Okul Yaralanmalarını Önlemede Sağlık İnanç Modeli Temelli Girişimlerin Etkisi
Yıl: 2018 Cilt: 5 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 467 - 475 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.17681/hsp.362244 İndeks Tarihi: 05-08-2019
Okul Yaralanmalarını Önlemede Sağlık İnanç Modeli Temelli Girişimlerin Etkisi
Öz: Okul çağı çocukları, dış etkenlerle oluşabilecek zararlara karşı kendini korumada savunmasız gruplardandır.Bu nedenle yaralanmalara sıklıkla maruz kalmaktadırlar. Kaza sonucu meydana gelen yaralanmalar çoğunlukla bugruplarda, özellikle çocuk ve adölesanlarda görülmektedir. Ancak bu konuda alınan önlemlerin çoğu zaman yetersizolduğu ve göz ardı edildiği bilinmektedir. Ülkemizde özellikle öğrencilere sunulan okul sağlığı hizmetlerininoldukça sınırlı olduğu bir gerçektir; oysaki okul kazalarına yönelik basit kişisel ve çevresel tedbirlerle istenmeyenyaralanmaların önlenebileceği bildirilmektedir. Okullarda geliştirilecek programların çevre değişimi, davranışdeğişimi, denetim ve politikaların geliştirilmesi konularını kapsaması, ders müfredatına entegre edilmesiönerilmektedir. Programların etkililiğini artırmada modeller her zaman yol gösterici olmuştur. Sağlığı geliştirmemodellerinden biri olan Sağlık İnanç Modeli (SİM), kişilerin sağlığını; bireysel özellikler (sosyo-demografiközellikler), algılar (duyarlılık, durumun ciddiyeti, yarar, engeller, öz-etkililiği) ve eyleme geçiriciler (hazır oluşluk)ile etkilendiğini belirtmektedir. Bu derleme makalede amaç, okul sağlığı hemşireleri olarak; yaralanma riski yüksekolan öğrenci toplumunda okul yaralanmalarını önlemede bir rehber olan Sağlık İnanç Modelini tanıtmak; modelinokul yaralanmalarını önlemedeki etkisini yapılmış araştırmalarla ortaya koymak ve bu model ile yapılacakçalışmalara yol göstermek amaçlanmıştır.
Anahtar Kelime: Konular:
The Effect of Health Belief Model Based Initiatives in Preventing School Injuries
Öz: School children are a vulnerable group in protecting themselves from harm caused by external factors. For this reason, students are often exposed to injuries. Injuries from the accident are often seen in these groups, especially in children and adolescents. However, it is also known that the measures taken in this subject are often inadequate and ignored. Especially, it is a fact that the school health services offered to students in our country is very limited, but it is reported that simple personal and environmental measures against school accidents can prevent these injuries which are not wanted. It is suggested that the programs to be developed should be integrated into the course curriculum to cover environmental change, behavior change, supervision and development of policies. The model has always been a guide in increasing the effectiveness of programs. The Health Belief Model (HBM), one of the health promotion models, states that people's health is influenced by individual characteristics, (socio-demographic characteristics), perceptions (susceptibility, seriousness, benefit, barriers, self-efficacy) and cues the action (readiness). In this review article, as school health nurses; it is aimed to introduce the Health Belief Model which is a guide to prevent school injuries in the student society with high risk of injuries and to show the effect of the model on the prevention of school injuries and to lead the studies with this model.
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Erişime Açık
- Wang SM, Dadal K. Safe communities in China as a strategy for injury prevention and safety promotion programmes in the era of rapid economic growth. J Community Health. 2013; 38(1): 205–214.
- World Health Organization. Injuries. (Güncelleme tarihi: 2017; Erişim Tarihi: 27 Mayıs 2017). Erişim adresi: http://www.who.int/topics/injuries/en/.
- Eraslan R, Aycan S. Bir İlköğretim Okulu İkinci Kademe Öğrencilerinde Okul Kazası Görülme Sıklığının İncelenmesi [The study of the freqency of the school accıdents in the secondary school children]. Türkiye Çocuk Hastalıkları Dergisi [Turkish Journal of Pediatric Disease] 2008; 2(3): 8-18.
- Ayvaz Ö, Tümerdem Y, Özel S, Önal E, Erdoğan, A. Ortaöğretim Öğrencilerinde Kazalar [Accidents in secondary school students]. 8. Halk Sağlığı Günleri Bildiri Kitabı, Sivas 2003: 79-80.
- Gür K, Yıldız A. Öğrencilerin Okul Kazalarında Güvenlik Önlemlerine Yönelik Bilgi Ve Davranış Ölçeklerinin Geçerlik Ve Güvenirliği [Validity and reliability of scales children`s knowledge and attitude towards the security prevention against school accidents]. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi [Maltepe University Journal of Nursing Science and Art], 2009; 2(1): 10-21.
- Bostancı N, Albayrak B, Bakoğlu ÇS. Üniversite Öğrencilerinde Çocukluk Çağı Travmalarının Depresif Belirtileri Üzerine Etkisi [The impact of depressive symptom levels from childhood abuse ın university students]. New Symposium Journal, 2006; 44(2); 100-106.
- Gür K. Okul Sağlığında Özel Sorunlar; Okul Kazaları [Special Problems in School Health; School Accidents]. Gözüm S, editör. Okul Dönemindeki Çocukların Sağlığının Geliştirilmesi. 1. Baskı. İstanbul: Vize; 2016.p.399-410.
- Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Healthy youth! Unintentional injuries, violence and the health of young people. (Güncelleme tarihi: 11 Ekim 2016; Erişim tarihi: 30 Ocak 2017). Erişim adresi: http://www.cdc.gov/healthyyouth/injury/facts.h tm
- Ülkar B, Güner R, Ergen E. Fiziksel Olarak Aktif Çocuk Ve Ergenlerde Yaralanma Özellikleri [Injury characteristics in physically active children and adolescents]. 7. Uluslararası Spor Bilimleri Kongresi. Antalya: 2002.
- Ergen E. Çocukluk ve Ergenlik Döneminde Spor Yaralanmalarının Nedenleri, Epidemiyolojisi, Risk Faktörleri [Sports ınjuries in children and adolescents: etiology, epidemiology, and risk factors]. Acta Orthop Traumatol Turc, 2004; 38(1): 27-31.
- Gür K. İstanbul ili ilköğretim okullarında kaza epidemiyolojisi ve öğrencilerin okul kazalarında güvenlik önlemlerine yönelik bilgi ve davranış ölçeklerinin geliştirilmesi [Epidemiology of accident in the elementary schools of ıstanbul and development of scales of children`s knowledge and attitude towards the security prevention against school accidents] [Doktora Tezi]. T. C. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü [Institute of Health Science, Marmara University], İstanbul, Türkiye, 2005.
- Posner M. Getting there and back: School bus, motor vehicle, bicycle, and pedestrian ınjuries. preventing school ınjuries. In: A comprehensive guide for school administrators teachers, and staff. 1nd ed. New Brunswick, New Jersey, and London: Rutgers University Press; 2000. p.53- 85.
- National Highway Traffic Safety Administration. Traffic safety facts: 2014 data – occupant protection. Washington, DC: US Department of Transportation, National Highway Traffic Safety Administration. (Güncelleme tarihi: 15 Şubat 2017; Erişim tarihi: 30 Haziran 2017). Erişim adresi: https://crashstats.nhtsa.dot.gov/Api/Public/Vie wPublication/812262.
- Centers for Disease Control and Prevention. WISQARS (Web-based Injury Statistics Query and Reporting System). Atlanta, GA: US Department of Health and Human Services, CDC. (Güncelleme tarihi: 11 Ekim 2016; Erişim tarihi: 30 Ocak 2017). Erişim adresi: https://www.cdc.gov/injury/wisqars/index.html
- Winston F, Kallan M, Senserrick T, Elliott M. Risk factors for death among older child and teenaged motor vehicle passengers. Archives of Pediatric and Adolescent Medicine, 2008; 162(3): 253–260.
- Back to School Safety Advisory: NHTSA encourages everyone to be responsible for getting children to and from school safely. NHTSA 41-15 Washington DC. (Güncelleme tarihi: 25 Ağustos 2015; Erişim tarihi: 20 Eylül 2017). Erişim adresi: https://www.nhtsa.gov/press-releases/backschool-safety-advisory-nhtsa-encourageseveryone-be-responsible-getting-children
- Lucile Packard Children’s Hospital Stanford, Stanford Children’s Health (Güncelleme tarihi: 2017; Erişim tarihi: 20 Eylül 2017). Erişim adresi:http://www.stanfordchildrens.org/en/top ic/default?id=how-safe-is-the-school-bus-1- 1133
- Yıldız E. [School health nursing]. Erci B, editör. Halk sağlığı hemşireliği. [Public health nursing]. 2. Baskı. Elazığ: Anadolu Nobel Tıp Kitabevleri; 2016. p.112-118.
- Philbrook JK, Kiragu A, Geppert J, Graham P, Richardson L, Kriel R. Pediatric injury prevention: Methods of booster seat education. Pediatric Nursing, 2009; 35(4): 215–220.
- Gözüm S, Çapık C. Sağlık Davranışlarının Geliştirilmesinde Bir Rehber: Sağlık İnanç Modeli [A guide to the development of health behaviors: Health Belief Model (HBM)]. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi [Dokuz Eylul University School of Nursing Electronic Journal], 2014; 7(3): 230-237.
- Öncel S, Akcan A, Meydanlıoğlu A. [Health Promotion and Disease Prevention; Health Belief Model]. Gözüm S, editör. Okul dönemindeki çocukların sağlığının geliştirilmesi. 1. Baskı. İstanbul: Vize; 2016. p. 195-196.
- Gottwald M, Goodman- Brown J. Health Belief Model. A Guide To Practical Health Promotion. 1nd ed. England, McGraw-Hill Educatio; 2012. p. 73-78.
- Champion VL, Skinner CS. The Health Belief Model. Glanz K, Rimer BK, Viswanath K, editörs. Health Behavior and Health Education: theory, research, and practice. 4nd ed. San Francisco: Jossey-Bass; 2008. p. 45-62.
- Hayden J. Health belief model. Introduction to Health Behavior Theory. 2nd Ed. Canada: Jones and Barlett Publishers; 2014. p. 63-107.
- Webb TL, Sniehotta FF, Michie S. Using theories of behaviour change to inform interventions for addictive behaviours. Addiction, 2010; 105 (11): 1879–1892.
- Zhang LL, Dalal K, Wang SM. Injury related risk behavior: a health belief model-based study of primary school students in a safe community in Shanghai. PLoS One, 2013; 8(8).
- Wang SM, Cao ZJ, Chen Y. Health belief model based evaluation of school health education programme for injury prevention among high school students in the community context. BMC Public Health, 2014. DOI https://doi.org/10.1186/1471-2458-14-26
- Rezapur-Shahkolai F, Ebrahimikhah M, Hazavehei S MM, Moghimbeigi A. Using health belief model on preventive behaviors related to road traffic injuries among primary school students. Journal of Research Health 2016, Erişim adresi: http://jrh.gmu.ac.ir/files/site1/files/Ebrahimikh ahi26.4.95.pdf
- Ross TP, Ross LT, Rahman A, Cataldo S. The bicycle helmet attitudes scale: using the health belief model to predict helmet use among undergraduates. J Am Coll Health, 2010; 59(1): 29–36.
- Farhadi Z, Roshanaei G, Bashirian S, RezapurShahkolai F. The effect of an educational program on school ınjury prevention in junior high school students of famenin based on the health belief model. Journal of Education and Community Health, 2014; 1(3): 1-11.
- Lajunen T, Rasanen M. Can social psychological models be used to promote bicycle helmet use among teenagers? A comparison of the health belief model, Theory of planned behavior and the locus of control. Journel of Safety Research, 2004; 35(1): 115– 123.
| APA | KILINÇ İŞLEYEN E, gür k (2018). Okul Yaralanmalarını Önlemede Sağlık İnanç Modeli Temelli Girişimlerin Etkisi. , 467 - 475. 10.17681/hsp.362244 |
| Chicago | KILINÇ İŞLEYEN Eda,gür kamer Okul Yaralanmalarını Önlemede Sağlık İnanç Modeli Temelli Girişimlerin Etkisi. (2018): 467 - 475. 10.17681/hsp.362244 |
| MLA | KILINÇ İŞLEYEN Eda,gür kamer Okul Yaralanmalarını Önlemede Sağlık İnanç Modeli Temelli Girişimlerin Etkisi. , 2018, ss.467 - 475. 10.17681/hsp.362244 |
| AMA | KILINÇ İŞLEYEN E,gür k Okul Yaralanmalarını Önlemede Sağlık İnanç Modeli Temelli Girişimlerin Etkisi. . 2018; 467 - 475. 10.17681/hsp.362244 |
| Vancouver | KILINÇ İŞLEYEN E,gür k Okul Yaralanmalarını Önlemede Sağlık İnanç Modeli Temelli Girişimlerin Etkisi. . 2018; 467 - 475. 10.17681/hsp.362244 |
| IEEE | KILINÇ İŞLEYEN E,gür k "Okul Yaralanmalarını Önlemede Sağlık İnanç Modeli Temelli Girişimlerin Etkisi." , ss.467 - 475, 2018. 10.17681/hsp.362244 |
| ISNAD | KILINÇ İŞLEYEN, Eda - gür, kamer. "Okul Yaralanmalarını Önlemede Sağlık İnanç Modeli Temelli Girişimlerin Etkisi". (2018), 467-475. https://doi.org/10.17681/hsp.362244 |
| APA | KILINÇ İŞLEYEN E, gür k (2018). Okul Yaralanmalarını Önlemede Sağlık İnanç Modeli Temelli Girişimlerin Etkisi. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi /Journal of Health Sciences and Professions, 5(3), 467 - 475. 10.17681/hsp.362244 |
| Chicago | KILINÇ İŞLEYEN Eda,gür kamer Okul Yaralanmalarını Önlemede Sağlık İnanç Modeli Temelli Girişimlerin Etkisi. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi /Journal of Health Sciences and Professions 5, no.3 (2018): 467 - 475. 10.17681/hsp.362244 |
| MLA | KILINÇ İŞLEYEN Eda,gür kamer Okul Yaralanmalarını Önlemede Sağlık İnanç Modeli Temelli Girişimlerin Etkisi. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi /Journal of Health Sciences and Professions, vol.5, no.3, 2018, ss.467 - 475. 10.17681/hsp.362244 |
| AMA | KILINÇ İŞLEYEN E,gür k Okul Yaralanmalarını Önlemede Sağlık İnanç Modeli Temelli Girişimlerin Etkisi. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi /Journal of Health Sciences and Professions. 2018; 5(3): 467 - 475. 10.17681/hsp.362244 |
| Vancouver | KILINÇ İŞLEYEN E,gür k Okul Yaralanmalarını Önlemede Sağlık İnanç Modeli Temelli Girişimlerin Etkisi. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi /Journal of Health Sciences and Professions. 2018; 5(3): 467 - 475. 10.17681/hsp.362244 |
| IEEE | KILINÇ İŞLEYEN E,gür k "Okul Yaralanmalarını Önlemede Sağlık İnanç Modeli Temelli Girişimlerin Etkisi." Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi /Journal of Health Sciences and Professions, 5, ss.467 - 475, 2018. 10.17681/hsp.362244 |
| ISNAD | KILINÇ İŞLEYEN, Eda - gür, kamer. "Okul Yaralanmalarını Önlemede Sağlık İnanç Modeli Temelli Girişimlerin Etkisi". Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi /Journal of Health Sciences and Professions 5/3 (2018), 467-475. https://doi.org/10.17681/hsp.362244 |
