İslâm Hukuku ve Pozitif Hukuk Açısından Çocukta Ceza Ehliyeti

ŞİMŞEK, MURAT

İslâm Hukuku ve Pozitif Hukuk Açısından Çocukta Ceza Ehliyeti

Murat ŞİMŞEK (Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi)

İnsan & Toplum

6 1

Yıl: 2012 Cilt: 2 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 139 - 164 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 13-07-2020

İslâm Hukuku ve Pozitif Hukuk Açısından Çocukta Ceza Ehliyeti

Öz:

Her ilim dalı kendi kural ve amaçları doğrultusunda insan hayatını birçok devreye ayırırken,İslâm hukukçuları da terettüp eden hak ve sorumluluklar açısından kişiyi devrelere ayırmışlar;bu ayrımlarda ölçüt olarak fiziki ve aklî olgunlaşma süreçlerini göz önünde bulundurmuşlardır.İslâm hukuk usulünün inceleme alanında yer alan ehliyet bahsinin büyük bir kısmının, çocuklukdönemi ile ilgili olduğu görülmektedir. Kişiyi hak ve sorumluluklara ehil kılan hukukî bir vasıfolan ehliyet, temelde haklardan istifade (vucûb) ehliyeti ve de hakları kullanabilme (edâ) ehliyetişeklinde ikiye ayrılmaktadır. Bu ehliyetler içerisinde önemli unsurlardan biri ise ceza ehliyetidir.Çocuğun ceza ehliyetine ehil olup olmadığı, hangi yaştan itibaren cezâî sorumlulukla muhatapolacağı, bu sorumluluğun hangi tür müeyyideleri içereceği vb. sorular konunun temelini teşkileder. Pozitif hukukta da İslâm Hukuku’na benzer yaklaşımlar benimsenmiş, kendi haklarını henüzkoruyamayacak durumda olan çocuklar için lehlerine bazı düzenlemelere gidilmiştir. Konuyla ilgili literatüre bakıldığında çocuğun ceza ehliyeti ile ilgili doğrudan araştırma sayısının gayet sınırlıolduğu görülmektedir. Osmanlı dönemi uygulamalarında kanunnamelerden Mecelle ve Hukuk-ıAile Kararnâmesi’ne kadar gelişen süreçte çocuğun ehliyeti ile ilgili çalışmalar aynı zamanda cezaehliyetine de ışık tutmaktadır.

Anahtar Kelime:

Konular: Din Bilimi Hukuk

Criminal Responsibility for Children in terms of Islamic and Positive Law

Öz:

Just as every branch of science is devoted to various aspects of human life according to its own rules and purposes, Islamic jurists have devoted themselves to the aspects of human life regarding rights and responsibilities and have considered these distinctions to be a process of physical and mental maturity. In Islamic Law, among the most hotly debated issues is in the domain of individual responsibility of which the majority of this issue relates to the child. The concept of ahliyah (license) is a qualification of a person who is competent in his understanding of legal rights and responsibilities. Ahliyah is divided into two parts: (1) the license to benefit from one’s rights (wucūb) and (2) the license to make use of one’s rights (edā). Among the questions dealt with in this issue are whether a child is competent in his understanding of criminal license, a case that deals with the age which criminal responsibility begins, what responsibilities are included, and what type of sanctions are applied. Islamic law has also adopted similar approaches as has modern positive law. In the two legal systems there are certain regulations in favor of children who have yet to attain the conscious or ability to preserve their rights. It is seen while looking at the present literature written on this matter that direct research regarding a child’s criminal ahliyah is limited to a very small amount. Taking a look at Ottoman applications of these issues, such as the Majallah and Huqūq-ı Aile Qararnāmesi, will help to shed light on the issues presented in the subject..

Anahtar Kelime:

Konular: Din Bilimi Hukuk

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Adams, R. (1993). Çocuk hukuku ve çocukların, gençlerin hakları. B. Franklin (der.), Çocuk hakları (çev. A. Türker, s. 114-141) içinde. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Ali Haydar Efendi. (1330). Dürerü’l-hukkâm şerhu Mecelleti’l-ahkâm I-IV. Kostantiniye: Matbaa-i Ebu’z-Ziyâ.
Artuk, M. E., Gökcen, A. ve Yenidünya, A. (2002). Ceza hukuku genel hükümler I-II. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Atılgan, A. ve Eylem, Ü. (2009). Çocuk hakları paradigması ve çocuk ceza yargılamasına hâkim olan ilkeler açısından Türkiye’deki düzenleme ve uygulamaların değerlendirilmesi. http://ihop.org.tr/dosya/cocukhaklari.pdf adresinden 28/09/2010 tarihinde edinilmiştir.
Atmaca, T. (2002). İslâm hukuku’nda ceza ehliyeti. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslâm Bilimleri, (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
Avcı, M. (2004). Osmanlı hukukunda suçlar ve cezalar. İstanbul: Gökkubbe Yayınları.
Avcı, M. (2005). Çocuk suçları konusundaki mevzuatın değerlendirilmesi. Çocuk sorunları ve İslâm Sempozyumu- Rize, (s. 352-395) içinde. İstanbul: Ensar Neşriyat.
Aydın, M. A. (2009). Türk hukuk tarihi. İstanbul: Beta Yayınları.
Aydın, M. A. (1993). “Çocuk”. Diyanet İslâm Ansiklopedisi (c. VIII, s. 361-363) içinde. İstanbul: İSAM.
Bardakoğlu, A. (1993). “Ceza”. Diyanet İslâm Ansiklopedisi (c. VII, s. 470-478) içinde. İstanbul: İSAM.
Bardakoğlu, A. (1994). “Ehliyet”. Diyanet İslâm Ansiklopedisi (c. X, s. 533-539) içinde. İstanbul: İSAM.
Bilge, N. (2003). Hukuk başlangıcı. Ankara: Turhan Kitabevi.
Bilgin, B. (2000). İslâm ve çocuk. Ankara: Diyanet Yayınları.
Cebûrî, H. H. (1988). Avârıdu’l-ehliyye ‘inde’l-usûliyyîn. Mekke: Merkezü Buhûsi’-Dirâseti’l-İslâmiyye.
Centel, N., Zafer, H. ve Çakmut, Ö. (2005). Türk ceza hukukuna giriş. İstanbul: Beta Basım Yayım.
Dönmezer, S., Erman, S. (1999). Nazarî ve tatbikî ceza hukuku I-II. İstanbul: Beta Basım Yayım.
Çeker, O. (1990). İslâm hukuku’nda çocuk. İstanbul: Kayıhan Yayınları.
Çeker, O. (1999). Osmanlı hukuk-ı aile kararnâmesi. Konya: Bilge Sahaf Kitabevi.
Çiğdem, R. (2005). Çocuk istismar ve ihmali. Çocuk sorunları ve İslâm sempozyumu (s. 183-198) içinde Rize: Ensar Neşriyat.
Çolak, M. (2003). İslâm hukuku’nda ceza ehliyetini etkileyen durumlar. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslâm Bilimleri, 2003. (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
Çolak, M. (2011). İslâm hukuku’nda ceza ehliyeti açısından yaş küçüklüğü. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 35, 103-124.
Demirbaş, T. (2006). Ceza hukuku genel hükümler. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Erbay, C. (1998). İslâm hukuku’nda küçüklerin himayesi. İstanbul: Rağbet Yayınları.
Franklin, B. (1993). Çocuk hakları (çev. A. Türker). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Hüseyin Tevfik Rıza. (1964). Ehliyyetü’l-‘ukûbe fi’ş-şerî‘ati’l-İslâmiyye ve’l-kânûni’l- mukâran. Yayımlanmamış doktora tezi, Kahire Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Kahire.
Işık, E. (2007). Kent yoksulluğu, sokak çocukları ve suç. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
İbn Kayyim el-Cevziyye. (1983). Tuhfetü’l-mevdûd bi-ahkâmi’l-mevlûd. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
Karslı, Ü. (2006). Mezheplere göre ceza ehliyeti ve günümüz hukukuyla mukayesesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Kahraman Maraş Sütçü İmam Üniversitesi.
Köse, S. (2005). İslâm hukuku’nda çocuğun çalışması, gelirinin korunması ve istismarını önleyici tedbirler. Çocuk Sorunları ve İslâm Sempozyumu (s. 117-159) içinde Rize: Ensar Neşriyat.
Kubeysî, Mahmûd Mücîz b. Su‘ûd. (1981). es-Sağîr beyne ehliyyeti’l-vucûb ve ehliyyeti’l-edâ. Mekke: Câmi ‘atü Melik Su‘ûd.
Medkûr, M. S. (1969). el-Cenîn ve’l-ahkâmü’l-müte‘allika bihî fi’l-fıkhi’l-İslâmî. Kahire: Dârü’n-Nehdati’lArabiyye.
Okumuş, E. (2005). Çocuk suçluluğunun önlenmesi ve İslâm. Çocuk Sorunları ve İslâm Sempozyumu (s. 396-432) içinde. Rize: Ensar Neşriyat.
Şafak, A. (2005). Çocukların suç aleti olarak istismarının sebepleri ve önlemleri bağlamında çocukların tecziyesi sorunu. Çocuk Sorunları ve İslâm Sempozyumu (s. 325-351) içinde. Rize: Ensar Neşriyat.
Şensoy, N. (1947). Eski devirlerde ve İslâm’da yaşın cezaî mesuliyet üzerindeki tesiri. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, XIII (2), 513-528.
Tiryakioğlu, B. (1991). Milletlerarası özel hukukta çocuklara ilişkin kurallar. Ankara: Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayınları.
Ûdeh, A. (1987). et-Teşrî‘u’ l-cinâiyyi’l-İslâmî I-II, Beyrut: Dârü’n-Kâtibü’l-Arabi.
Uzunpostalcı, M. (2006). İslâm hukuku açısından ehliyet. İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi, 8, 149-182.
Ümit, E. (2006). Kentte suça karışmış çocuklarda toplumsal ortam ve ceza ehliyeti araştırmaları. Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi.
Üsrûşenî, M. (t.y.). Câmi‘u ahkâmi’s-sığâr, I-II. Kahire: Dârü’l-Fazile.
Yelesdağ, H. (2006). Ceza hukukunda çocuk kavramı ve ceza sorumluluğunun belirlenmesindeki kriterler. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, Hukuk Fakültesi, İstanbul.
Zerkâ, M. A. (1998). el-Medhalü’l-fıkhî el-‘âm, I-II. Dımaşk: Dârü’l-Kalem.

APA	ŞİMŞEK M (2012). İslâm Hukuku ve Pozitif Hukuk Açısından Çocukta Ceza Ehliyeti. , 139 - 164.
Chicago	ŞİMŞEK MURAT İslâm Hukuku ve Pozitif Hukuk Açısından Çocukta Ceza Ehliyeti. (2012): 139 - 164.
MLA	ŞİMŞEK MURAT İslâm Hukuku ve Pozitif Hukuk Açısından Çocukta Ceza Ehliyeti. , 2012, ss.139 - 164.
AMA	ŞİMŞEK M İslâm Hukuku ve Pozitif Hukuk Açısından Çocukta Ceza Ehliyeti. . 2012; 139 - 164.
Vancouver	ŞİMŞEK M İslâm Hukuku ve Pozitif Hukuk Açısından Çocukta Ceza Ehliyeti. . 2012; 139 - 164.
IEEE	ŞİMŞEK M "İslâm Hukuku ve Pozitif Hukuk Açısından Çocukta Ceza Ehliyeti." , ss.139 - 164, 2012.
ISNAD	ŞİMŞEK, MURAT. "İslâm Hukuku ve Pozitif Hukuk Açısından Çocukta Ceza Ehliyeti". (2012), 139-164.

APA	ŞİMŞEK M (2012). İslâm Hukuku ve Pozitif Hukuk Açısından Çocukta Ceza Ehliyeti. İnsan & Toplum, 2(3), 139 - 164.
Chicago	ŞİMŞEK MURAT İslâm Hukuku ve Pozitif Hukuk Açısından Çocukta Ceza Ehliyeti. İnsan & Toplum 2, no.3 (2012): 139 - 164.
MLA	ŞİMŞEK MURAT İslâm Hukuku ve Pozitif Hukuk Açısından Çocukta Ceza Ehliyeti. İnsan & Toplum, vol.2, no.3, 2012, ss.139 - 164.
AMA	ŞİMŞEK M İslâm Hukuku ve Pozitif Hukuk Açısından Çocukta Ceza Ehliyeti. İnsan & Toplum. 2012; 2(3): 139 - 164.
Vancouver	ŞİMŞEK M İslâm Hukuku ve Pozitif Hukuk Açısından Çocukta Ceza Ehliyeti. İnsan & Toplum. 2012; 2(3): 139 - 164.
IEEE	ŞİMŞEK M "İslâm Hukuku ve Pozitif Hukuk Açısından Çocukta Ceza Ehliyeti." İnsan & Toplum, 2, ss.139 - 164, 2012.
ISNAD	ŞİMŞEK, MURAT. "İslâm Hukuku ve Pozitif Hukuk Açısından Çocukta Ceza Ehliyeti". İnsan & Toplum 2/3 (2012), 139-164.