YABANCI MAHKEME KARARLARININ TENFİZİNİN MÜTEKABİLİYET ŞARTINA BAĞLANMASI İLE AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİNDE YER ALAN BAZI HAKLAR ARASINDAKİ İLİŞKİ

Yıl: 2019 Cilt: 2019 Sayı: 143 Sayfa Aralığı: 331 - 384 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 22-04-2020

YABANCI MAHKEME KARARLARININ TENFİZİNİN MÜTEKABİLİYET ŞARTINA BAĞLANMASI İLE AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİNDE YER ALAN BAZI HAKLAR ARASINDAKİ İLİŞKİ

Öz:
5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (MÖHUK) m.54 uyarınca yabancı mahkeme kararlarınıntenfizi için karşılanması gereken şartlardan biri olarak kabul edilenmütekabiliyet, objektif olarak tenfiz yargılamasının taraflarının menfaatlerini gözetmediği gibi, böyle bir şartın aranmasında tenfiz devletinin ne tür menfaatinin olduğu tam olarak anlaşılamamaktadır.Devletin tamamen manevi/psikolojik bir saikle öngörmüş olduğu birşart olan mütekabiliyet, tenfiz yargılamasının tarafları arasında davalının lehine olacak şekilde bir eşitsizliğe yol açmaktadır. Zira MÖHUK m.54’te yer alan diğer tenfiz şartları ile birlikte ele alındığında,diğer tenfiz şartları vasıtasıyla menfaatleri yeterince korunabilecekolan davalıya, böyle bir şart ile davacı karşısında tenfiz yargılamasının akıbetini ciddi bir şekilde etkileyen ve gereği olmayan bir korumasağlanmaktadır. Bu nedenle, salt tenfize konu kararın menşeini esasalan böyle bir şartın tatbiki, insan hakları hukuku açısından da ciddiproblemlere yol açabilecek mahiyettedir. Özellikle davacının Avrupaİnsan Hakları Sözleşmesinde (AİHS) yer alan hakları dikkate alındığında, söz konusu şartın tatbiki, yabancı kararla ortaya çıkan özelhukuka ilişkin bir haktan tenfiz devletinde de yararlanmak isteyendavacının temel haklarının ihlal edilmesine neden olabilir. Bu çalışmada, söz konusu tenfiz şartının tatbikinin AİHS’deki çeşitli haklarıgerçekten ihlal edip etmeyeceği veya hangi hallerde böyle bir ihlalinsöz konusu olabileceği incelenmeye çalışılmıştır. Bu kapsamda, başta davacının olmak üzere, mütekabiliyetin tatbiki suretiyle taraflarınAİHS’de güvence altına alınan AİHS m.6(1), AİHS m.8 ve P-1 m.1 gibihaklarının ihlal edildiği iddialarının Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) tarafından nasıl bir değerlendirmeye tabi tutulabileceğiAİHM içtihatları ışığında analiz edilmeye çalışılmıştır. Zira MÖHUK m.54(a)’da düzenlenen mütekabiliyet ile AİHS arasındaki ilişkininortaya konması, AİHS’nin Türk mahkemelerince ihlal edilmesinin önlenmesi bakımından yararlı olacaktır.
Anahtar Kelime:

Konular: Hukuk

THE RELATIONSHIP BETWEEN THE RECIPROCITY AS A CONDITION FOR THE ENFORCEMENT OF FOREIGN JUDGMENTS AND THE CERTAIN RIGHTS IN THE EUROPEAN CONVENTION ON HUMAN RIGHTS

Öz:
The reciprocity is accepted as one of the conditions that must be met for the enforcement of foreign judgments pursuant to Art.54 of Turkish Code on Private International Law and International Civil Procedure numbered 5718 (CPIL). The reciprocity does not objectively take into account the interests of the parties to the enforcement proceedings, nor it is completely uncertain about what kind of interest the enforcing state has in seeking such a condition for a foreign judgment to be enforced. The reciprocity, which can be regarded as a condition prescribed by the state with a purely psychological motive, leads to an inequality in favour of defendant between the parties to the enforcement proceedings. Because, when taken together with other conditions for enforcement under Art.54 of CPIL, the defendant, whose interests can be adequately protected via other conditions, is provided with unnecessary protection which seriously affect the outcome of enforcement proceedings. For this reason, it has been questioned whether it is appropriate to seek reciprocity as a condition to enforce a foreign judgment in Turkish private international law doctrine for years. The application of such a condition to enforce a foreign judgment, which is purely based on the origin of judgment in question, may also cause serious problems in terms of human rights. Especially considering the claimant’s rights contained in the European Convention on Human Rights (ECHR), the application of this condition may cause a violation of a related Conventional right of the claimant, who wants to enjoy a private right based on foreign judgments in the enforcing state. In this study, it has been examined whether the application of reciprocity as a condition to enforce a foreign judgment could indeed violate the Conventional rights, or in which cases such a violation may occur. In this context, it has been tried to be analyzed how the European Court of Human Rights (ECtHR) assess whether a right contained in the ECHR such as Art. 6(1) of the ECHR, Art.8 of the ECHR and Art.1 of First Protocol of the ECHR was actually violated by the Turkish courts via application of reciprocity in the light of case law of the ECtHR. Thus, introducing the relationship between the reciprocity prescribed by the Art. 54/a of the CPIL and the ECHR would be helpful in order to prevent possible violations of some of the rights, in particular the claimant’s rights contained in the ECHR by Turkish courts. Moreover, that would be helpful to prevent Turkey’s possible conviction before the ECtHR due to application of reciprocity in a manner incompatible with ECHR as well.
Anahtar Kelime:

Konular: Hukuk
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Arai Yutaka, “Chapter Five – The System of Restrictions”, Theory and Practice of the European Convention on Human Rights, Ed. Pieter van Dijk-Fried van HoofArjen van Rijn-Leo Zwaak, 4th Edition, Antwerpen-Oxford, Intersentia, 2006, s.340.
  • Arat Tuğrul, “Yabancı İlâmların Tanınması Ve Tenfizi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.21, S.1-4, 1964, s.421-527.
  • Arslan İlyas, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin Milletlerarası Özel Hukuka Etkisi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 2018.
  • Arslan Öncü Gülay, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde Özel Yaşamın Korunması Hakkı, Beta, İstanbul 2011.
  • Aybay Rona-Dardağan Esra, Uluslararası Düzeyde Yasaların Çatışması (Kanunlar İhtilafı), 2. Baskı, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2008.
  • Aydoğmuş Ayşe Yasemin, AİHS’e Ek 1 No’lu Protokole Göre Yabancıların Türkiye’de Taşınmaz Edinmesi, İstanbul, On İki Levha, 2016.
  • Çelikel Aysel-Erdem B.Bahadır, Milletlerarası Özel Hukuk, 15.Bası, Beta, İstanbul, 2017.
  • Çelikel Aysel-Öztekin Gelgel Günseli, Yabancılar Hukuku, 23.Bası, Beta, İstanbul, 2017.
  • Çelikel Aysel-Nomer Ergin-Giray F.Kerem-Esen Emre, Milletlerarası Özel HukukPratik Çalışma Kitabı, 14. Baskı, Beta, İstanbul, 2018.
  • Çiçekli Bülent, Yabancılar Hukuku, 4.Bası, Seçkin, Ankara, 2013.
  • Demir Gökyayla Cemile, Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizinde Kamu Düzeni, Seçkin, Ankara, 2001.
  • Demirkol Özüm, Yabancı Mahkeme Kararlarının Tenfizinde Karşılıklılık Koşulu, On İki Levha, İstanbul, 2017.
  • Doğan Vahit, Milletlerarası Özel Hukuk, 4. Bası, Savaş Yayınları, Ankara, 2016.
  • Doğan Vahit, Türk Yabancılar Hukuku, 2. Bası, Savaş Yayınları, Ankara, 2017.
  • Ekşi Nuray, Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması Ve Tenfizi, Beta, İstanbul, 2013.
  • Ekşi Nuray, Yabancıların Türkiye’de Taşınmaz İktisabı, 2. Bası, Beta, İstanbul, 2012.
  • Elbalti Belight, “Reciprocity and Recognition and Enforcement of Foreign Judgments: A Lot of Bark but not Much Bite”, Journal of Private International Law, Vol.13(1), 2017, s.184-218.
  • Ertaş Şeref, “Yabancı İlamların Tanınması ve Tenfizi”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.3, S.1-4, 1988, (Kudret Ayieter’e Armağan’dan Ayrı Bası).
  • Esen Emre, “Türkiye’de Bulunan Taşınmazlar Üzerinde Yabancı Gerçek Kişilerin Kanunî Miras Hakları Konusunda Güncel Gelişmeler”, Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. M. İlhan Ulusan’a Armağan, C.15, S.2, 2016.
  • Fawcett, J.J.: The Impact of Article 6(1) of the ECHR on Private International Law, International And Comparative Law Quarterly, Vol.56, 2007, s.1-47.
  • Fawcett James J.-Shúilleabháin Máire Ní-Shah Sangeeta, Human Rights and Private International Law, Oxford University Press, Oxford, 2016.
  • Gemalmaz H. Burak, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde Mülkiyet Hakkı, Beta, İstanbul, 2009.
  • Güven Pelin, Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi, Yetkin, Ankara, 2013.
  • Harris David-O’Boyle Michael-Warbrick Colin, Law on The European Convention on Human Rights, 2nd Edition, Oxford University Press, 2009.
  • İnceoğlu Sibel, İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarında Adil Yargılanma Hakkı, 4.Bası, Beta, İstanbul, 2013.
  • Karaağaç Ömür, Türk Hukukunda Yabancı Yatırımcı Olarak Şirketlerin Taşınmaz Mal Edinmeleri, Lykeion, Ankara, 2017.
  • Kiestra Louwrens R., The Impact of European Convention on Human Rights on Private International Law, Springer, Maastricht, 2014.
  • Kinsch Patrick, “Droits l’homme, droits fondamentaux et droit international privé”, Recueil Des Cours-Collected Courses, Vol.318, 2005, S.11-331.
  • Kinsch Patrick, “Enforcement As A Fundamental Right”, Nederlands Internationaal Privaatrecht, Vol.32(4), 2014, s.540-544
  • Nomer Ergin, Devletler Hususî Hukuku, 22. Bası, Beta, İstanbul, 2017.
  • Öztekin Gelgel Günseli, “Yabancıların Taşınmazlara İlişkin Mülkiyet ve Sınırlı Ayni Haklardan Yararlanmasında Mütekabiliyet İlkesi”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Prof. Dr. Gülören Tekinalp’e Armağan, C.23, S.1-2, 2003, s.405-422.
  • Ruhi Ahmet Cemal, Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun, 4.Baskı, Seçkin, Ankara, 2014.
  • Sakmar Atâ, Yabancı İlâmların Türkiye’deki Sonuçları, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1982.
  • Saracoğlu İhsan, “Yabancı Mahkeme Kararlarının Tenfizi”, İstanbul Barosu Dergisi, C.49, S.9-10, 1975, s.817.
  • Sargın Fügen, “Yabancı Mahkeme İlâmlarına Dayalı İcra Yoluyla Takip Edilebilirliğe Bir Engel Olarak “Zamanaşımı””, Uluslararası Ticaret ve Tahkim Hukuku Dergisi, Yıl.2017, C.6 S.2.
  • Sargın Fügen, Yabancı Gerçek Kişilerin Türkiye’de Taşınmaz Mal Edinmeleri ve Sınırlı Ayni Haklardan Yararlanmaları, Yetkin, Ankara, 1997.
  • Sarıöz Büyükalp Ayşe İpek, AİHS ve AİHM Kararlarının da İncelenmesi Suretiyle Adil Yargılanma Hakkının Türk Milletlerarası Usûl Hukuku Üzerindeki Etkileri, On İki Levha, İstanbul, 2018.
  • Spıelmann Dean, “Recognition and Enforcement of Foreign Judicial Decisions-Requirements Under the European Convention on Human Rights: An Overview”, Cyprus Human Rights Law Review, Vol.1 No.1, 2012, S.4-24.
  • Şanlı Cemal, “Türk Hukukunda Çocukların Velayetine ve Korunmasına İlişkin Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Yıl.16, S.1-2, 1996, s.71-86.
  • Şanlı Cemal-Esen Emre-Ataman Figanmeşe İnci, Milletlerarası Özel Hukuk, 6.Bası, Vedat, İstanbul, 2018.
  • Tekinalp Gülören, Türk Yabancılar Hukuku, 8.Bası, Beta, İstanbul, 2003.
  • Tezgel Mehmet, Türk Hukukunda Yabancı Boşanma Kararlarının Tanınması ve Tenfizi, Adalet, Ankara, 2012.
  • Tütüncübaşı Uğur, Yabancı Çekişmesiz Yargı Kararlarının Türk Hukukunda Tanınması, Adalet, Ankara, 2014.
  • Ağnidis v. Türkiye, no.21668/02, 23 Şubat 2010
  • Apostolidi v. Türkiye, no.45628/99, 27 Mart 2007
  • Avontis v. Letonya, (GC) no.17502/07, 23 Mayıs 2016
  • Beer ve Regan v. Almanya, 28934/95, 18 Şubat 1999
  • Brumarescu v. Romanya, no.28342/05, 16 Nisan 2002
  • Fokas v. Türkiye, no.31206/02, 29 Eylül 2009
  • Gashi v. Hırvatistan no.32457/05, 13 Aralık 2007
  • Hromadka ve Hromadkova v. Rusya, no.22909/10, 11 Aralık 2014
  • Hussin v. Belçika, no.70807/01, 6 Mayıs 2005
  • McDonald v. Fransa, no.18648/04, 29 Nisan 2008
  • Nacaryan ve Deryan v. Türkiye, no.19558/02, 8 Ocak 2008
  • Negrepontis-Giannisis v. Yunanistan, no.56759/08, 3 Mayıs 2011
  • Öztürk v. Türkiye, no.39523/03, 13 Ekim 2009
  • V.P. v. Rusya, no.61362/12, 23 Ekim 2014
  • Vrbica v. Hırvatistan, no. 32540/05, 1 Nisan 2010
  • Waite ve Kennedy v. Almanya, no.2608 3/94, 18 Şubat 1999.
APA ARSLAN I (2019). YABANCI MAHKEME KARARLARININ TENFİZİNİN MÜTEKABİLİYET ŞARTINA BAĞLANMASI İLE AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİNDE YER ALAN BAZI HAKLAR ARASINDAKİ İLİŞKİ. , 331 - 384.
Chicago ARSLAN ILYAS YABANCI MAHKEME KARARLARININ TENFİZİNİN MÜTEKABİLİYET ŞARTINA BAĞLANMASI İLE AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİNDE YER ALAN BAZI HAKLAR ARASINDAKİ İLİŞKİ. (2019): 331 - 384.
MLA ARSLAN ILYAS YABANCI MAHKEME KARARLARININ TENFİZİNİN MÜTEKABİLİYET ŞARTINA BAĞLANMASI İLE AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİNDE YER ALAN BAZI HAKLAR ARASINDAKİ İLİŞKİ. , 2019, ss.331 - 384.
AMA ARSLAN I YABANCI MAHKEME KARARLARININ TENFİZİNİN MÜTEKABİLİYET ŞARTINA BAĞLANMASI İLE AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİNDE YER ALAN BAZI HAKLAR ARASINDAKİ İLİŞKİ. . 2019; 331 - 384.
Vancouver ARSLAN I YABANCI MAHKEME KARARLARININ TENFİZİNİN MÜTEKABİLİYET ŞARTINA BAĞLANMASI İLE AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİNDE YER ALAN BAZI HAKLAR ARASINDAKİ İLİŞKİ. . 2019; 331 - 384.
IEEE ARSLAN I "YABANCI MAHKEME KARARLARININ TENFİZİNİN MÜTEKABİLİYET ŞARTINA BAĞLANMASI İLE AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİNDE YER ALAN BAZI HAKLAR ARASINDAKİ İLİŞKİ." , ss.331 - 384, 2019.
ISNAD ARSLAN, ILYAS. "YABANCI MAHKEME KARARLARININ TENFİZİNİN MÜTEKABİLİYET ŞARTINA BAĞLANMASI İLE AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİNDE YER ALAN BAZI HAKLAR ARASINDAKİ İLİŞKİ". (2019), 331-384.
APA ARSLAN I (2019). YABANCI MAHKEME KARARLARININ TENFİZİNİN MÜTEKABİLİYET ŞARTINA BAĞLANMASI İLE AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİNDE YER ALAN BAZI HAKLAR ARASINDAKİ İLİŞKİ. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2019(143), 331 - 384.
Chicago ARSLAN ILYAS YABANCI MAHKEME KARARLARININ TENFİZİNİN MÜTEKABİLİYET ŞARTINA BAĞLANMASI İLE AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİNDE YER ALAN BAZI HAKLAR ARASINDAKİ İLİŞKİ. Türkiye Barolar Birliği Dergisi 2019, no.143 (2019): 331 - 384.
MLA ARSLAN ILYAS YABANCI MAHKEME KARARLARININ TENFİZİNİN MÜTEKABİLİYET ŞARTINA BAĞLANMASI İLE AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİNDE YER ALAN BAZI HAKLAR ARASINDAKİ İLİŞKİ. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, vol.2019, no.143, 2019, ss.331 - 384.
AMA ARSLAN I YABANCI MAHKEME KARARLARININ TENFİZİNİN MÜTEKABİLİYET ŞARTINA BAĞLANMASI İLE AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİNDE YER ALAN BAZI HAKLAR ARASINDAKİ İLİŞKİ. Türkiye Barolar Birliği Dergisi. 2019; 2019(143): 331 - 384.
Vancouver ARSLAN I YABANCI MAHKEME KARARLARININ TENFİZİNİN MÜTEKABİLİYET ŞARTINA BAĞLANMASI İLE AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİNDE YER ALAN BAZI HAKLAR ARASINDAKİ İLİŞKİ. Türkiye Barolar Birliği Dergisi. 2019; 2019(143): 331 - 384.
IEEE ARSLAN I "YABANCI MAHKEME KARARLARININ TENFİZİNİN MÜTEKABİLİYET ŞARTINA BAĞLANMASI İLE AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİNDE YER ALAN BAZI HAKLAR ARASINDAKİ İLİŞKİ." Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2019, ss.331 - 384, 2019.
ISNAD ARSLAN, ILYAS. "YABANCI MAHKEME KARARLARININ TENFİZİNİN MÜTEKABİLİYET ŞARTINA BAĞLANMASI İLE AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİNDE YER ALAN BAZI HAKLAR ARASINDAKİ İLİŞKİ". Türkiye Barolar Birliği Dergisi 2019/143 (2019), 331-384.