Yıl: 2019 Cilt: 0 Sayı: 65 Sayfa Aralığı: 407 - 430 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.14222/Turkiyat4095 İndeks Tarihi: 18-12-2019

Erken Cumhuriyet Dönemi Türkiye’de Bulaşıcı Hastalıklarla Mücadele (1923-1930)

Öz:
Türkiye Cumhuriyeti kurulduğunda, uzun veyorucu savaşlar sonucunda harabe haline gelenAnadolu’da salgın hastalıklar adeta kolgeziyordu. Anadolu halkı büyük bir sefaletiçerisinde hastane ve ilaca ulaşamıyordu.Cumhuriyetin ilanıyla birlikte halk sağlığıhizmetlerine yoğun önem verildi. ErkenCumhuriyet Dönemi olarak adlandırılabilecekolan 1923-1930 yılları arasında sağlık alanındakimesainin tamamı salgın hastalıklarla mücadeleiçin sarf edildi. Bu dönemde en yoğun görülenhastalıklar; sıtma, frengi, çiçek, kızıl, trahom,difteri ve verem idi. Ülkenin orta ve kuzeykesimlerinde frengi, güneyinde trahomtamamında ise sıtma hastalığı görülüyordu.1923-1930 döneminde bulaşıcı hastalıklarlamücadele edebilmek için heyetler kuruldu.Vilayetlerden gelen salgın ihbarları dikkatealınarak hastalığın görüldüğü yerlere ilaç, aşı,serum ve doktor gönderildi. Mücadelede önemliyeri olan aşıların üretimi devlet eliyle yapıldı.Türkiye’de üretilemeyen ilaçlar ise yurtdışındanithal edildi. 1930 yılında saha çalışmalarındanelde edilen tecrübeler doğrultusunda UmumiHıfzıssıhha Kanunu çıkarıldı. Bulaşıcı ve salgınhastalıklarla mücadele bu düzenlemeyle yasalzemine oturtuldu.Bu çalışmada Türkiye’de 1923-1930döneminde görülen bulaşıcı hastalıklarla yapılanmücadele ele alınırken; arşiv belgeleri, gazetelertelif ve tetkik eserlerden yararlanıldı.
Anahtar Kelime:

Konular: Tarih Halk ve Çevre Sağlığı Temel Sağlık Hizmetleri

The Struggle with Contagious Diseases In Turkey in The Early Republican Period (1923-1930)

Öz:
When the Republic of Turkey was established, epidemics were almost running rampant in Anatolia, which had been ruined due to long and tiresome wars. In this great misery, Anatolian people did not have hospitals or medications. With the proclamation of the Republic, a particular importance was given to public health services. Between the years of 1923 and 1930, which can be called the Early Republican Period, all the efforts in the field of health were made for struggle with epidemics. The most encountered diseases inflicting people in this period were malaria, syphilis, variola, scarlet fever, trachoma, diphtheria, and tuberculosis. Syphilis was mostly observed in the central and northern parts of the country, trachoma in the South, and malaria all around. Committees were established to struggle with epidemics in the 1923-1930 period. Medications, vaccines, serum, and physicians were sent according to the reports of epidemics received from provinces. The production of vaccines, which were a critical part of this struggle, was carried out by the state. Medications which could not be produced in Turkey were imported from abroad. In 1930, based on the experiences gained from the field works, the Public Health Law was enacted. With this law, the struggle with contagious and epidemic diseases gained a legal ground. Drawing on archival documents, newspapers, books, and reviews, the current study addresses the struggle made with epidemics observed in the 1923-1930 period in Turkey.
Anahtar Kelime:

Konular: Tarih Halk ve Çevre Sağlığı Temel Sağlık Hizmetleri
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA) Cumhurbaşkanlığı Arşivi (CBA)
  • Akşam
  • Hakimiyeti Milliye
  • Vakit
  • İstanbul Verem Mücadelesi Cemiyeti Merkez Heyeti Raporu, İstanbul: Kader Matbaası, 1932.
  • Kızıl Hastalığı Nedir? Bu Hastalıktan Nasıl Korunmalıdır?, T. C. Sıhhiye ve Muavenet-i İctimaiye Vekâleti Hıfz-ı Sıhha-i Umûmiye Müdüriyeti, Kanunuevvel 1926.
  • Sağlık Hizmetlerinde 50 Yıl, Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı, Ankara: Ayyıldız Matbaası, 1973.
  • Trahom Hakkında Halka Nasâyih, T.C. Sıhhiye ve Muavenet-i İctimaiye Vekâleti, Dersaadet: Hilâl Matbaası, 1340.
  • Türkiye Cumhuriyeti Devlet Yıllığı 1928-1929, İstanbul: Devlet Matbaası, 1929. Telif ve Tetkik Eserler
  • Altay, Sadet. (2016). “Bulaşıcı ve Müzmin Bir Sosyal Afet: Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Trahom Hastalığı ve Mücadele Çalışmaları (1924-1938)”, CTAD, Sayı. 23, ss. 161- 204.
  • Asım, İsmail. (1927). “Verem Mücadelesinin Ana Hatları”, İkinci Millî Türk Tıb Kongresi, Ankara.
  • Besim, Zühdü. (1922). Türkiye'nin Sıhhî-i İçtimaî Coğrafyası, Hamidâbâd (Isparta) Sancağı, Türkiye Cumhuriyeti Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiyye Vekâleti, Ankara: Öğüd Matbaası.
  • Ege, Rıdvan. (1998). Atatürk ve Cumhuriyet Dönemi Sağlık Hizmetleri (1923-1998), Ankara: Türk Hava Kurumu.
  • Hamdi, Doğan. (2017). “Cumhuriyet Döneminde Adıyaman ve Besni’de Trahom (1925- 1975)” Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16 (2), ss.461-489.
  • Hasan, Tahsin. (1932). Sivas Vilâyeti Sıhhî ve İçtimaî Coğrafyası, İstanbul: Hilâl Matbaası.
  • Kemal. (1338). Türkiye'nin Sıhhî-i İçtimaî Coğrafyası: Kastamonu Vilayeti, Ankara: Öğüd Matbaası.
  • Muslihiddin, Safvet. (1925). Türkiye'nin Sıhhî-i İçtimaî Coğrafyası: Ankara Vilâyeti, Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiyye Vekâleti Neşriyatı.
  • Muzaffer, İbrahim. (1932). “Trachome Mücadelesi Hakkında”, Askerî Sıhhiye Mecmuası, Sayı:4, 1. Teşrin 1932, As. Tbb. Matbaası, ss.38-49.
  • Server, Kâmil. (1927). Haydarpaşa Emrâz-ı Sâriye ve İstilâiye Hastahanesinin Tüberküloz Hakkındaki Mesaisi, Ahmed İhsan ve Şürekâsı Matbaacılık Osmanlı Şirketi, İstanbul.
  • Tekir Sağlam, Hürü. (2015). Osmanlı Devleti’nde Sağır Dilsiz ve Âmâların Eğitimi ve Toplumsal Hayattaki Rolleri (1889-1922), (Yayınlanmamış Doktora Tezi) Kars: Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Tekir, Süleyman. (2017). “Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Türkiye’de Sıtma İle Mücadele Faaliyetleri (1923-1930)”, Tarihsel Süreçte Anadolu'da Sıtma, İstanbul: Gece Kitaplığı, Ed..Eren Akçiçek, vd. ss.397-420.
  • Temel, Mehmet. (2008). Atatürk Döneminde Bulaşıcı ve Salgın Hastalıklarla Mücadele, İstanbul: Nehir Yayınları.
  • Tevfik İsmail. (1927). Heybeliada Sanatoryumu (1924-1927 Salnamesi), İstanbul: Ahmed İhsan Matbaası.
  • Vefik, Hüsnü. (1927). “Türkiye Trahom Coğrafyası”, İkinci Millî Türk Tıp Kongresi, Ankara: Kader Matbaası.
APA Tekir S (2019). Erken Cumhuriyet Dönemi Türkiye’de Bulaşıcı Hastalıklarla Mücadele (1923-1930). , 407 - 430. 10.14222/Turkiyat4095
Chicago Tekir Süleyman Erken Cumhuriyet Dönemi Türkiye’de Bulaşıcı Hastalıklarla Mücadele (1923-1930). (2019): 407 - 430. 10.14222/Turkiyat4095
MLA Tekir Süleyman Erken Cumhuriyet Dönemi Türkiye’de Bulaşıcı Hastalıklarla Mücadele (1923-1930). , 2019, ss.407 - 430. 10.14222/Turkiyat4095
AMA Tekir S Erken Cumhuriyet Dönemi Türkiye’de Bulaşıcı Hastalıklarla Mücadele (1923-1930). . 2019; 407 - 430. 10.14222/Turkiyat4095
Vancouver Tekir S Erken Cumhuriyet Dönemi Türkiye’de Bulaşıcı Hastalıklarla Mücadele (1923-1930). . 2019; 407 - 430. 10.14222/Turkiyat4095
IEEE Tekir S "Erken Cumhuriyet Dönemi Türkiye’de Bulaşıcı Hastalıklarla Mücadele (1923-1930)." , ss.407 - 430, 2019. 10.14222/Turkiyat4095
ISNAD Tekir, Süleyman. "Erken Cumhuriyet Dönemi Türkiye’de Bulaşıcı Hastalıklarla Mücadele (1923-1930)". (2019), 407-430. https://doi.org/10.14222/Turkiyat4095
APA Tekir S (2019). Erken Cumhuriyet Dönemi Türkiye’de Bulaşıcı Hastalıklarla Mücadele (1923-1930). Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 0(65), 407 - 430. 10.14222/Turkiyat4095
Chicago Tekir Süleyman Erken Cumhuriyet Dönemi Türkiye’de Bulaşıcı Hastalıklarla Mücadele (1923-1930). Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 0, no.65 (2019): 407 - 430. 10.14222/Turkiyat4095
MLA Tekir Süleyman Erken Cumhuriyet Dönemi Türkiye’de Bulaşıcı Hastalıklarla Mücadele (1923-1930). Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, vol.0, no.65, 2019, ss.407 - 430. 10.14222/Turkiyat4095
AMA Tekir S Erken Cumhuriyet Dönemi Türkiye’de Bulaşıcı Hastalıklarla Mücadele (1923-1930). Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 2019; 0(65): 407 - 430. 10.14222/Turkiyat4095
Vancouver Tekir S Erken Cumhuriyet Dönemi Türkiye’de Bulaşıcı Hastalıklarla Mücadele (1923-1930). Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 2019; 0(65): 407 - 430. 10.14222/Turkiyat4095
IEEE Tekir S "Erken Cumhuriyet Dönemi Türkiye’de Bulaşıcı Hastalıklarla Mücadele (1923-1930)." Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 0, ss.407 - 430, 2019. 10.14222/Turkiyat4095
ISNAD Tekir, Süleyman. "Erken Cumhuriyet Dönemi Türkiye’de Bulaşıcı Hastalıklarla Mücadele (1923-1930)". Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 65 (2019), 407-430. https://doi.org/10.14222/Turkiyat4095