Keloğlan Tipinin Gagauz Masallarındaki Yansımaları
Yıl: 2018 Cilt: 18 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 543 - 569 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.32449/egetdid.483912 İndeks Tarihi: 29-07-2019
Keloğlan Tipinin Gagauz Masallarındaki Yansımaları
Öz: Türk dünyasının farklı coğrafyalarında farklı isimlerle anılmasına rağmen,Keloğlan Türk sözlü kültür geleneğinin temsilcisi ortak bir tip olarak karşımızaçıkmaktadır. Keloğlan tipinin tek belirleyici özelliği kelliği değildir, karakterözellikleri bütünleşerek bir tip haline gelmiştir. Bu makalede Keloğlan tipi,Keloğlan tipinin Gagauz masallarındaki yansıması, bu tipin adlandırılması,kökeni, genel özellikleri, anlatma geleneğinde ve toplumdaki işlevleri dikkatealınarak değerlendirilmiş; Gagauz masallarındaki Keloğlan tipinin Türk dünyasısözlü kültür geleneğindeki yeri ve önemi üzerinde durulmuştur. Keloğlan tipinin“kellik” ve “zekilik” özelliğine bağlı bir tip olduğu ortaya konmuş, Gagauzmasallarında tipin özellikleri, “kül ve ocak”la ilişkisi, yeni bir bakış açısıyla analizedilmiştir. Gagauz Türkleri tarafından “Kelce, Kelce-Külce, Külcü, KülPepeleşkası, Delice” gibi adlarla anılan Keloğlan tipi, “kül” ve “ocak”la dailişkilidir. Bu sebeple tipin fiziki ve karakter özellikleri, kahramanın yolculuğu(erginlenme süreci), sınanması, kelliğin, ocak ve külün mitolojik bağlantısı,zıtlıklar, değişim ve dönüşüm bağlamında değerlendirilmiştir. Farklıcoğrafyalarda yaşanmasına ve farklı inanca sahip olunmasına (GagauzTürklerinin Hıristiyan olması gibi) rağmen, incelemeye çalıştığımız masallar,içinde yer aldıkları, doğdukları kültürün birer aynası olarak Türk kültür kodlarınıgeçmişten günümüze taşımakta ve “Kelce, Külce, Kül Pepeleşkası, Kelce-Külce,Külcü, Delice” gibi adlar taşıyan millî bir tiple, Türk millî kimliğiniyansıtmaktadır
Anahtar Kelime: Konular:
The Reflections of “Keloglan” Type in Gagauz Folktales
Öz: The only defining characteristic of the Keloğlan type is not his baldness, he has become a type by integrating its baldness and character traits. In this article, Keloğlan type is evaluated by taking the reflections of the type in Gagauz folktales, naming, origin, general characteristics, narrative tradition and functions in society, and the importance of Keloğlan type in Gagauz folktales in the oral culture tradition of the Turkish world is explained. It has been shown that the basic features of the type can be classified and analyzed depending on the characteristics of baldness and intelligence. In Gagauz folktales, the relation of type with ash and hearth was determined and thus the characteristics of the type were analyzed from a new perspective. The Keloğlan type, which is known by the Gagauz Turks as Kelce, Kelce-Külce, Külcü, Kül Pepeleşkasi, Delice, is also related to ash and quarry. For this reason, the physical and characteristic features of the type are evaluated in the context of the hero's journey (the process of the initiation), testing, mythological connection of baldness, quarry and ash, contrasts, change and transformation. Despite different geographies and different beliefs (such as Gagauz Turks being Christian), the folktales that we are trying to examine carry the Turkish culture codes from the past to the present as a mirror of the culture in which they were born, and Gagauz folktales also reflect the Turkish national identity with a national type known as Kelce, Külce, Kül Pepeleşkasi, Kelce-Külce, Külcü, Delice.
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Alsaç, Fevziye. “Keloğlan Tipine Pikaresk Anlatım Bağlamında Bir Bakış”, Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 12, 30 (2017): 6.
- Babaoğlu Nikolay. Masallar (Gagauz Halk Masalları). Kişinev, 1991.
- Beydili, Celal. Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük. Ankara: Yurt, 2005.
- Bilkan, Ali Fuat. Masal Estetiği. İstanbul: Timaş, 2001.
- Bolat, Nursel. “Keloğlan Kimliğinde Türk Masalları Anlatısı: Propp Yönteminde Türk Masalları”. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi 6, 3 (2017): 202.
- Campbell, J. Kahramanın Sonsuz Yolculuğu (Çev.: S. Gürses). İstanbul: Kabalcı, 2010.
- Dilek, İ. Altay Destanları-I. Ankara: Türk Dil Kurumu, 2002.
- Duman, Mustafa. Türk Halk Anlatmalarında Olumsuz Tipler-Mit, Destan, Halk Hikayesi, E.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İzmir 2017.
- Dursun, Aysun. Keloğlan Masallarının Tespiti ve Tasnifi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Muğla 2008.
- Ergun, Pervin. “Altay Destanlarında ve Anadolu Türk Masallarında Tastarakay– Keloğlan”, Millî Folklor 68, (Kış 2005): 78-84.
- Frazer, James G. Altın Dal - Dinin ve Folklorun Kökleri-II. (Çev. Mehmet H. Doğan), İstanbul: Payel, 1992.
- Fromm, Erich. Rüyalar Masallar Mitler. İstanbul: Say, 2014.
- Harmancı, Meriç. “Keloğlan’ın Hilebazlığı”, Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi 2 (2010).
- Harmancı, Meriç. Türk Masallarında Keloğlan Tipi. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İzmit 2010.
- İşankul, Cabbar. “Alpamış Destanı ve Dede Korkut Kitabı’ndaki Mitolojik Motifler”, (Akt.: Selami Fedakar), Millî Folklor 52 (2001): 65.
- Jung, Carl Gustav. Dört Arketip. (Çev. Zehra Aksu Yılmazer), İstanbul: Metis, 2005.
- Kızıldağ, Hasan. “Sembolik Bir Masal Okuması: Keloğlan İle Altın Bülbül”. The Journal of Academic Social Science Studies (International Journal of Social Science) 67 (2018): 161-170.
- Moşkov, V. A. “Nareçiya Bessarabskih Gagauzov”, Proben Der Volkliteratur Der Turkıschen Stämme, X, Petersburg 1904.
- Ögel, Bahaeddin. “Keloğlan Masal Motifinin Eski Türk Kökenleri”, I. Uluslararası Türk Folklor Kongresi Bildirileri/ II. Cilt Halk Edebiyatı (1976): 265-268.
- Ögel, Bahaeddin. Türk Mitolojisi II, Ankara: TTK, 1995.
- Ölçer Özünel, Evrim. “Kel Ata’dan Keloğlan’a ‘Hilebaz’ Dönüşüm”, Millî Folklor 67 (2005): 47-52.
- Özcan, Tarık. “Modern Bir Öncü: Keloğlan”, Bilig 65 (2013): 247-258.
- Schimmel, A. Sayıların Gizemi (Çev.: M. Küpüşoğlu). İstanbul: Kabalcı, 1998.
- Sodzawıczny, Magdalena. Türkiye Masallarında Şamanizm Öğeleri, Bilkent Üniversitesi, Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yüksek Lisans Tezi) Ankara 2003.
- Soykan, Ömer Naci, “Ne ve Kim Soruları Karsısında İnsanın Halleri: KimlikKişilik Sorununa Felsefi Bir Bakış”, Gelenekten Geleceğe Antropoloji, (haz. Belkıs Kümbetoğlu, Hande Birkalan Gedik), İstanbul: Epsilon, 2005.
- Şahin, Halil İbrahim. “Kaz Dağlaronda Dağ, Ağaç ve Ocak Kültü Üzerine İnanış ve Uygulamalar”. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 11, 19 (2008): 116-126.
- Şimsek, Esma. “Masalların Sembolik Dili Bağlamında Keloğlan Tipi Üzerine Bir Değerlendirme” İtaki 1, 2, 2007: 61-73.
- Şimşek, E. “Türk Masallarının Millî Tipi: Keloğlan”. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi 11 (2017): 41-57.
- Taylor, Archer. “The Study of Cinderella Cycle.” A Casebook. (Ed. Alan Dundes). Wisconsin: The University of Wisconsin Press, 1988.
- Thompson, Stith. Motif Index of Folk-Literature, Bloomington, London: Indiana University Pres, Third Pringting, 1975.
- Uçkun Kocaaslan, Rabia, Gagauz Masallarının Tip ve Motif Yapısı Bakımından İncelenmesi, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir 2003.
- Uçkun, Rabia. “Dede Korkut Kitabı’nda Erginleşme ve Bireyleşme Sürecinde Sınama Motifinin İşlevi”, E.Ü. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi 15, 2, (2015): 29-42.
- Chakraborty, Gargee. (2013). Representation of women in the folktales of the Rabhas and Garos. Gauhati: Gauhati Unıversity For The Degree Of Doctor Of Philosophy In The Department Of Folklore Research In The Faculty Of Arts. (Ph.D. Thesis). <http://hdl.handle.net/10603/116213 (21.10.2018)>
- Carus, Paul. (1900). “Religion In Fairy Tales- Miscellaneous”. The Open Court A Monthly Magazine, V. VXIV, London: Chicago The Open Court Publishing Company London Agents Kkgan Paul, Trebhch, Trübnbr & Co., Ltd.: 184-186.
- <http://www.iapsop.com/archive/materials/open_court/open_court_v14_ 1900.pdf (21.10.2018)>
- Alangu, Tahir. “Keloğlan Masalları/ Mitostan Kurtuluş – Gerçeğe Yöneliş”, Türk Dili (Türk Halk Edebiyatı Özel Sayısı), (207), Aralık, (1968): 458-469.
- Martin, A. (2018). Dragon: Feras and Power. London: Reaktion Books. https://books.google.com.tr/books?id=iGVoDwAAQBAJ&printsec=frontcov er&dq=dragon:+fear+and+power&hl=tr&sa=X&ved=0ahUKEwjjhfSn8pXeA hWGjCwKHfRBDc0Q6AEIKDAA#v=onepage&q=ash%20raker&f=false (21.10.2018).
- Alangu, Tahir. Keloğlan Masalları. İstanbul: Yapı Kredi, 2009.
- Uraz, Murat. Türk Mitolojisi, İstanbul: Mitologya, 1992.
- Yolan, Jane. “America’s Cinderella.” Cinderella A Casebook. (Ed. Alan Dundes). Wisconsin: The University of Wisconsin Press, 1988.
| APA | UÇKUN R (2018). Keloğlan Tipinin Gagauz Masallarındaki Yansımaları. , 543 - 569. 10.32449/egetdid.483912 |
| Chicago | UÇKUN Rabia Keloğlan Tipinin Gagauz Masallarındaki Yansımaları. (2018): 543 - 569. 10.32449/egetdid.483912 |
| MLA | UÇKUN Rabia Keloğlan Tipinin Gagauz Masallarındaki Yansımaları. , 2018, ss.543 - 569. 10.32449/egetdid.483912 |
| AMA | UÇKUN R Keloğlan Tipinin Gagauz Masallarındaki Yansımaları. . 2018; 543 - 569. 10.32449/egetdid.483912 |
| Vancouver | UÇKUN R Keloğlan Tipinin Gagauz Masallarındaki Yansımaları. . 2018; 543 - 569. 10.32449/egetdid.483912 |
| IEEE | UÇKUN R "Keloğlan Tipinin Gagauz Masallarındaki Yansımaları." , ss.543 - 569, 2018. 10.32449/egetdid.483912 |
| ISNAD | UÇKUN, Rabia. "Keloğlan Tipinin Gagauz Masallarındaki Yansımaları". (2018), 543-569. https://doi.org/10.32449/egetdid.483912 |
| APA | UÇKUN R (2018). Keloğlan Tipinin Gagauz Masallarındaki Yansımaları. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 18(2), 543 - 569. 10.32449/egetdid.483912 |
| Chicago | UÇKUN Rabia Keloğlan Tipinin Gagauz Masallarındaki Yansımaları. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi 18, no.2 (2018): 543 - 569. 10.32449/egetdid.483912 |
| MLA | UÇKUN Rabia Keloğlan Tipinin Gagauz Masallarındaki Yansımaları. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, vol.18, no.2, 2018, ss.543 - 569. 10.32449/egetdid.483912 |
| AMA | UÇKUN R Keloğlan Tipinin Gagauz Masallarındaki Yansımaları. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi. 2018; 18(2): 543 - 569. 10.32449/egetdid.483912 |
| Vancouver | UÇKUN R Keloğlan Tipinin Gagauz Masallarındaki Yansımaları. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi. 2018; 18(2): 543 - 569. 10.32449/egetdid.483912 |
| IEEE | UÇKUN R "Keloğlan Tipinin Gagauz Masallarındaki Yansımaları." Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 18, ss.543 - 569, 2018. 10.32449/egetdid.483912 |
| ISNAD | UÇKUN, Rabia. "Keloğlan Tipinin Gagauz Masallarındaki Yansımaları". Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi 18/2 (2018), 543-569. https://doi.org/10.32449/egetdid.483912 |
