Yıl: 2018 Cilt: 10 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 155 - 178 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.9737/hist.2018.600 İndeks Tarihi: 26-07-2019

Osmanlı Dönemi Bodrum Cami ve Mescitleri

Öz:
Kanuni Sultan Süleyman döneminde Osmanlı hâkimiyeti altına alınan Bodrum, İstanköysancağına bağlı bir kale idi. Osmanlı fethinin ardından, kalede bulunan kilise camiye çevrildi. XVI.yüzyıl boyunca kale konumunu devam ettiren Bodrum, 1671 yılında da kale dışında varoşun, han,cami ve çarşının bulunmadığı bir yerleşim yeriydi. Kent XVIII. yüzyılda gelişme kaydedip, buradakale dışında yerleşim oluşmaya başladı. Bu süreçte 1723’te Bodrum’da görevli bulunan KızılhisarlıMustafa Paşa tarafından kentte kale dışında ilk cami yaptırıldı. Daha sonra liman kıyısında 1740yılında Mustafa Paşa’nın kâhyası tarafından da bir cami inşa ettirilip Tepecik Mahallesi ortaya çıktı.Böylece kentte yaptırılan yeni camilerle birlikte yeni mahalleler de şekillendi. Bununla birlikteBodrum’daki cami ve mescitlerin pek çoğunun XVIII. yüzyılda inşa edildiği anlaşılmaktadır. EskiÇeşme Mahallesi Mescidi (1746), Hızıroğlu Mescidi (Kelerlik Camii) (1756-1757), Türkkuyusu Camii(1767-1768), Yeniköy Mescidi (1774), Tulumba Mescidi (1780) ve Umurca Mescidi (1784)bunlardandır. Daha sonra uzun süre cami inşa edilmeyen Bodrum’da, Osmanlı dönemine ait soncami 1901 yılında yapımına başlanılan Adliye (Hamidiye-Çarşı) Camii’dir. Kale Caddesi’ninsonunda, eski belediye binasının önünde, Cumhuriyet Meydanı’nda bulunan bu camii, II.Abdülhamit’in kurmuş olduğu vakıf ve göndermiş olduğu paranın yanı sıra halktan toplanangelirlerle yapılmıştır. Osmanlı döneminde Bodrum’da yapılan en son cami olması sebebiyle halkarasında Yeni Camii ismi ile tanınmıştır. Bu çalışmada Osmanlı tarihi boyunca Bodrum’da yaptırılancami ve mescitler arşiv belgeleri ve kaynak eserler ışığında ele alınmaktadır.
Anahtar Kelime:

Konular: Arkeoloji Tarih Kültürel Çalışmalar

Mosque and Masjids of Bodrum in the Ottoman Period

Öz:
Bodrum, taken under Ottoman rule in Kanuni Sultan Suleiman period was a fortress depending on the İstanköy starboard. After the Ottoman conquest, church in the castle was converted into a mosque. Bodrum continuing the castle location during the XVI. century, was a residential outside the castle, ghetto, han, mosques and bazaars absence in 1671. The city made progress in the XVIII. century, here began to form settlements outside the castle. In this process, the first mosque was built outside the castle in the city by Mustafa Pasha of Kizilhisar, who was in charge of Bodrum in 1723. Later on, a mosque was built by Mustafa Pasha's minister in 1740 near the harbor and Tepecik Mahallesi emerged. So with the new mosque was built in the city, has shaped the new neighborhoods. However, it is understood that many of the mosques and masjids in Bodrum, emerged in the XVIII. century. These are Old Fountain Neighborhood Masjid (1746), Hizirroglu Masjid (Kelerlik Mosque) (1756-1757), Turkkuyusu Mosque (1767-1768), Yenikoy Masjid (1774), Tulumba Masjid (1780) and Umurca Masjid (1784). The last mosque belonging to the Ottoman period was built in 1901 in Bodrum, where a mosque was not built for a long time, is the Adliye (Hamidiye-Çarşı) Mosque. At the end of the castle street, in front of the old municipal building, this mosque located in Cumhuriyet Square,was made by the foundation that was founded by Abdülhamit and the money he had sent, as well as the income collected from the people. During the Ottoman period, due to the last mosque built in Bodrum, it is well-known among people as the New Mosque. In this study, the mosques and masjids built in Bodrum throughout Ottoman history are handled in the light of archive documents and references.
Anahtar Kelime:

Konular: Arkeoloji Tarih Kültürel Çalışmalar
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Fon Kodu: 51.0.0.0, Yer No: 13.115.25.
  • Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), C.EV, 593/29926.
  • BOA, EV.MKT, 2584/57.
  • BOA, EV.MKT, 2649/38.
  • BOA, EV.MKT, 2677/107.
  • BOA, EV.MKT, 2681/9.
  • BOA, EV.MKT, 2784/32.
  • BOA, EV.MKT, 2784/4.
  • BOA, EV.MKT.CHT, 702/34.
  • BOA, EV.THR, 63/122.
  • Bodrum Şer’iye Sicili (Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi), nr.6446/0110, s.614.
  • Bodrum Şer’iye Sicili (Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi), nr.6436/0074, s.143.
  • Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi (VGMA), Defter nr. 260, s.198.
  • VGMA, Defter nr.212, s.162.
  • VGMA, Defter nr.213, s.182-183.
  • VGMA, Defter nr.286, s.259.
  • VGMA, Defter nr.4698, s.365.
  • VGMA, Defter nr.213, s.4-5.
  • Aydın Vilayeti Salnamesi, Aydın 1307.
  • BAYKARA, Arzu, XIX. Yüzyıl Bodrum Kazası’nın Sosyal ve İktisadi Hayatı, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, İzmir 2010.
  • BAYKARA, Tuncer, “Bodrum”, DİA, C.VI, İstanbul 1992, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s.247-249.
  • BEAUFORT, F., A Brief Description Of The South Coast Of Asia Minor, London 1818.
  • BIYIK, Ömer, “Kızılhisarlı Mustafa Paşa ve Ailesi Üzerine Bilgiler”, 3. Uluslararası Her Yönüyle Bodrum Sempozyumu (30 Ekim-1 Kasım 2013 Bodrum) Bildiriler, haz. M. Akif Erdoğru-Ahmet Özgiray, İzmir 2014, s. 125-144.
  • BİLGİ, Nejdet, “Temettuat Defterlerine Göre XIX. Yüzyıl Ortalarında Bodrum”, Osmanlılardan Günümüze Her Yönüyle Uluslararası Bodrum Sempozyumu (24-26 Ekim 2007) Bildiriler, Bodrum 2008, s. 97-114.
  • BİLGİN, Osman Nuri, Sosyal ve İktisadi Yönleri ile Bodrum Tarihi, Orhan Mete Matbaası, İstanbul 1965.
  • BODRUMLU, Avram Galanti, Bodrum Tarihi, İstanbul 1945.
  • CUİNET, Vital, La Turqui d’Asie Géographie Administrative, Paris 1894. Cumhuriyetin 50.Yılında Muğla, 1973 İl Yıllığı.
  • ÇETİNER, Yılmaz, “Şer’iyye Sicillerine Göre Bodrum Vakıfları 1742-1910”, Osmanlılardan Günümüze Her Yönüyle Uluslararası Bodrum Sempozyumu (24-26 Ekim 2007) Bildiriler, Bodrum 2008, s. 153-190.
  • ÇİÇEK, Rahmi, “Bodrumlu Tabakoğlu Süleyman Nuri Öz ve Eğitim Görüşleri”, 3. Uluslararası Her Yönüyle Bodrum Sempozyumu (30 Ekim-1 Kasım 2013 Bodrum) Bildiriler, haz. M. Akif Erdoğru-Ahmet Özgiray, İzmir 2014, s. 273-286.
  • DEMİRTAŞ, Hasan, “Hurufat Defterlerine Göre Osmanlı Dönemi (1691-1835) Karaova ile Bodrum Kazası Vakıfları ve Vakıf Eserleri”, 3. Uluslararası Her Yönüyle Bodrum Sempozyumu (30 Ekim-1 Kasım 2013 Bodrum) Bildiriler, haz. M. Akif Erdoğru-Ahmet Özgiray, İzmir 2014, s. 319-334.
  • ELBE, H., Bodrum ve Müze Rehberi, İstanbul 1972.
  • ERİNCİN, Ö., “Eski Binalarda Zeminden Gelen Rutubetin Önlenmesi”, Rölöve ve Restorasyon Dergisi, 6, Ankara 1987, s.167-180.
  • ERDOĞRU, M. Akif, “Bodrum Müzesinde Korunan İslamî Kitabe ve Mezar Taşları”, Tarih İncelemeleri Dergisi, C. XXII, Sayı 1, Temmuz 2007, s. 217-238.
  • EROĞLU, Zekai, Muğla Tarihi, İzmir 1939.
  • Evliya Çelebi, Seyahatmame, C.IX, İstanbul 1935.
  • GÜÇLÜ, Muhammet, “Seyahatnamelere Göre XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Bodrum Ve Çevresi”, Osmanlılardan Günümüze Her Yönüyle Uluslararası Bodrum Sempozyumu (24-26 Ekim 2007) Bildiriler, Bodrum 2008, s.377-396.
  • GÜRBIYIK, Cengiz, “Bodrum Yarımadası’nda Akdeniz Etkili Bir Grup Cami”, Osmanlılardan Günümüze Her Yönüyle Uluslararası Bodrum Sempozyumu (24-26 Ekim 2007) Bildiriler, Bodrum 2008, s. 483-524.
  • GÜRBIYIK, Cengiz, Bodrum Yarımadası’ndaki Türk Eserleri, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir 2007.
  • Hafız Kadri, “Bodrum’da Timurlenk’in Hafidelerinden Şazmelek’e Aid Kelâm-ı Kadim”, Tarih-i Osmani Encümeni Mecmuası, Sene 5, nr. 26, 1 Haziran 1330, s. 127-128.
  • http://www.haberler.com, Erişim 30.03.2015.
  • KARADAŞ, M., Mavi Cennet Bodrum, Denizli 1976.
  • KIRCA, Yüksel, Bodrum’a Ait 167 Numaralı Şer’iye Sicili Defterinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Muğla 2000.
  • ÖZ, S. Nuri, “I. Dünya Savaşında Bodrum'un Topa Tutulması”, Hayat Tarih Mecmuası, C. II, Sayı 7, İstanbul, 1973, s. 54-59.
  • ÖZOĞLU, Hakan, “Seyyahların Gözünden Bodrum”, 2. Uluslararası Her Yönüyle Bodrum Sempozyumu (9-12 Mayıs 2011) Sempozyum Bildirileri, Bodrum 2011, s. 492-500.
  • TEXİER, Charles Félix Marie,, Küçiik Asya (Coğrafyası, Tarihi ve Arkeolojisi), C. III, çev. Ali Suat, Ankara 2002.
  • TEXİER, Charles Félix Marie, Asie Mineure Description Géographique, Historique Et Archéologique Des Provinces Et Des Villes De La Chersonnèse d’Asie, Paris 1882.
  • TUĞLACI, Pars, Osmanlı Şehirleri, İstanbul 1985.
  • UYKUCU, Kürşat Ekrem, İlçeleriyle Birlikte Muğla Tarihi, İstanbul 1968.
  • YAĞCI, İsmail, “Bodrum Adliye ve Tepecik Camisi”, https://www.youtube.com/watch?v=vRz3xmTeKhA, Erişim 15.06.2015.
  • YAKAR, Serap-UZALA, Gürşans, Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi, Bodrum 2006.
APA Maden F, EĞİLMEZ M (2018). Osmanlı Dönemi Bodrum Cami ve Mescitleri. , 155 - 178. 10.9737/hist.2018.600
Chicago Maden Fahri,EĞİLMEZ MUSTAFA Osmanlı Dönemi Bodrum Cami ve Mescitleri. (2018): 155 - 178. 10.9737/hist.2018.600
MLA Maden Fahri,EĞİLMEZ MUSTAFA Osmanlı Dönemi Bodrum Cami ve Mescitleri. , 2018, ss.155 - 178. 10.9737/hist.2018.600
AMA Maden F,EĞİLMEZ M Osmanlı Dönemi Bodrum Cami ve Mescitleri. . 2018; 155 - 178. 10.9737/hist.2018.600
Vancouver Maden F,EĞİLMEZ M Osmanlı Dönemi Bodrum Cami ve Mescitleri. . 2018; 155 - 178. 10.9737/hist.2018.600
IEEE Maden F,EĞİLMEZ M "Osmanlı Dönemi Bodrum Cami ve Mescitleri." , ss.155 - 178, 2018. 10.9737/hist.2018.600
ISNAD Maden, Fahri - EĞİLMEZ, MUSTAFA. "Osmanlı Dönemi Bodrum Cami ve Mescitleri". (2018), 155-178. https://doi.org/10.9737/hist.2018.600
APA Maden F, EĞİLMEZ M (2018). Osmanlı Dönemi Bodrum Cami ve Mescitleri. History Studies, 10(3), 155 - 178. 10.9737/hist.2018.600
Chicago Maden Fahri,EĞİLMEZ MUSTAFA Osmanlı Dönemi Bodrum Cami ve Mescitleri. History Studies 10, no.3 (2018): 155 - 178. 10.9737/hist.2018.600
MLA Maden Fahri,EĞİLMEZ MUSTAFA Osmanlı Dönemi Bodrum Cami ve Mescitleri. History Studies, vol.10, no.3, 2018, ss.155 - 178. 10.9737/hist.2018.600
AMA Maden F,EĞİLMEZ M Osmanlı Dönemi Bodrum Cami ve Mescitleri. History Studies. 2018; 10(3): 155 - 178. 10.9737/hist.2018.600
Vancouver Maden F,EĞİLMEZ M Osmanlı Dönemi Bodrum Cami ve Mescitleri. History Studies. 2018; 10(3): 155 - 178. 10.9737/hist.2018.600
IEEE Maden F,EĞİLMEZ M "Osmanlı Dönemi Bodrum Cami ve Mescitleri." History Studies, 10, ss.155 - 178, 2018. 10.9737/hist.2018.600
ISNAD Maden, Fahri - EĞİLMEZ, MUSTAFA. "Osmanlı Dönemi Bodrum Cami ve Mescitleri". History Studies 10/3 (2018), 155-178. https://doi.org/10.9737/hist.2018.600