Yıl: 2019 Cilt: 0 Sayı: 64 Sayfa Aralığı: 337 - 354 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.14222/Turkiyat4093 İndeks Tarihi: 17-12-2019

1896-1898 Akçadağ Dümüklü Hadisesi

Öz:
Osmanlı Devleti 19. yüzyılın ilk yarısındanitibaren, devleti modernleştirmek ve kaybolanotoriteyi yeniden tesis etmek için birtakım reformlaryapmıştı. Bu reformlarla amaçlanan, tebaa arasındaeşitlik ve adaleti sağlayarak devletin dağılmasınıengellemekti. Bu durum Sultan Abdülmecid’insaltanatı döneminde Gülhane Hatt-ı Hümayunu’nunilanıyla pekişerek devam etti. Devlet, ayanlarıngücünü kırıp merkezi otoriteyi artırarak tebaa iledevlet arasına giren bütün aracıları aradan çıkarmakistiyordu. Aynı zamanda askere alım usulünde yaptığıreformla da tebaa arasında ayrım yapmadığınıgöstermek istiyordu. Ancak bu reformlar gelenekselkurallarla ve aşiret yaşamıyla hayatını idame ettirenbirçok yerde devlete karşı başkaldırılara sebep oldu.Osmanlı Devleti isyan bölgelerini kontrol altınaalmanın yanı sıra vergi toplama, asker alma ve sairhususların üstesinden gelmeye çalışıyordu. İşte busorunların yaşandığı yerlerden biri de günümüzdeMalatya iline bağlı bir ilçe olan Akçadağ’dı. Akçadağ,incelendiği dönemde Mamuretülaziz vilayetininMalatya sancağına bağlı bir kazaydı. Bölgeyi kontrolaltına almak için ıslahatlara girişildiğinde bölgedeciddi sorunlar yaşanmıştı. 1896 yılının Ocak ayındaAkçadağ’ın Dümüklü köyünde ekonomik ve sosyaltemelli olarak başlamış olan hadise büyüyerekmezhepsel bir mahiyet kazanmıştı. Dümüklüköyünde yaşanan hadisede, 1 subay, 1 asker ve 118sivil hayatını kaybetti. Osmanlı hükümeti olaylaryatıştıktan sonra sorumluların, özellikle mahalliyöneticilerin üzerine gitti. Bunlardan bazılarıgörevlerinden azledilip mahkemeye verildi. AncakAnadolu Umum Vilayetler Islahat Müfettişi AhmedŞakir Paşa, hadisenin daha fazla büyümesiniengellemek için yargılamaların ve Alevîlerhakkındaki tahkikatın sonlandırılmasını merkezihükümetten talep etmişti. Bu istek doğrultusundakonu 1898 yılında tamamen kapatılmıştı. Buçalışmada Akçadağ’ın Dümüklü köyünde 1896yılında yaşanan, başlangıçta vergi kaynaklı olupzamanla bir Alevî ayaklanmasına dönüşen olay, arşivkaynaklarına dayanılarak incelenmiştir. Merkezihükümet ile mahalli hükümetin meseleye bakış açılarıarasındaki fark irdelenmiştir.
Anahtar Kelime:

Konular: Tarih

1896-1898 Akcadag Dumuklu Incident

Öz:
From the first half of the nineteenth century the Ottoman State made some reforms to modernize the state and to restore the lost authority. These reforms aimed to prevent the dissolution of the state by providing equality and justice among the subjects. This situation continued during the reign of Sultan Abdülmecid with the declaration of Gülhane Hatt-ı Hümayun. The state wanted to break out of the strength of the fortresses and increase the central authority, thereby bringing out all the intermediaries who entered the state. At the same time, he wanted to show that he did not distinguish between military reform and the subject. However, these reforms have caused rebellion against the state in many places, which have traditionally ruled and tribal life. The Ottoman Empire was trying to control the rebellion areas as well as to collect taxes, to buy troops and to come from the top of other issues. One of the places where these problems are experienced is Akçadağ, a district of Malatya. Akçadağ was first referred to the Malatya Sanjag of the Mamuretlaziz Province of Harput Province during the period studied. Serious problems were experienced when entering the reforms to control the region. These problems, which are economically and socially based, have become a sectarian issue over time. As a result, the incident that started in the village of Dümüklü of Akçadağ in January of 1896 due to the tax issue, grew and became a religious feature. One officer, one soldier and one hundred and eight civilian lost their lives in the case of Akçadağ's Dümüklü village. After the events of the Ottoman government were calmed down, the rulers, especially the local administrators, went on. Some of them were dismissed from their posts and sent to court. However, Ahmad Shakir Pasha, the Rehabilitation Inspector of the Anatolian Commonwealth of Provinces, demanded from the central government to stop the proceedings against the Alawis and the judiciary to prevent further growth of the incident. In response to thisrequest, the subject was completely closed in 1898. In this study, the event that originated in 1896 in Akçadağ's Dümüklü Village and originated in taxation and turned into an Alevî uprising over time was examined based on archival sources. In addition, the Ottoman State's view towards Alawis, its attitudes during and after the events were examined in the frame of this event.
Anahtar Kelime:

Konular: Tarih
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • A. MKT. MHM (Sadaret Mektubî Mühimme Kalemi), 658-2; A. MKT. MHM, 659-23; A. MKT. MHM, 678-2; A. MKT. MHM, 722-4.
  • A. MKT. UM, 432-18.
  • BEO (Bab-ı Ali Evrak Odası), 882-66119.
  • DH. MKT (Dahiliye Nezareti Mektubî Kalemi) 150-21; DH. MKT, 400-19; DH. MKT, 1862-23; DH. MKT, 1825-16; DH. MKT, 2075-50; DH. MKT, 2131-52; DH. MKT, 2727-4.
  • DH. ŞFR (Dahiliye Nezareti Şifre Kalemi), 186-90; DH. ŞFR, 186-95; DH. ŞFR, 187-1;
  • DH. ŞFR, 195-38.
  • DH. TMIK. M (Dahiliye Nezareti Tensikat ve Islahat Komisyonu Evrakı), 23-52; DH. TMIK. M, 23-53; DH. TMIK. M, 28-1.
  • DH. TMIK. S, 16-66.
  • İ. AZN (İrade-i Adliyye ve Mezahip), 31-5.
  • İ. DH (İrade-i Dahiliyye), 1229-96202; BOA, İ. DH. 1342-10.
  • İ. MVL (İrade-i Meclis-i Vala), 438-19381.
  • ŞD (Şura-yı Devlet Evrakı), 2679-21; ŞD, 2681-2.
  • Y. MTV (Yıldız Mütenevvi Maruzat Evrakı), 178-165.
  • Y. PRK. ASK, (Yıldız Perakende Askeri Maruzat Evrakı) 71-33; Y. PRK. ASK, 109-69;
  • Y. PRK. ASK, 110-3; Y. PRK. ASK, 171-81.
  • Y. PRK. UM, (Yıldız Perakende Umum Vilayetler Maruzatı Evrakı) 21-73; BOA, Y. PRK.
  • UM, 21-80; Y. PRK. UM, 28-70; Y. PRK. UM, 33-56.
  • Ahmed Cevdet Paşa, Ma‘rûzât, Haz: Yusuf Halaçoğlu, Çağrı Yayınları, İstanbul 1980.
  • Cevdet Paşa, Tezakir 21-39, Yay: Cavid Baysun, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1991.
  • Dumont, Paul, “1865 Tarihinde Güney-Doğu Anadolu’nun Islahı”. (Çev: Bahaeddin Yediyıldız), İstanbul Üniversitesi Tarih Enstitüsü Dergisi, X-XI, 1981, s. 369-394.
  • Halaçoğlu, Yusuf, “Fırka-i Islâhiyye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), c. 8, İstanbul 1996, s. 35-37.
  • Karaca, Ali, Anadolu Islahâtı ve Ahmet Şâkir Paşa (1838-1899), Eren Yayıncılık, İstanbul 1993.
  • Karaca, Ali, “Şâkir Paşa”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 38, İstanbul 2010, s. 307-308.
  • Salname-i Vilayet-i Mamuretülaziz 1312, Defa 8.
  • Osmanlı Belgelerinde Ermeni İsyanları (1895-1896), c. II, Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 2008,
  • Yavuz, Nuri, “Fırka-i Islahiye Ordusunun Özellikleri ve Faaliyetleri”, Gazi Akademik Bakış, V/10, 2012, s. 113-127.
APA ÜRKMEZ N (2019). 1896-1898 Akçadağ Dümüklü Hadisesi. , 337 - 354. 10.14222/Turkiyat4093
Chicago ÜRKMEZ Naim 1896-1898 Akçadağ Dümüklü Hadisesi. (2019): 337 - 354. 10.14222/Turkiyat4093
MLA ÜRKMEZ Naim 1896-1898 Akçadağ Dümüklü Hadisesi. , 2019, ss.337 - 354. 10.14222/Turkiyat4093
AMA ÜRKMEZ N 1896-1898 Akçadağ Dümüklü Hadisesi. . 2019; 337 - 354. 10.14222/Turkiyat4093
Vancouver ÜRKMEZ N 1896-1898 Akçadağ Dümüklü Hadisesi. . 2019; 337 - 354. 10.14222/Turkiyat4093
IEEE ÜRKMEZ N "1896-1898 Akçadağ Dümüklü Hadisesi." , ss.337 - 354, 2019. 10.14222/Turkiyat4093
ISNAD ÜRKMEZ, Naim. "1896-1898 Akçadağ Dümüklü Hadisesi". (2019), 337-354. https://doi.org/10.14222/Turkiyat4093
APA ÜRKMEZ N (2019). 1896-1898 Akçadağ Dümüklü Hadisesi. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 0(64), 337 - 354. 10.14222/Turkiyat4093
Chicago ÜRKMEZ Naim 1896-1898 Akçadağ Dümüklü Hadisesi. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 0, no.64 (2019): 337 - 354. 10.14222/Turkiyat4093
MLA ÜRKMEZ Naim 1896-1898 Akçadağ Dümüklü Hadisesi. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, vol.0, no.64, 2019, ss.337 - 354. 10.14222/Turkiyat4093
AMA ÜRKMEZ N 1896-1898 Akçadağ Dümüklü Hadisesi. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 2019; 0(64): 337 - 354. 10.14222/Turkiyat4093
Vancouver ÜRKMEZ N 1896-1898 Akçadağ Dümüklü Hadisesi. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 2019; 0(64): 337 - 354. 10.14222/Turkiyat4093
IEEE ÜRKMEZ N "1896-1898 Akçadağ Dümüklü Hadisesi." Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 0, ss.337 - 354, 2019. 10.14222/Turkiyat4093
ISNAD ÜRKMEZ, Naim. "1896-1898 Akçadağ Dümüklü Hadisesi". Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 64 (2019), 337-354. https://doi.org/10.14222/Turkiyat4093