Din-Mezhep İlişkisi veya İlişkisizliği Sorunu

Yıl: 2018 Cilt: 29 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 193 - 208 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 12-03-2020

Din-Mezhep İlişkisi veya İlişkisizliği Sorunu

Öz:
Din olarak İslâm; inanç, ahlâk, ibadet, hak ve hukuka ilişkin boyutlarıyla mezhepler öncesi süreçte teşekkülünü tamamladı. Hz. Muhammed’in vefatının ardından hayat koşullarıderinden değişime uğrayan Müslüman toplumu, dinin anlaşılması yönünde farklı okumabiçimleri geliştirdiler ve buna bağlı olarak farklı din anlayışları tarih sahnesine çıkmaya başladı. Sosyo-politik nedenler, sosyal değişmeler, dini metinlerin okunuş yöntemleri, etnikyapılanmalar, felsefi çeviri faaliyetleri, farklı kültür ve inançlarla karşılaşma gibi etmenlermezhep olgusunu ortaya çıkardı. Kurumlaşma sürecinde doğal görülebilecek görüş ayrılıkları, her bir mezhebin kendisini din yerine ikame etmesiyle problemlere neden oldu. Mezheplerin kendi sistematiği içerisinde Kur’an-ı Kerim’le irtibatlarını yitirmeleri ve kendilerinitek doğru olarak görmeleri, bu yapıların kendilerini dinle özdeşleştirmelerine zemin oluşturdu. Birtakım mezhepler kendilerini doğrudan din gibi telâkki edebildiler. Bu durum, toplumun ihtiyacına cevap veremeyecek bir sürece; düşüncenin donuklaşmasına ve yenilenmeşansının yitirilmesine yol açtı. Bu bağlamda dinin anlaşılma biçimleri olan mezhepleri dinleolan ilişkileri ya da ilişkisizlikleri açısından irdelemek önemli görünmektedir. Mezheplerbeşeri nitelikli oluşumlar olduğu halde nasıl dinin yerini aldılar ve sözde evrensel bir kimliğe büründüler.
Anahtar Kelime:

Konular: Din Bilimi Kültürel Çalışmalar

The Issue of Relationship or Irrelevance Between Religion and Sect

Öz:
Islam as a religion; completed its formation before the period of sects by the dimension related to faith, morality, worship, right and justice. Muslim communities, whose life conditions transformed radically after the death of Prophet Muhammad, developed various reading forms towards the understanding of religion, and according to that, different interpretations of the religion came into the stage of history. Factors such as socio-political reasons, social changes, reading methods of religious texts, ethnic constructions, activities of philosophical translation, encounters with different cultures and beliefs revealed the sect as a phenomenon. Natural conflicts of opinions through the process of institutionalization led to the problems by the self-substitution of sects with the religion. Losing the contact with Quran within its own systematic and their self-reception as the only truth caused these structures to interiorise themselves with the religion. Some sects considered themselves directly as religion. This situation meant the identification of sect and religion as concepts. This resulted with a process that could not respond the need of society, tarnishing of thought and losing the chance of refreshment. In this context, it seems crucial to scrutinize the sects, which are the forms of understanding religion, in their relation or irrelation with the religion. Although they are generated by humans, how the sects replaced the religion and turned into a universal identity.
Anahtar Kelime:

Konular: Din Bilimi Kültürel Çalışmalar
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Akbulut, Ahmet, “Müslüman Geleneğinde Siyasi Çekişmeden Teolojik Ayrışmaya”, İslâm’ın Hakikatı ve Mezhep Sorunu, Anadolu İlahiyat Akademisi Yay.,Ankara 2016.
  • Ateş, Orhan, Mu’tezile-İbaziyye Etkileşimi, İstanbul 2014.
  • Aydınlı, Osman, “Mu’tezile”, İslâm Mezhepleri Tarihi El Kitabı, ed.: H.Onat-S.Kutlu, Grafiker Yay., Ankara 2012.
  • Aydınlı, Osman, İslâm Düşüncesinde Aklileşme Süreci -Mu’tezile'nin Oluşumu ve Ebü’lHüzeyl Allâf-, Ankara Okulu Yay., Ankara 2013.
  • Büyükkara, Mehmet Ali, “Dini Grup Yapılarında Dine İlişkin Muhtemel Anlama ve Temsil Sorunları”, Usûl: İslam Araştırmaları, 2007, sy. 7, ss. 107-136.
  • Cabirî, Muhammed Abid, Arap-İslâm Kültürünün Akıl Yapısı, çev. B. Köroğlu-H. HacakE. Demirli, İstanbul 1999.
  • Câhiz, Ebu Osman b. Bahr el-Câhiz, el-Beyân ve't-tebyin, tahk. Hasan es-Sendubî, Beyrut 1926.
  • Cürcânî, Seyyid Şerif, Şerhu’l-mevâkıf, Mısır 1907.
  • Fazlur Rahman, Islam and Modernity: Transformation of an Intellectual Tradition , Chicago 1984.
  • Fazlur Rahman, Tarih Boyunca İslami Metodoloji Sorunu, çev. Salih Akdemir, Ankara Okulu Yay., Ankara 1997.
  • Fığlalı, Ethem Ruhi, “İslâm Mezhepler Tarihi Araştırmalarında Karşılaşılan Bazı Problemler”, Uluslararası Birinci İslâm Araştırmaları Sempozyumu, İzmir 1985.
  • Fığlalı, Ethem Ruhi, Günümüz İslâm mezhepleri, İzmir İlahiyat Vakfı Yayınları, İzmir 2010.
  • Garaudy, Roger, Entegrizm Kültürel İntiharlar, çev. K. Bilgin Çileçöp, Pınar yay., İstanbul 2005.
  • Garaudy, Roger, Yaşayan İslam, çev. Mehmet Bayrakdar, Pınar Yay., İstanbul 2011.
  • Hamidullah, Muhammed, İslam Peygamberi, çev. Salih Tuğ, Ankara 2003.
  • Hashemi, M. Mansur, İslâmi Entelektüalizm – Ali Şeriati’den Mustafa Melikyan’a, çev. Abuzer Dişkaya, Mana Yay., İstanbul 2016.
  • İbn Manzur, Lisânu’l-‘Arab. Beyrut t.y. İbn Teymiyye, Minhacu’s-sünneti’n-Nebeviyye fi nakdi kelami’ş-Şiati’l-Kaderiyye, tahk. M. Reşad Salim, Riyad 1986.
  • İbnu’l-Cevzî, el-Munta’zam fi tarihi’l-mulûk ve’lümem, tahk. M. Abdulkadir A. Atâ-M. Abdulkadir Atâ, Beyrut 1992.
  • İbnü’l-Murtazâ, Kitâbü'l-milel ve'n-nihal, tahk.: M. Cevâd Meşkûr, Beyrut 1979.
  • Îcî, Adudüddin el-Îcî, el-Mevâkıf fi ilmi’l-kelâm, Beyrut, t.y. Kâdî Abdülcebbâr, Fadlu'l-i'tizal ve tabakatü'lMu'tezile, tahk. Fuad Seyyid, Tunus 1406/1986.
  • Kalhâtî, el-Keşf ve’l-beyân, tahk. İsmail Kâşif, Umman 1980.
  • Kâşif, İsmail, Uman fi fecri’l-İslâm, Maskat 2002.
  • Kutlu, Sönmez, “Çağdaş Araştırmalarda Mezhepleri ve Selefiliği Anlamaya Dair Sorunlar”, İslâm’ın Hakikatı ve Mezhep Sorunu, Anadolu İlahiyat Akademisi Yay.,Ankara 2016.
  • Kutlu, Sönmez, Güncel Dinî-Siyasî Meseleler Üzerine Yazılar, Fecr Yayınları, Ankara 2017.
  • Kutlu, Sönmez, İmam Mâturîdî ve Mâturîdîlik, Otto Yayınları, Ankara 2011.
  • Maalouf, Amin, Ölümcül Kimlikler, çev. Aysel Bora, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2012.
  • Müberred, Ebu’l-Abbas Muhammed b. Yezid, el-Kamil, tahk. M. Ahmed ed-Dalî, Beyrut 1413/1993.
  • Nesefî, Ebû Muti’ Mekhûl, Kitâbü’r-red ale’lehvâ’ ve’l-bida’, tahk.: Marie Bernand, Kahire 1980.
  • Nesefî, Ebu’l-Muin Meymun b. Muhammed, Tebsıratu’l-edille, tahk. Hüseyin Atay, Ankara 1993.
  • Nizamü’l-Mülk, Siyasetname, çev. Mehmet Taha Ayar, İş Bankası yayınları, 2009.
  • Onat Hasan, “Mezhep Sorununu Doğru Anlamak”, İslâm’ın Hakikatı ve Mezhep Sorunu, Anadolu İlahiyat Akademisi Yay.,Ankara 2016.
  • Onat, Hasan, “Din-Mezhep İlişkisi ve İslâm Ortak Paydası Bilinci”, İslâm Mezhepleri Tarihi El Kitabı, ed.: H.Onat-S.Kutlu, Grafiker Yay., Ankara 2012.
  • Onat, Hasan, “İslâm Bilimleri ve Yöntemi Açısından Tarihin Anlam ve Önemi”, Kur’an ve İslâmi İlimlerin Anlaşılmasında Tarihin Önemi, ed. M. Mahfuz Söylemez, Ankara
  • Okulu Yayınları, Ankara 2013.
  • Özen, Şükrü, “IV. (X.) Yüzyılda Mâverâünnehir’de Ehl-i Sünnet-Mu’tezile Mücadelesi ve Bir Ehl-i Sünnet Beyannâmesi”, İslâm Araştırmaları Dergisi, sy. 9(2003), ss. 49-85.
  • Sadr, Muhammed Sadık, eş-Şiatu’l-İmȃmiyye, Kahire 1402/1982.
  • Sarıçam, İbrahim, Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı, Ankara 2004.
  • Süruş, Abdulkerim, Biz Hangi Dünyada Yaşıyoruz, çev. H. Hatemi., İstanbul 1984.
  • Şeriati, Ali, Ali Şiası Safevî Şiası, çev. H. Kırlangıç, Ankara 2009.
  • Van Ess, Josef, “Ebu İshak en-Nazzâm Örneği Üzerinden Kelam-Bilim İlişkisi”, çev. M. Bulğen, Marmara Üniv. İlahiyat Fak. Dergisi 2014, sy. 46, ss. 267-286.
  • Watt, W. Montgomery, İslâm Nedir, çev. Elif Rıza, Birleşik Yay., İstanbul 1993.
  • Watt, W. Montgomery, İslâmî Hareketler ve Modernlik, çev. Turan Koç, İz Yay., İstanbul 1997.
  • Yaltkaya, M. Şerafeddin, “Selçukiler Devrinde Mezahib”, Türkiyat Mecmuası, İstanbul 1925, c. 1, ss. 100-118.
APA OSMAN A (2018). Din-Mezhep İlişkisi veya İlişkisizliği Sorunu. , 193 - 208.
Chicago OSMAN AYDINLI Din-Mezhep İlişkisi veya İlişkisizliği Sorunu. (2018): 193 - 208.
MLA OSMAN AYDINLI Din-Mezhep İlişkisi veya İlişkisizliği Sorunu. , 2018, ss.193 - 208.
AMA OSMAN A Din-Mezhep İlişkisi veya İlişkisizliği Sorunu. . 2018; 193 - 208.
Vancouver OSMAN A Din-Mezhep İlişkisi veya İlişkisizliği Sorunu. . 2018; 193 - 208.
IEEE OSMAN A "Din-Mezhep İlişkisi veya İlişkisizliği Sorunu." , ss.193 - 208, 2018.
ISNAD OSMAN, AYDINLI. "Din-Mezhep İlişkisi veya İlişkisizliği Sorunu". (2018), 193-208.
APA OSMAN A (2018). Din-Mezhep İlişkisi veya İlişkisizliği Sorunu. İslami Araştırmalar, 29(2), 193 - 208.
Chicago OSMAN AYDINLI Din-Mezhep İlişkisi veya İlişkisizliği Sorunu. İslami Araştırmalar 29, no.2 (2018): 193 - 208.
MLA OSMAN AYDINLI Din-Mezhep İlişkisi veya İlişkisizliği Sorunu. İslami Araştırmalar, vol.29, no.2, 2018, ss.193 - 208.
AMA OSMAN A Din-Mezhep İlişkisi veya İlişkisizliği Sorunu. İslami Araştırmalar. 2018; 29(2): 193 - 208.
Vancouver OSMAN A Din-Mezhep İlişkisi veya İlişkisizliği Sorunu. İslami Araştırmalar. 2018; 29(2): 193 - 208.
IEEE OSMAN A "Din-Mezhep İlişkisi veya İlişkisizliği Sorunu." İslami Araştırmalar, 29, ss.193 - 208, 2018.
ISNAD OSMAN, AYDINLI. "Din-Mezhep İlişkisi veya İlişkisizliği Sorunu". İslami Araştırmalar 29/2 (2018), 193-208.