Minyatürlerle Süslenmiş Manzum Bir Tarih: Şeh-nâme-i Nâdirî

Yıl: 2019 Cilt: 2 Sayı: 23 Sayfa Aralığı: 1 - 44 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 30-03-2020

Minyatürlerle Süslenmiş Manzum Bir Tarih: Şeh-nâme-i Nâdirî

Öz:
Manzum tarihler, tarihî bilgi veren edebî eserlerdir.Muhtevalarına göre fetih-nâme, zafer-nâme, gazâ-nâme,gazavât-nâme gibi isimler almalarına rağmen çoğu kez bu adlarbirbirinin yerine kullanılmıştır. Eserlerin asıl amacı genellikletarih yazıcılığı iken pek azında da edebî bir metin ortaya koymaçabası görülür.Şeh-nâme, tarihî olayları anlatmak için kaleme alınanmanzum eserlerdendir. Şeh-nâmeci ise Osmanlı Devleti’ndekisaray tarihçilerine verilen isimdir.Çoğunlukla manzum olan ve minyatürlerle süslenen şehnâmeler, genel Osmanlı edebî tarihini konu edinirler. Ancakkimi zaman da belirli bir padişahın savaşlarını dile getirdiklerigörülür. XVII. yüzyılda yaşamış Ganî-zâde Nâdirî’nin Şehnâme’si de böyle bir manzum tarihtir. Yaklaşık 2000 beyittenoluşan eser, Şeh-nâme vezniyle kaleme alınmış bir mesnevidir.Konu, II. Osman zamanındaki İran savaşları ve özelliklepadişahın Lehistan seferi etrafında şekillenmektedir. Eser,muhtevası ile bir gazavât-nâme olarak da adlandırılabilir. Ganîzâde Nâdirî, Şeh-nâme’yi tarihî bir eser meydana getirmek içindeğil bir mesnevi yazmak için kaleme aldığını belirtir. Ancakeser, mübalağalı ve taraflı üslûbuna rağmen dönemi tasvir eden mühim bir vesikadır ve Osmanlının resimli manzum hanedantarihlerinin son örneği olması bakımından da önemlidir.Şeh-nâme-i Nâdirî’nin minyatürlü nüshası Topkapı SarayıMüzesi Kütüphanesi’ndedir. Mesnevide anlatılan olayların birkısmı resmedilmiş; böylece tarih, iki önemli sanatın -şiir veresim- oluşturduğu ahenkle gözler önüne serilmeyeçalışılmıştır.Bu çalışma ile Şeh-nâme’nin diğer tarihî kaynaklardan farkıortaya konulurken II. Osman dönemi tarihi de Ganî-zâdeNâdirî’nin şiirinin vezninde duyulmaya, minyatürlerinrenginde tahayyül edilmeye çalışılmıştır.
Anahtar Kelime:

Konular: Folklor Tarih Kültürel Çalışmalar Edebiyat Edebi Teori ve Eleştiri

A Poetic History Adorned With Miniatures: Şeh-name-i Nadiri

Öz:
Poetic histories are literary works giving information about history. Even though according to their contents they were named differently such as fetih-nâme, zafernâme, gazâ-nâme, gazavât-nâme, those names were mostly used interchangeably. The main purpose in most of these works is to do historiography; however, the attempts to present a literary work can also be seen in few of them. Şeh-nâmes are one of the poetic works which are written to state the historical events. Şeh-nâmeci is the name given to the historians of the palace in the Ottoman Empire. Mostly in verse format and adorned with miniatures, şeh-nâmes mention the Ottoman literature history. However, sometimes it is seen that they put the wars of a specific sultan into words. The Şeh-nâme of Ganî-zâde Nâdirî living in the seventeenth century is such a poetic history. Consisted of approximately 2000 verses, the work is a masnavi written in the Şeh-nâme prosody. The topic formed around the Iran wars during the period of Sultan Osman II and in particular his campaigns to Poland. This work can be named as gazavât-nâme due to its content. Ganî-zâde Nâdirî remarked that he wrote Şeh-nâme not to originate a historical work, but to write a masnavi. However, in spite of its exeggerated and partial style, this work is a significant picture which depicts that period and it is also important in that it is the last example of the pictorial poetic histories of Ottoman dynasty. The copy of The Şeh-nâme of Ganîzâde Nâdirî with miniatures is in Topkapı Palace Library. Some of the events told in masnavi were portrayed; in this way, it was attempted to reveal the history in a harmony formed by the two important art: poetry and painting. In this paper, while the difference of Şeh-nâme from the other historical sources was presented, the period of Sultan Osman II was tried to be heard in the prosody of Ganîzâde Nâdiri’s poem, and to be imagined in the colour of miniatures.
Anahtar Kelime:

Konular: Folklor Tarih Kültürel Çalışmalar Edebiyat Edebi Teori ve Eleştiri
Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Erişime Açık
  • ACIPINAR, Mikail (2013), “Osmanlı Kronikleri Işığında Kaptan-ı Derya Halil Paşa’nın Akdeniz Seferleri (1609-1623)”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XXVIII/I, s. 5-35.
  • AÇA, Mehmet, Haluk Gökalp, İsa Kocakaplan (2009), Başlangıçtan Günümüze Türk Edebiyatı Tür ve Şekil Bilgisi, İstanbul: Kriter.
  • ALİKILIÇ, Dündar (1993), Ganî-zâde Mehmed Nâdirî’nin Şehnâme-i Nâdirî’si, İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yeniçağ Tarihi Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
  • AND, Metin (2002), Osmanlı Tasvir Sanatları: 1 Minyatür, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
  • BAĞCI, Serpil, Filiz Çağman, Günsel Renda, Zeren Tanındı (2006), Osmanlı Resim Sanatı, İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
  • BANARLI, Nihad Sami (1987), Resimli Türk Edebiyatı Tarihi II, İstanbul: MEB Basımevi.
  • BİLKAN, Ali Fuat (2004), “Tarih Araştırmalarında Edebi Metinlerin Değeri ve Divanların Tarihçiye Sundukları”, Yağmur Dergisi, S 23, NisanMayıs-Haziran.
  • ÇAĞMAN, Filiz ve Zeren Tanındı (1979), Topkapı Sarayı Müzesi İslam Minyatürleri, İstanbul: Tercüman.
  • ÇORUHLU, Yaşar (1997), “Selçuklu Sanatı’nda Görülen Kuyruğu Düğümlü At Tasvirlerinin İkonografik ve İkolojik Mahiyeti”, Selçuk Üniversitesi VI. Millî Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Semineri Bildirileri, 16-17 Mayıs 1996. Konya.
  • ERGİN, Muharrem (1992), Orhun Abideleri, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
  • KURNAZ, Cemal ve Mustafa Tatçı (2001), Mehmed Nâil Tuman Tuhfe-i Nâilî Divân Şairlerinin Muhtasar Biyografileri II, Ankara: Bizim Büro.
  • KÜLEKÇİ, Numan (1985), Ganî-zâde Nâdirî Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri Divanı ve Şeh-nâmesinin Tenkidli Metni, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
  • KÜTÜKOĞLU, Bekir (2012), “Vak’anüvis”, İslam Ansiklopedisi, C. 42, İstanbul: TDV Yayınları, s. 457-461.
  • LEVEND, Agâh Sırrı (1988), Türk Edebiyatı Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
  • Mehmed Süreyya (1996), Sicill-i Osmanî Osmanlı Ünlüleri, C. IV, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
  • Müstakimzâde Süleyman Sa’deddin Efendi (1928), Tuhfei Hattatin, İstanbul: Devlet Matbaası.
  • Na’îmâ Mustafa Efendi (2007), Târih-i Na’îmâ (Haz. Mehmet İpşirli), C.II, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
  • Nev’îzâde Atâî (1989), Şakaik-i Nu’maniye ve Zeyilleri Hadaiku’l-Hakaik Fî Tekmileti’ş-Şakaik (neş. Abdülkadir Özcan), İstanbul: Çağrı Yayınları.
  • ÖZKAN, Abdullah (2003), Türk Şiiri Antolojisi 3, İstanbul: Boyut Dosya Yayın.
  • ÖZTUNA, Yılmaz (1983), Büyük Türkiye Tarihi, C. 5, İstanbul: Ötüken.
  • PAKALIN, Mehmet Zeki (1993), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü III, İstanbul: MEB.
  • PALA, İskender (1999), Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Ötüken.
  • ŞENTÜRK, Atillâ ve Ahmet Kartal (2004), Eski Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Dergah.
  • TANINDI, Zeren (2002), “Topkapı Sarayı’nın Ağaları ve Kitaplar”, Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl 3, S. 3, s. 41-56.
  • TANINDI, Zeren (2008/2), “Sultanlar, Şairler ve İmgeler: Şehnâme-i Firdevsî’nin Mukaddimesinin Resimleri”, Uludağ Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl. 9, S.15, s. 267-296.
  • UZUN Mustafa (1996), “Gânizâde Mehmed Nâdirî”, İslam Ansiklopedisi, C. 13, İstanbul: TDV Yayınları, s. 355-356.
  • UZUNÇARŞILI İsmail Hakkı (1988), Osmanlı Tarihi, C. 3, Bölüm 1, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
  • WOODHEAD Christine (2010), “Şehnâmeci”, İslam Ansiklopedisi, C. 38, İstanbul: TDV Yayınları, s. 456-458.
APA AKPINAR Ş (2019). Minyatürlerle Süslenmiş Manzum Bir Tarih: Şeh-nâme-i Nâdirî. , 1 - 44.
Chicago AKPINAR ŞERİFE Minyatürlerle Süslenmiş Manzum Bir Tarih: Şeh-nâme-i Nâdirî. (2019): 1 - 44.
MLA AKPINAR ŞERİFE Minyatürlerle Süslenmiş Manzum Bir Tarih: Şeh-nâme-i Nâdirî. , 2019, ss.1 - 44.
AMA AKPINAR Ş Minyatürlerle Süslenmiş Manzum Bir Tarih: Şeh-nâme-i Nâdirî. . 2019; 1 - 44.
Vancouver AKPINAR Ş Minyatürlerle Süslenmiş Manzum Bir Tarih: Şeh-nâme-i Nâdirî. . 2019; 1 - 44.
IEEE AKPINAR Ş "Minyatürlerle Süslenmiş Manzum Bir Tarih: Şeh-nâme-i Nâdirî." , ss.1 - 44, 2019.
ISNAD AKPINAR, ŞERİFE. "Minyatürlerle Süslenmiş Manzum Bir Tarih: Şeh-nâme-i Nâdirî". (2019), 1-44.
APA AKPINAR Ş (2019). Minyatürlerle Süslenmiş Manzum Bir Tarih: Şeh-nâme-i Nâdirî. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 2(23), 1 - 44.
Chicago AKPINAR ŞERİFE Minyatürlerle Süslenmiş Manzum Bir Tarih: Şeh-nâme-i Nâdirî. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 2, no.23 (2019): 1 - 44.
MLA AKPINAR ŞERİFE Minyatürlerle Süslenmiş Manzum Bir Tarih: Şeh-nâme-i Nâdirî. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, vol.2, no.23, 2019, ss.1 - 44.
AMA AKPINAR Ş Minyatürlerle Süslenmiş Manzum Bir Tarih: Şeh-nâme-i Nâdirî. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi. 2019; 2(23): 1 - 44.
Vancouver AKPINAR Ş Minyatürlerle Süslenmiş Manzum Bir Tarih: Şeh-nâme-i Nâdirî. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi. 2019; 2(23): 1 - 44.
IEEE AKPINAR Ş "Minyatürlerle Süslenmiş Manzum Bir Tarih: Şeh-nâme-i Nâdirî." Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 2, ss.1 - 44, 2019.
ISNAD AKPINAR, ŞERİFE. "Minyatürlerle Süslenmiş Manzum Bir Tarih: Şeh-nâme-i Nâdirî". Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 2/23 (2019), 1-44.