NEFS-BEDEN İLİŞKİSİ PROBLEMİNE YENİ BİR BAKIŞ: MOLLA SADRÂ’NIN TEKÂMÜLÎ NEFS TASAVVURU
Yıl: 2018 Cilt: 10 Sayı: 4 Sayfa Aralığı: 1492 - 1513 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.26791/sarkiat.467738 İndeks Tarihi: 16-09-2019
NEFS-BEDEN İLİŞKİSİ PROBLEMİNE YENİ BİR BAKIŞ: MOLLA SADRÂ’NIN TEKÂMÜLÎ NEFS TASAVVURU
Öz: Nefsin mâhiyeti ve bedenle ilişkisi, Antik gelenekten itibaren üzerinde söz söylenen vehakkında cevap aranan problematiklerin başında gelir. Platon’dan başlayarak günümüzegelinceye değin pek çok filozof ve fikir adamı, nefs ve beden arasındaki etkileşimioldukça farklı kuramlarla açıklamaya çalışmışlardır. Düşünce tarihinin ciddi açmazlarıiçerisinde yer alan bu mesele, çözüm bekleyen en önemli sorunsallardan biri olmaözelliğini halen korumaktadır.Nefsin mâhiyeti ve bedenle etkileşimine ilişkin felsefî mirastaki öğretileri yakındantakip eden Molla Sadrâ, nefsin ‘içkinliği’ ile ‘aşkınlığını’, tutarlı bir söylem ve sistemlibir yapı içerisinde birleştirmektedir. Onun özel bir retorikle; nefsin cismânî hudûsürûhânî bekâsı şeklinde formüle ettiği nefs kuramı, nefsin tedrîcî bir dönüşümle cismânîyaratılışından psişik-aklî realitesine evrimine dayanır. Böylece salt ‘hilomorfik’ ile salt‘düalist’ nefs teorileri arasında sıkışıp kalan İslâm psikolojisi ve din felsefesi için deüçüncü bir alternatif şık olarak belirir. Bu çalışmada, Molla Sadrâ’nın özgün birperspektifle inşâ ettiği tekâmülî nefs tasavvurunun geniş bir analizine yer verilecektir.Bu amaçla ilk olarak, nefsin mâhiyeti ve bedenle ilişkisi sorunsalının düşüncetarihindeki yansımaları incelenecektir. Ardından, Sadrâ psikolojisinde nefsin tanımı,mâhiyeti, bedenle ilişkisi ve varoluşsal tekâmülü, zihinsel bir insicâm içerisinde elealınacaktır.
Anahtar Kelime: Konular:
A NEW VIEW ON NAFS-BODY RELATION PROBLEM: MULLA SADRA’S ENVISAGEMENT ON EVOLUTION OF NAFS
Öz: Nature of nafs and its relation with body has been one of the most crucial problematics to be seeked an answer about and mentioned a lot since Ancient age. Beginning with Plato until today, many philosophers and intellectuals have tried to explain the interaction between nafs and body in many different hypothesis. This issue, which has been a critical dilemma throughout intellectual history, is still a burning issue. Mulla Sadra who followed the doctrines in philosophic accumulation about the nature of nafs and its interaction with body closely, united the immanence and transcendence of nafs orderly. With a special formulation, he formulated nafs theory as ‘solid creation and spiritual continuation of nafs’ and this is based on the nafs psychic-rational reality evolved in time. Therefore, it has come up as a third alternative for Islam psychology and religion philosophy, which are, caught in the middle of pure ‘hylomorphic’ and pure ‘dualist’ nafs theories. In this study, the evolution of nafs theory that Sadra built with an authentic perspective is going to be analyzed extensively. To that end, at first the reflections of problematic nature of nafs and its relation with body on intellectual history is going to be included. Subsequently, the definition of nafs, its nature, its relation with body and existential progress in Sadra’s psychology are going to be dealt in cognitive integrity.
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- AKTÜRK, Eyüb, Eskatolojik Açıdan Kişisel Özdeşlik Sorunu, Araştırma Yayınları, Ankara 2014.
- ARİSTOTELES, Peri Psyches -Ruh Üzerine-, (çev. Ömer Aygün-Y. Gurur Sev), Pinhan Yayınları, İstanbul 2018.
- AYDIN, Hüseyin, “Kutsa b. Luka ve Ruh ile Nefs Arasındaki Ayrım Adlı Kitabı”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (1999), C.XL, s.387-402.
- AYNÎ, M. Ali, “Nefs Kelimesinin Manaları”, Darü’l-Fünûn İlahiyat Fakültesi Mecmuası, (1930), C.IV, Sa.14, s.46-52.
- BOLAY, Süleyman H., Aristo Metafiziği ile Gazâli Metafiziğinin Karşılaştırması, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1976.
- BURNET, John, Greek Philosophy: Thales To Plato, Macmillan, London 1964.
- CEVÂRDİHİ, M. Müderrisi, Târihu Felâsife-i İslâm, İlmi Press, Tahran 1336.
- CEVİZCİ, Ahmet, İlkçağ Felsefesi Tarihi, Asa Yayınları, Bursa 2006.
- CONFORD, Francis M., Before and After Socrates, Cambridge University Press, Cambridge 1965.
- DALKILIÇ, Mehmet, İslam Mezheplerinde Ruh, İz Yayıncılık, İstanbul 2012.
- DERBEDER, Fazıl, Platon ve Aristoteles’te Ruh-Beden Problemi ve Karşılaştırılması, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli 2007, “Basılmamış Yüksek Lisans Tezi”.
- EMİN, Osman, el-Felsefetü’r-Revâkiyye, Kahire t.y.
- FÂRÂBÎ, Ebu Nasr Muhammed b. Muhammed, Risâle fî Mesâili’l-Müteferrikâ, Haydarabad 1344.
- FÂRÂBÎ, Ebu Nasr Muhammed b. Muhammed, ‘Uyunu’l-Mesâil -Felsefenin Temel Meseleleri-, (çev. Mahmut Kaya, Felsefe Metinleri içinde), Klasik Yayınları, İstanbul 2017.
- GÜNALTAY, M. Şemseddin, Felsefe-i Ûla: İsbât-ı Vâcib ve Ruh Nazariyeleri, İstanbul 1937-1941.
- HASAN, Ali Hac, el-Hikmetü’l-Müteâliye inde Sadri’l-Müteellihîn eş-Şirâzî, Dârü’lHâdî, Beyrut 1426/2005.
- HÂŞİM, Ebu’l-Hasan, el-İnsan inde Sadrâddîn Şirâzî, Mektebetü’s-Sikâfeti’d-Dîniyye, Kahire 2009.
- KÂDÎ ABDÜLCEBBAR, el-Muğnî fî Ebvâbi’t-Tevhîd ve’l-‘Adl, Dârü’l-Mısriyye, Kahire 1962.
- KAVŞUT, Muhammet Sait, el-Hikmetü’l-Müteâliye: Molla Sadrâ’nın Felsefî-Kelâmî Düşüncesi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2018, “Basılmamış Doktora Tezi”.
- KOÇ, Turan, Ölümsüzlük Düşüncesi, İz Yayıncılık, İstanbul 2005.
- İBN SİNA, Ebû Ali Hüseyn b. Abdullah, el-İşârat ve’t-Tenbîhât -İşaretler ve Tenbihler-, (çev. Durusoy Ali vdğ.), Litera Yayıncılık, İstanbul 2005.
- İBN SİNA, Ebû Ali Hüseyn b. Abdullah, el-Kasîdetü’l-Ayniyyetü’r-Rûhiyye fi’n-Nefs -Ruh Kasîdesi-, (çev. Mahmut Kaya, Felsefe ve Ölüm Ötesi içinde), Klasik Yayınları, İstanbul 2011.
- İBN SİNA, Ebû Ali Hüseyn b. Abdullah, el-Mebde ve’l-Meâd, (tsh. Abdullah Nurânî), Müessesetü’d-Dirâsâti’l-‘İslâmiyye, Tahran 1404.
- İBN SİNA, Ebû Ali Hüseyn b. Abdullah, en-Necât mine’l-Farki fî Bahri’d-Delâlâti, (tsh. Muhammed Tâkî Daniş Pezuh) Menşûrâti Câmiati Tahran, Tahran 1421.
- İBN SİNA, Ebû Ali Hüseyn b. Abdullah, eş-Şifâ: en-Nefs, (thk. Said Zâyid-İbrahim Medkûr), Mektebetu Ayetullah Mer’aşî, Kum 1404.
- İBN SİNA, Ebû Ali Hüseyn b. Abdullah, eş-Şifâ: et-Tabîiyyât, (thk. Said Zâyid-İbrahim Medkûr), Mektebetu Ayetullah Mer’aşî, Kum 1404.
- İBN SİNA, Ebû Ali Hüseyn b. Abdullah, Mesâil an Ahvâli’r-Rûh, (nşr. Hilmi Ziya Ülken, Resâili İbn Sina içinde), İstanbul 1953.
- İBN SİNA, Ebû Ali Hüseyn b. Abdullah, Risâle fi Ma’rifeti Nefsi’n-Nâtıka ve Ahvâliha, (nşr. Ahmed Fuad Ehvânî, Ahvâlü’n-Nefs içinde), Dâru Byblion, Paris 2007.
- MACİT, Muhittin “Aristoteles ve İbn Sînâ’da Nefs-Beden İlişkisi Problemi ve Modern Zihin Felsefesindeki Bazı Yansımaları”, Marmara Üniversitesi İlahiyât Fakültesi Dergisi, Sa.26 (2004/1), s.59-83.
- MOLLA SADRÂ, Muhammed b. İbrahim b. Yahya el-Kavâmî eş-Şirâzî, el-'Arşiyye, (tsh. Gulam Hüseyn Âhânî), İntişârat-ı Movlâ, II. Baskı, Tahran 1402.
- MOLLA SADRÂ, Muhammed b. İbrahim b. Yahya el-Kavâmî eş-Şirâzî, el-Esfârü’lErba’a, (el-Hikmetü'l-Müte'âliye fî Esfâri'l-‘Akliyyeti'l-Erba'a), (nşr. Rızâ Lutfî), Dâr-u İhyai’t-Turâsi’l-‘Arabî, III. Baskı, Beyrut 1981.
- MOLLA SADRÂ, Muhammed b. İbrahim b. Yahya el-Kavâmî eş-Şirâzî, el-Mebde ve’lMeâd, (tsh. S. Celâleddîn Aştiyânî), Encümen-i Hikmet ve Felsefe-i İran, Tahran, 1395.
- MOLLA SADRÂ, Muhammed b. İbrahim b. Yahya el-Kavâmî eş-Şirâzî, el-Meşâir, Mektebetü’t-Tahûri, II. Baskı, Tahran, 1404.
- MOLLA SADRÂ, Muhammed b. İbrahim b. Yahya el-Kavâmî eş-Şirâzî, Esrârü'l-Âyât ve Envârü'l-Beyyinât, (tsh. Muhammed Hacevî), Encümen-i İslami Hikmet ve Felsefe-i İran, Tahran 1401.
- MOLLA SADRÂ, Muhammed b. İbrahim b. Yahya el-Kavâmî eş-Şirâzî, eş-Şevâhidü'rRubûbiyye fî Menâhici's-Sülûkiyye, (tsh. S. Celâleddîn Aştiyânî), İntişârat-ı Danişgâh-i Meşhed, Meşhed 1401.
- MOLLA SADRÂ, Muhammed b. İbrahim b. Yahya el-Kavâmî eş-Şirâzî, Hâşiye 'alâ İlâhiyyâti'ş-Şifâ, Kum t.y.
- MOLLA SADRÂ, Muhammed b. İbrahim b. Yahya el-Kavâmî eş-Şirâzî, İksîru’l-Ârifîn fi Ma‘rifeti Tarîk’il-Hakk-i ve’l-Yakîn (Resaîl-i Âhûnd içinde), Tahran 1302.
- MOLLA SADRÂ, Muhammed b. İbrahim b. Yahya el-Kavâmî eş-Şirâzî, İttihadu’l-Âkıl ve’l-Ma’kûl, (Mecmûatü Resâil-i Felsefî li-Sadri'l-Müteellihîn içinde, thk. ve tsh. Hâmid Nâcî İsfahânî), I. Baskı, İntişârât-i Hikmet, Tahran 1417.
- MOLLA SADRÂ, Muhammed b. İbrahim b. Yahya el-Kavâmî eş-Şirâzî, Mefâtîhu'lĞayb, (tsh. Muhammed Hacevî), Encümen-i İslâmi Hikmet ve Felsefe-i İran, I. Baskı, Tahran 1404/1984.
- NASR, Seyyid H., Molla Sadrâ: Öğretileri, (Nasr – O. Leaman (ed.), İslam Felsefesi Tarihi c.2, içinde), (çev. Şamil Öcal-H. Tuncay Başoğlu), Açılım Kitap, İstanbul 2007.
- NASR, Seyyid H., Sadrûddîn Şirâzî: Molla Sadrâ, (M.M. Sharif (ed.), İslam Düşüncesi Tarihi içinde), (çev. Mustafa Armağan), İnsan Yayınları, İstanbul 1990.
- PAKSÜT, Fatma, Platon ve Sonrası, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1982.
- PLATON, Phaidon, (çev. Ahmet Cevizci), Gündoğan Yay., Ankara 1989.
- RÂZÎ, Ebubekir Muhammed b. Zekeriya, el-Kavlu fî Kudemâti’l-Hamse, (Resâil Felsefiyye içinde), Beyrut 1979.
- ŞİRÂZÎ, Kutbüddîn, Şerhu Hikmeti’l-İşrâk, (tsh. Abdullah Nurânî-Mehdî Muhakkık), I. Baskı, Tahran 1425.
- TAHÂNEVÎ, Muhammed b. Ali, Keşşâfu Istılâhâti’l-Fünûn ve’l-‘Ulûm, Mektebetü Lübnân, I. Baskı, Beyrut 1996.
- TEBRÎZÎ, M. Ali, Reyhânâtü’l-Edeb, Sadi Press, Tahran 1331/1912.
- TÛSÎ, Nasîruddîn, Şerhu’l-İşârat ve’t-Tenbîhât mea’l-Muhâkamât, I. Baskı, Kum 1417.
- TÜNUKÂBUNÎ, M. Muhammed, Kısesü'l-‘Ulemâ, İntişârât-i İlmiyye-i İslamiyye, Tahran 1396.
- ÜLKEN, Hilmi Ziya, İbn Sina’nın Ruhiyatı, (Büyük Türk Filozof ve Tıp Üstadı İbn Sina, Şahsiyeti ve Eserleri Hakkında Tetkikler içinde), Türk Tarih Kurumu Yayınları, İstanbul 1937.
- YAR, Erkan, Ruh-Beden Bütünlüğü Açısından İnsanın Bütünlüğü Sorunu, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2011.
- YAZOĞLU, Ruhattin, Gazâlî Düşüncesinde Ruh ve Ölüm, Cedid Neşriyât, Ankara 2002.
- ZENCÂNÎ, Ebû Abdullah, el-Feylosofü’l-Îrâniyyi’l-Kebîr Sadreddîn eş-Şîrâzî: Hayâtuhu ve Usûlu Felsefetihi, Tahran 1419.
| APA | kavşut m (2018). NEFS-BEDEN İLİŞKİSİ PROBLEMİNE YENİ BİR BAKIŞ: MOLLA SADRÂ’NIN TEKÂMÜLÎ NEFS TASAVVURU. , 1492 - 1513. 10.26791/sarkiat.467738 |
| Chicago | kavşut muhammet sait NEFS-BEDEN İLİŞKİSİ PROBLEMİNE YENİ BİR BAKIŞ: MOLLA SADRÂ’NIN TEKÂMÜLÎ NEFS TASAVVURU. (2018): 1492 - 1513. 10.26791/sarkiat.467738 |
| MLA | kavşut muhammet sait NEFS-BEDEN İLİŞKİSİ PROBLEMİNE YENİ BİR BAKIŞ: MOLLA SADRÂ’NIN TEKÂMÜLÎ NEFS TASAVVURU. , 2018, ss.1492 - 1513. 10.26791/sarkiat.467738 |
| AMA | kavşut m NEFS-BEDEN İLİŞKİSİ PROBLEMİNE YENİ BİR BAKIŞ: MOLLA SADRÂ’NIN TEKÂMÜLÎ NEFS TASAVVURU. . 2018; 1492 - 1513. 10.26791/sarkiat.467738 |
| Vancouver | kavşut m NEFS-BEDEN İLİŞKİSİ PROBLEMİNE YENİ BİR BAKIŞ: MOLLA SADRÂ’NIN TEKÂMÜLÎ NEFS TASAVVURU. . 2018; 1492 - 1513. 10.26791/sarkiat.467738 |
| IEEE | kavşut m "NEFS-BEDEN İLİŞKİSİ PROBLEMİNE YENİ BİR BAKIŞ: MOLLA SADRÂ’NIN TEKÂMÜLÎ NEFS TASAVVURU." , ss.1492 - 1513, 2018. 10.26791/sarkiat.467738 |
| ISNAD | kavşut, muhammet sait. "NEFS-BEDEN İLİŞKİSİ PROBLEMİNE YENİ BİR BAKIŞ: MOLLA SADRÂ’NIN TEKÂMÜLÎ NEFS TASAVVURU". (2018), 1492-1513. https://doi.org/10.26791/sarkiat.467738 |
| APA | kavşut m (2018). NEFS-BEDEN İLİŞKİSİ PROBLEMİNE YENİ BİR BAKIŞ: MOLLA SADRÂ’NIN TEKÂMÜLÎ NEFS TASAVVURU. e-Şarkıyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 10(4), 1492 - 1513. 10.26791/sarkiat.467738 |
| Chicago | kavşut muhammet sait NEFS-BEDEN İLİŞKİSİ PROBLEMİNE YENİ BİR BAKIŞ: MOLLA SADRÂ’NIN TEKÂMÜLÎ NEFS TASAVVURU. e-Şarkıyat İlmi Araştırmalar Dergisi 10, no.4 (2018): 1492 - 1513. 10.26791/sarkiat.467738 |
| MLA | kavşut muhammet sait NEFS-BEDEN İLİŞKİSİ PROBLEMİNE YENİ BİR BAKIŞ: MOLLA SADRÂ’NIN TEKÂMÜLÎ NEFS TASAVVURU. e-Şarkıyat İlmi Araştırmalar Dergisi, vol.10, no.4, 2018, ss.1492 - 1513. 10.26791/sarkiat.467738 |
| AMA | kavşut m NEFS-BEDEN İLİŞKİSİ PROBLEMİNE YENİ BİR BAKIŞ: MOLLA SADRÂ’NIN TEKÂMÜLÎ NEFS TASAVVURU. e-Şarkıyat İlmi Araştırmalar Dergisi. 2018; 10(4): 1492 - 1513. 10.26791/sarkiat.467738 |
| Vancouver | kavşut m NEFS-BEDEN İLİŞKİSİ PROBLEMİNE YENİ BİR BAKIŞ: MOLLA SADRÂ’NIN TEKÂMÜLÎ NEFS TASAVVURU. e-Şarkıyat İlmi Araştırmalar Dergisi. 2018; 10(4): 1492 - 1513. 10.26791/sarkiat.467738 |
| IEEE | kavşut m "NEFS-BEDEN İLİŞKİSİ PROBLEMİNE YENİ BİR BAKIŞ: MOLLA SADRÂ’NIN TEKÂMÜLÎ NEFS TASAVVURU." e-Şarkıyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 10, ss.1492 - 1513, 2018. 10.26791/sarkiat.467738 |
| ISNAD | kavşut, muhammet sait. "NEFS-BEDEN İLİŞKİSİ PROBLEMİNE YENİ BİR BAKIŞ: MOLLA SADRÂ’NIN TEKÂMÜLÎ NEFS TASAVVURU". e-Şarkıyat İlmi Araştırmalar Dergisi 10/4 (2018), 1492-1513. https://doi.org/10.26791/sarkiat.467738 |
