Türkiye’de Nazi Almanya Propagandasına Bir Örnek: Ankara ve İstanbul’da Alman Mimari Sergileri
Yıl: 2018 Cilt: 6 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 23 - 38 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.5505/jas.2018.77527 İndeks Tarihi: 03-01-2020
Türkiye’de Nazi Almanya Propagandasına Bir Örnek: Ankara ve İstanbul’da Alman Mimari Sergileri
Öz: Ankara Sergi Evi’nde 31 Ocak-15 Şubat 1943 tarihleri arasında açılan Yeni Alman Mimarisi Sergisi, II. Dünya Savaşı’nda açılansergilerden biriydi. Sergi, büyüklüğü ve basında önemli bir yer edinmesi nedeniyle diğer sergilerden farklı olmuştu. Almanya’nınAnkara Büyükelçisi Franz von Papen öncülüğünde gerçekleştirilen sergiye çok sayıda Türk yetkili, yabancı diplomatik temsilcive basın mensubu katılmış, bu da serginin ilgi çekmesini sağlamıştı. Savaşta Alman mimari inşaatı durdurulduğu halde ve (birkısmı) taslak halindeki projeler olmasına rağmen propaganda amacıyla Nazi Almanya’sının “büyük gücü” propaganda yoluylasergilenmeye çalışılmıştı. Türk basınında çıkan yazıların çoğunluğunda Alman mimarisinin “ihtişamına” ve mimarlarına büyükövgüler kaleme alınmıştı. Türkiye’de sadece mihver devletler değil müttefik devletler de propaganda yoluyla Türk Hükümetini vekamuoyunu etkilemeye çalışmıştı. Nitekim İngiltere de 1944 yılında önce Ankara ardından da İstanbul’da İngiliz mimari sergisiniaçmıştı. Alman mimarisine yapılan övgülerin benzeri bu kez İngiliz mimarisi için yapılmıştı. Dolayısıyla Türkiye nasıl savaşortamında aktif tarafsızlık politikası izlemişse, Türk basını da benzer bir politika izlemişti.Makalede, Nazi Almanya’sı büyük yenilgiler aldığı halde mimari eserleri nasıl bir propaganda aracına dönüştürdüğü değerlendirilmeyeçalışılmıştır. Ayrıca Türk basınının Yeni Almanya Mimari Sergisi’ne bakışı ve propagandayı nasıl algıladığı, ne tür tepkiler verdiğineodaklanılmıştır.
Anahtar Kelime: Konular:
An Example of the Nazi Germany’s Propaganda in Turkey: German Architectural Exhibitions in Ankara and İstanbul
Öz: The New German Architectural Exhibition opened in Ankara Exhibition House between 31st January and 15th February 1943 was one of the exhibitions opened during the World War II. This exhibition occupied a distinctive place on the public agenda due to its size and effect in media in that date. A great number of Turkish authorities, foreign diplomatic representatives and the journalists attended the exhibition, which was opened with the great efforts, and leading role of German Ambassador in Ankara, Franz von Papen and such a situation caused the exhibition to attract attention. Even though the civil architectural and engineering works stopped completely in Germany during the War and some of the projects were draft and incomplete, they tried to be exhibited to give the impression of Nazi Germany’s “great power” with the aim of propaganda. In Turkey’s press, great praises were presented in writings towards the magnificence and architects of German architecture. Not only axis powers but also allied powers tried to attract the attention of Turkish Government and public agenda in Turkey using propaganda methods. As the result of such attempts, UK in 1944 opened exhibitions on English architecture in Ankara first and then in Istanbul. Similar praises spent for German architecture were also presented to that of the UK. At this point, it may be stated that as for the War, Turkey followed a policy of active neutrality, Turkish media also followed the same policy. In the present study, it was attempted to determine how Nazi Germany turned architectural works into a propaganda tool even though it faced great defeats. In addition, the focus was on the view of Turkish media about the New Germany Architectural Exhibition and their perception of propaganda and the reactions of society to the Exhibitions.
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- 1943 İzmir Fuarı. Arkitekt, 143/144, 241-245.
- Akçura, G.(2009). Türkiye sergicilik ve fuarcılık tarihi. İstanbul: Tarih Vakfı-TÜYAP.
- Alman Büyük Mimari Sergisi. [ilan]. (1943, 2 Şubat). Akşam, s.5.
- Alman Mimari Sergisi bugün açılıyor. (1943, 2 Mayıs) Vakit, s.1, 3, 4.
- Alman Mimari Sergisi dün halka açıldı. (1943, 3 Mayıs). Vakit, s. 1,5.
- Alman Sergisi. (1943, 2 Şubat). Ulus, s.4.
- Alman Şehir Mimarisi Sergisi bugün açılıyor. (1943, 31 Ocak). Ulus, s.1,3.
- Ankara’da Alman Mimari Sergisi. (1943, 1 Şubat). Vakit. s.4
- Ankara’da Alman Mimari Sergisi. [Haberler]. (1943). Arkitekt, 133/134, 50.
- Antoszczyszyn, M. (2017). Manipulations of totalitarian Nazi architecture. IOP Conference Series: Materials Science and Engineering, 245, 1-10.
- Arı, T. (2004). Uluslararası ilişkiler teorileri. İstanbul: Alfa Yayınları.
- Ayın Tarihi, (1943, 1-28 Şubat). 111, 381-382.
- Ayın Tarihi, (1943, 1-31 Ocak). 110, 12-18, 35.
- Bir Başkentin Oluşumu. (2010). Goethe –Institut. 24.02.2018 tarihinde http://www.goethe.de/ins/tr/ank/prj/urs/arc/ bon/trindex.htm adresinden erişildi.
- Bonatz, P. (1943). Yeni Alman Mimarîsi. Arkitekt, 135/136, 71-75.
- Clark, T. (2017). Sanat ve propaganda kitle kültürü çağında politik imge. (E. Hoşsucu, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Cull, N. J., Culbert, D. ve Welch, D. (2003). Propaganda and mass persuasion, a historical encyclopedia, 1500 to the present. California: ABC-CLIO, Inc.
- Eminönü Halkevinde Yeni Alman Mimarisi Sergisi. [ilan]. (1943, 15 Mayıs). Vakit, s.6
- Emre, G. (1990). Nazi mimari sergisi. Tarih ve Toplum, 76, 20- 22.
- Gezer, Ö. (2017). Sanat siyaset ilişkisi: propaganda ve protesto. İdil, 6(39), 3091-3110.
- Glasneck, J. (1976). Türkiye’de faşist Alman propagandası. Ankara: Onur Yayınları.
- Gurallar, N. (2015). Tarihselcilik-tarihsicilik [Historicism]: Bir mimarlık terminoloji tartışması ve 2000’ler Türkiyesinde tarihsici mimarlık. METU JFA, 2(32/2), 191-204.
- Heywood, A. (2017). Siyaset. (B. Özipek, B. Seçilmişoğlu, A.Yayla ve H. Y. Başdemir, Çev.) Ankara: Liberta Yayınları. Hitler, A. (2005). Kavgam. (H.C. Yalçın Çev.). İstanbul: Manifesto Kitap.
- İlhan, A. (1982, 29 Ağustos). Fuar çağrışımları. Milliyet Sanat.
- İnönü Alman mimari sergisinde. (1943, 20 Şubat), Ulus, s.1.
- İstanbul’da açılan İngiliz mimarlık sergisi münasebetile. (1944, 12 Kasım). Arkitekt, 11/12, 260-261.
- Kalemli, H. (2016). Türkiye Paris Başkonsolosunun raporuna göre İkinci Dünya Savaşı sırasında Almanların Paris’i işgali. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 12(24), 31-56.
- Kallis, A. A. (2005). Nazi propaganda and the Second World War. New York: Palgrave Macmillan.
- Karabekir, K. (2009). Günlükler (1906-1948) (C.2). İstanbul: Yapı Kredi yayınları.
- Kararlar Daire Başkanlığı (1928- ) Fonu. (10.11.1942). (Dosya No: 30.18/173.196.12). T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Cumhuriyet Arşivi Daire Başkanlığı (BCA), Ankara.
- Kararlar Daire Başkanlığı (1928- ). Fonu. (8.9.1943). (Dosya No: 30.18.1.2./102.64.15), T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Cumhuriyet Arşivi Daire Başkanlığı (BCA), Ankara.
- Kılıç, S. (2005). Türk-Alman ilişkileri ve Türkiye’deki Alman okulları (1852’den 1945’e kadar). Ankara: Atam Yayınları.
- Knatchbull-Hugessen, H. (2017). Barışta ve savaşta bir diplomat: Büyük Britanya’nın Türkiye büyükelçisi Sir Hughe Knatchbull Hugessen’in anıları. (A. Özgiray, Çev.). İzmir: Er Yayıncılık.
- Koçak, C. (2010). Türkiye’de milli şef dönemi (1938-1945) (C.2). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Kurtbay, N. (1943, 2 Mayıs). Alman mimarisinin karakteri hakkında Profesör Bonat ile bir konuşma, Vakit, s.3. Kübik.(2018).Türk Dil Kurumu. 24.2 2018 tarihinde http:// www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&arama =kelime&guid=TDK.GTS.5b20fb96e0b3a9.32752327 adresinden erişildi.
- Machiavelli, N. (2013). Prens. (A. Tolga, Çev.) Ankara: Say Yayınları.
- Moore, C. (2010). Propaganda prints a history of art in the service of social and political change. London: A&C Black Publishers Limited.
- Mortaş, A. (1943). Yeni Alman mimarî sergisi. Arkitekt, 135/136, 67-70.
- Nafia vekilimiz yeni Alman mimarisi sergisini dün açtı [Haber]. (1943, 1 Şubat). Ulus, s. 1, 3
- Qualter, T. H. (1980). Propaganda teorisi ve propagandanın gelişimi. (Ü. Oskay, Çev.) Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 35(1), 255-307.
- Rado, Ş. (1943, 22 Nisan). Binalarımız ve güvercinlerimiz. Akşam, s.2.
- Seydi, S.(2006). 1939-1945 zor yıllar!. Ankara: Asil Yayın.
- Speer, A. (1942). Neue Deutsche Baukunst. Berlin: Volk Und Reich Verlag.
- Speer, A. (1970). Inside the third reich. R. Winston ve C. Winston (Çev.). New York and Toronto: Macmillan.
- Us, A. (1943, 2 Şubat). Alman sergisi. Vakit, s.4.
- Vâ-Nû. (1943, 7 Mayıs). Yeni Alman mimarisi. Akşam, s.1
- Yaman Z. Y. (2011). Siyasi/estetik gösterge olarak kamusal alanda anıt ve heykel. METU, JFA, 28(1), 69-98.
- Yeni Alman mimarisi sergisi, (1943, 1 Mayıs). Akşam, s.1
- Yeni Alman mimarisi sergisi [ilan]. (1943, 1 Mayıs). Akşam, s.1.
- Yeşilkaya N. G. (1997). İdeoloji mimarlık ilişkisi ve Türkiye’de halkevi binaları (1932-1946). Yayımlanmamış Yükseklisans tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimler Enstitüsü, Ankara.
| APA | Küçük E (2018). Türkiye’de Nazi Almanya Propagandasına Bir Örnek: Ankara ve İstanbul’da Alman Mimari Sergileri. , 23 - 38. 10.5505/jas.2018.77527 |
| Chicago | Küçük Evren Türkiye’de Nazi Almanya Propagandasına Bir Örnek: Ankara ve İstanbul’da Alman Mimari Sergileri. (2018): 23 - 38. 10.5505/jas.2018.77527 |
| MLA | Küçük Evren Türkiye’de Nazi Almanya Propagandasına Bir Örnek: Ankara ve İstanbul’da Alman Mimari Sergileri. , 2018, ss.23 - 38. 10.5505/jas.2018.77527 |
| AMA | Küçük E Türkiye’de Nazi Almanya Propagandasına Bir Örnek: Ankara ve İstanbul’da Alman Mimari Sergileri. . 2018; 23 - 38. 10.5505/jas.2018.77527 |
| Vancouver | Küçük E Türkiye’de Nazi Almanya Propagandasına Bir Örnek: Ankara ve İstanbul’da Alman Mimari Sergileri. . 2018; 23 - 38. 10.5505/jas.2018.77527 |
| IEEE | Küçük E "Türkiye’de Nazi Almanya Propagandasına Bir Örnek: Ankara ve İstanbul’da Alman Mimari Sergileri." , ss.23 - 38, 2018. 10.5505/jas.2018.77527 |
| ISNAD | Küçük, Evren. "Türkiye’de Nazi Almanya Propagandasına Bir Örnek: Ankara ve İstanbul’da Alman Mimari Sergileri". (2018), 23-38. https://doi.org/10.5505/jas.2018.77527 |
| APA | Küçük E (2018). Türkiye’de Nazi Almanya Propagandasına Bir Örnek: Ankara ve İstanbul’da Alman Mimari Sergileri. Ankara Araştırmaları Dergisi, 6(1), 23 - 38. 10.5505/jas.2018.77527 |
| Chicago | Küçük Evren Türkiye’de Nazi Almanya Propagandasına Bir Örnek: Ankara ve İstanbul’da Alman Mimari Sergileri. Ankara Araştırmaları Dergisi 6, no.1 (2018): 23 - 38. 10.5505/jas.2018.77527 |
| MLA | Küçük Evren Türkiye’de Nazi Almanya Propagandasına Bir Örnek: Ankara ve İstanbul’da Alman Mimari Sergileri. Ankara Araştırmaları Dergisi, vol.6, no.1, 2018, ss.23 - 38. 10.5505/jas.2018.77527 |
| AMA | Küçük E Türkiye’de Nazi Almanya Propagandasına Bir Örnek: Ankara ve İstanbul’da Alman Mimari Sergileri. Ankara Araştırmaları Dergisi. 2018; 6(1): 23 - 38. 10.5505/jas.2018.77527 |
| Vancouver | Küçük E Türkiye’de Nazi Almanya Propagandasına Bir Örnek: Ankara ve İstanbul’da Alman Mimari Sergileri. Ankara Araştırmaları Dergisi. 2018; 6(1): 23 - 38. 10.5505/jas.2018.77527 |
| IEEE | Küçük E "Türkiye’de Nazi Almanya Propagandasına Bir Örnek: Ankara ve İstanbul’da Alman Mimari Sergileri." Ankara Araştırmaları Dergisi, 6, ss.23 - 38, 2018. 10.5505/jas.2018.77527 |
| ISNAD | Küçük, Evren. "Türkiye’de Nazi Almanya Propagandasına Bir Örnek: Ankara ve İstanbul’da Alman Mimari Sergileri". Ankara Araştırmaları Dergisi 6/1 (2018), 23-38. https://doi.org/10.5505/jas.2018.77527 |
