İnsan, kendisi farkında olmasa bile özgür bir varlıktır; özgürlük çekirdek haliyle doğrudaninsanın varlık yapısıyla ilgilidir. Müslüman gelenekte özgürlük tartışmalarının insanın fiilleri üzerinden yapılmış olması hem özgürlük teorilerinin gelişmesini engellemiş, hem de güç-özgürlükilişkisinin daha çok güvenlik üzerinden okunmasına sebep olmuştur. Özgürlüğün ve adaletin olmadığı bir yerde dinden de insanca yaşamaktan da söz etmek pek mümkün değildir. Müslümanların özgürleşebilmesi için önce İslam’ın teorik ve pratik düzeydeki kurumsallaşmalarla, geleneğindinleşmesiyle etkisizleşmeye başlayan değiştirici ve dönüştürücü, inşa edici boyutunun yenidenöne çıkması, İslam’ın özgürleştirilmesi gerekmektedir. Kur’an’ın kurucu ilkelerine ve Hz. Muhammed (s.a.v.)’in örnekliğine rağmen Müslümanların ürettiği gelenek süreç içinde özgürlükleilgili duyarlılığın yitirilmesine sebep olmuştur. Kur’an’ın din özgürlüğünün teminatı sayılabilecek“Dinde zorlama yoktur” ilkesi, sadece insanların Müslüman olması için zorlanamayacağı şeklindeanlaşılmış; ibadetler konusunda da zorlamanın insan fıtratına aykırı olduğu gerçeği göz ardı edilmiştir. İslam’la ilgili Hz. Peygamber’in sağlığında başlayan kurumsallaşmalar dahil, bütün kurumsal yapılar beşer ürünüdür; sorunun kaynağı bunların dinin yerine ikame edilmesindedir. Mezhepler din anlayışındaki farklılaşmaların muayyen bir süreç içinde kurumsallaşması sonucu ortayaçıkan beşeri oluşumlardır. Mezheplerin kendine özgü düşüncelerini geliştirmesinde de özgürlükhem imkân olarak, hem de doğrudan fikirlerin odağında yer alarak etkisini göstermiştir. Hayat,özgürlük ve adalet İslam’ın Müslümanlardan gerçekleştirilmesini istediği üç temel amaçtır. Müslümanların yeniden özne olabilmeleri İslam’ı yeniden özgürlük üzerinden okumalarına ve bilginin gücüne sahip olarak değer üretmelerine bağlıdır