj ve Göletleri. , 43 - 54. |
| Chicago | Biber Hanifi Muş Bölgesi Demir Çağı Baraj ve Göletleri. (2018): 43 - 54. |
| MLA | Biber Hanifi Muş Bölgesi Demir Çağı Baraj ve Göletleri. , 2018, ss.43 - 54. |
| AMA | Biber H Muş Bölgesi Demir Çağı Baraj ve Göletleri. . 2018; 43 - 54. |
| Vancouver | Biber H Muş Bölgesi Demir Çağı Baraj ve Göletleri. . 2018; 43 - 54. |
| IEEE | Biber H "Muş Bölgesi Demir Çağı Baraj ve Göletleri." , ss.43 - 54, 2018. |
| ISNAD | Biber, Hanifi. "Muş Bölgesi Demir Çağı Baraj ve Göletleri". (2018), 43-54. |
| APA | Biber H (2018). Muş Bölgesi Demir Çağı Baraj ve Göletleri. Arkeoloji ve Sanat, 157(157), 43 - 54. |
| Chicago | Biber Hanifi Muş Bölgesi Demir Çağı Baraj ve Göletleri. Arkeoloji ve Sanat 157, no.157 (2018): 43 - 54. |
| MLA | Biber Hanifi Muş Bölgesi Demir Çağı Baraj ve Göletleri. Arkeoloji ve Sanat, vol.157, no.157, 2018, ss.43 - 54. |
| AMA | Biber H Muş Bölgesi Demir Çağı Baraj ve Göletleri. Arkeoloji ve Sanat. 2018; 157(157): 43 - 54. |
| Vancouver | Biber H Muş Bölgesi Demir Çağı Baraj ve Göletleri. Arkeoloji ve Sanat. 2018; 157(157): 43 - 54. |
| IEEE | Biber H "Muş Bölgesi Demir Çağı Baraj ve Göletleri." Arkeoloji ve Sanat, 157, ss.43 - 54, 2018. |
| ISNAD | Biber, Hanifi. "Muş Bölgesi Demir Çağı Baraj ve Göletleri". Arkeoloji ve Sanat 157/157 (2018), 43-54. |
