Bir Anglo – Amerikan Hukuku Müessesesi Olarak CEZALANDIRICI TAZMİNATIN [PUNITIVE DAMAGES] BAZI TÜRK HUKUKU MÜESSESELERİ İLE MUKAYESESİ

GÜLERYÜZ, M. Tarık; ZORLUOĞLU YILMAZ, Ayça

Bir Anglo – Amerikan Hukuku Müessesesi Olarak CEZALANDIRICI TAZMİNATIN [PUNITIVE DAMAGES] BAZI TÜRK HUKUKU MÜESSESELERİ İLE MUKAYESESİ

M. Tarık GÜLERYÜZ, (İstanbul Bilgi Üniversitesi, Özel Hukuk, İstanbul, Türkiye)

Ayça ZORLUOĞLU YILMAZ (Hacettepe Üniversitesi, Hukuk Fakültesi, Medeni Hukuk Anabilim Dalı, Ankara, Türkiye)

Türkiye Barolar Birliği Dergisi

25 2

Yıl: 2019 Cilt: 2019 Sayı: 141 Sayfa Aralığı: 325 - 362 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 24-04-2020

Bir Anglo – Amerikan Hukuku Müessesesi Olarak CEZALANDIRICI TAZMİNATIN [PUNITIVE DAMAGES] BAZI TÜRK HUKUKU MÜESSESELERİ İLE MUKAYESESİ

Öz:

Kaynağını Anglo-Amerikan hukuk sistemlerinde bulan cezalandırıcı tazminat kavramı, fiili olarak oluşan zarardanbağımsız bir tazminata hükmedilmesi ile cezalandırma ve önleme işlevi sağlamayı amaçlamaktadır. Bu bağlamda, tazminatınzararla orantılı olması ilkesi üzerine kurulu olan klasik anlamdakitelafi edici nitelikteki tazminattan ayrı ve bağımsız bir tazminattürü olarak dikkat çekmektedir. Kıta Avrupası hukuk sistemlerinde ve dolayısıyla Türk hukukunda hâkim olan ilkelere göre,tazminat, zararı telafi etme işlevi taşıdığından ve zarara yolaçan fiil sebebiyle zarar görenin sebepsiz zenginleşmesine yolaçılmaması gerektiğinden, bu hukuk sistemlerinde cezalandırıcı tazminata bir tazminat kalemi olarak yer verilmemektedir.Oysa bu çalışmada da detaylandırılan cezalandırıcı tazminat vebu tazminat türünün Common Law kapsamındaki uygulamasınabenzer olarak, Türk özel hukukunun birçok alanında da, cezalandırma ve önleme amaçlarıyla, tazminata gerçekte meydanagelen zarar miktarından bağımsız olarak hükmedildiği birçoktazminat düzenlemesi öngörülmüştür. Bu çalışmada, öncelikle,cezalandırıcı tazminat ve işlevleri tanıtılmış daha sonra Türk hukukunda yer alan bir takım özel tazminat düzenlemeleri detaylıolarak irdelenerek, bu müesseselerin Anglo-Amerikan anlamdacezai tazminat niteliği taşıyıp taşımadığının mukayesesi yapılmıştır. Bu özel hukuki düzenlemelerde öngörülen tazminatlar ve hükmedilme şartları detayıyla ele alındığında görülmektedirki, hukukumuzdaki genel sorumluluk ilkelerinden sapma teşkileden bu düzenlemelerin varlığı yadsınamayacak olmakla birlikte, bu düzenlemelerden doğan uygulamalar, çoğunlukla, Anglo-Amerikan hukuk sistemlerindeki manasıyla cezalandırıcı tazminatın tüm unsur ve özelliklerini taşımamakta ve medeni cezaniteliği teşkil etmektedirler.

Anahtar Kelime:

Konular: Hukuk

THE COMPARISON OF PUNITIVE DAMAGES AS AN ANGLO- AMERICAN LEGAL MATTER TO A NUMBER OF TURKISH LEGAL CONCEPTS

Öz:

The concept of Punitive Damages which finds its roots in Common Law systems, aims to perform a punitive and preventive function enabling ruling of a compensation that is distinct of the actual damage. Within this context, it stands out as a diverse and independent type of damages, differing from the classical principle regarding damages which is based on an understanding to rule a compensation which is proportionate to the damage occurred. According to the dominant principles laid out in Civil Law systems and thus in Turkish Law, since dama ges have the function to compensate the damage occurred and the compensation for the damage shall not cause unjust enrich ment of the injured party, punitive damages are not included as a distinct title of damages in these systems. However, it can be seen that, in many fields of Turkish Private Law, special liability arrangements are projected with punishment and prevention purposes in which the compensation is granted independent from the amount of actual damage similar to the concept of pu nitive damages and its Common Law practice explained in this paper. In this paper, the concept of punitive damages is explai ned firstly, then, some special liability arrangements stipulated under Turkish Private Law are scrutinized with a view to com pare whether these arrangements can be construed as punitive damages under the Anglo-American perspective. In a detailed assessment of these special liability arrangements compensa tion and terms of ruling to compensation under relying on the said arrangements, it can be concluded that existence of these diverse arrangements in our legal systems is undeniable, ho wever, the application of these liability arrangements does not reflect all of the elements and characteristics of the punitive damages as understood in the Common Law systems and that these arrangements primarily constitute a civil punishment.

Anahtar Kelime:

Konular: Hukuk

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Akipek Jale, Türk Eşya Hukuku, Birinci Kitap: Zilyetlik ve Tapu Sicili, Ankara 1972.
Aksoy Hüseyin Can, “Vekâletsiz İş Görende İşi Vekâletsiz Olarak Görme Bilinci
Aranmalı Mıdır?”, Ankara Barosu Dergisi, Ankara 2017, Y. 75, s. 1 s. 91- 121.
Arkan Akbıyık Azra, Gerçek Olmayan Vekaletsiz İş Görme, İstanbul 1999.
Aslan İ. Yılmaz, Rekabet Hukuku, Bursa 2007.
Atamer Yeşim, Haksız Fiillerden Doğan Sorumluluğun Sınırlandırılması, İstanbul 1996.
Atlan Hülya, Manevi Zararı Tazmin Yolları, İstanbul 2015.
Ayan Mehmet, Miras Hukuku, Ankara 2016.
Aybay Aydın/Hatemi Hüseyin, Eşya Hukuku, İstanbul 2012.
Baş Süzel Ece, Gerçek Olmayan Vekaletsiz İş Görme Menfaat Devri Yaptırımı, İstanbul 2015.
Behr Volker, “Punitive Damages in America and German Law - Tendencies towards Approximation of Apparently Irreconcilable Concepts”, Chi.-Kent L. Rev., Chicago 2003, Vol. 78, I. 1, s. 105- 161.
Belli Melvin M., “Punitive Damages: Their History, Their Use and Their Worth in Present -Day Society”, UMKC L. Rev., 1980-1981, Vol. 49, I.1, s. 1- 23.
Bozer Ali/Göle Celal, Kıymetli Evrak Hukuku, Ankara 2015.
Buckland William W./McNair Arnold D., Roman Law & Common Law, A Comparison in Outline, Cambridge 1936. Cain Kevin G., “And Now the Rest of the Story; McDonald’s Coffee Lawsuit”, Journal of Consumer & Commercial Law, Texas 2007, Vol. 11, N.1, s. 14- 19.
Centel Nur/Zafer Hamide /Çakmut Özlem, Türk Ceza Hukukuna Giriş, İstanbul 2005.
Çelik Ahmet Çelik, Cana Gelen Zararlarda Tazminatın Ölçüsü ve Kazanç Kavramı, İstanbul 2006.
Çelik Nur/Caniklioğlu Nursen/Canbolat Talat, İş Hukuku Dersleri, İstanbul 2015.
Ellis Dorsey D., “Fairness and Efficiency in The Law Of Punitive Damages”, Southern California L. Rev., California 1982, Vol. 56, I. 1, s. 1- 78.
Eren Fikret, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ankara 2015.
Eren Fikret, Borçlar Hukuku Özel Hükümler, Ankara 2015, (Kısaltılmışı: Eren, Borçlar Özel).
Erlüle Fulya, Bedensel Bütünlüğün İhlalinde Manevi Tazminat Türk Borçlar Kanunu’na Göre, Ankara 2015.
Esener Turhan/Güven Kudret, Eşya Hukuku, Ankara 2015.
Gotanda John H., “Punitive Damages: A comparative Analysis” Villanova University School of Law School of Law Working Paper Series, 2003, Paper 8.
Grossfeld Bernhard, Die Privastrafe, Ein zum Schutz des allegmeinen Persönlichkeitsrecht, Frankfurt Berlin 1961.
Gümüş Mustafa Alper, Borçlar Hukuku Özel Hükümler C. I., İstanbul 2013. Hartman Howard A.,
Huang Bert I., “Exemplary Damages a Deformity in our Law”, Marqette L. Rev., 1918, Vol. 2, I. 2, s.57- 64.
“Surprisingly Punitive Damages”, Virginia Law Review, 2014, Vol. 100, No. 5, s.1027- 1059.
İnan Ali Naim/Albaş Hakan/Ertaş Şeref, Türk Medeni Hukuku Miras Hukuku, Ankara 2015.
İstemi Mehmet, “Sözleşmenin Cüretkarane İhlali ve Cezalandırıcı Tazminat”, Prof. Dr. Sarper Süzek’e Armağan, İstanbul 2011, C. III.
Karahan Sami/Arı Zekeriya/Bozgeyik Hayri/Saraç Tahir/Ünal Mücahit, Kıymetli Evrak Hukuku, Konya 2015.
Karahan Sami/Suluk Cahit/Saraç Tahir/Nal Temel, Fikri Mülkiyet Hukukunun Esasları, Ankara 2011.
Karayalçın Yaşar, “Türk Hukukunda Şeref ve Haysiyetin Korunması”, AÜHFD, Ankara 1962, C. 19, S.1, s. 251- 275.
Karslı Abdurrahim, İcra ve İflas Hukuku, İstanbul 2004
Kılıçoğlu Ahmet M., Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ankara 2015, (Kısaltılmışı: Kılıçoğlu, Borçlar).
Kılıçoğlu Ahmet M., “Manevi Tazminatın Hukuksal Niteliği”, Ankara Barosu Dergisi, Ankara 1984, S.1, s. 15- 22, (Kısaltılmışı: Kılıçoğlu, Tazminat).
Kılıçoğlu Ahmet M., Miras Hukuku, Ankara 2015, (Kısaltılmışı: Kılıçoğlu, Miras).
Koziol Helmut/Wilcox Vanessa, Punitive Damages: Common Law and Civil Law Perspectives, Viyana 2009.
Kuru Baki, İcra ve İflas Hukuku El Kitabı, Ankara 2013
Markel Dan, “How Should Punitive Damages Work?”, University of Pennsylvania Law Review, 2009, Vol. 157, N. 5, s. 1383- 1484.
Merhacı Selin Özden, Karşılaştırmalı Hukukta Cezalandırıcı Tazminat (Punitive Damages), Ankara 2013.
Morris Clearence, “Punitive Damages in Tort Cases”, Harvard Law Review, 1931, Vol. 44, No. 8, s. 1173- 1209.
Nomer Haluk Nami, Haksız Fiil Sorumluluğunda Maddi Tazminatın Belirlenmesi, İstanbul 1996.
Nomer Haluk Nami/Ergüne Mehmet Serkan, Eşya Hukuku, Zilyetlik ve Tapu Sicili, İstanbul 2015.
Oğuzman Kemal/Öz Turgut, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, İstanbul 2016, C. 2.
Oğuzman Kemal/Seliçi Özer/Oktay- Özdemir Saibe, Eşya Hukuku, İstanbul 2016.
Owen David G., “A Punitive Damages Overview: Functions, Problems and Reforms”, Vill, L. Rev., 1994, Vol. 39, s. 363 vd.
Öztan Bilge, Miras Hukuku, Ankara 2012, (Kısaltılmışı: Öztan, Miras).
Öztan Fırat, Fikir ve Sanat Eserleri Hukuku, Ankara 2008.
Postacıoğlu İlhan/Altay Sümer, İcra Hukuku Esasları, İstanbul 2013
Pulaşlı Hasan, Kıymetli Evrak Hukukunun Esasları, Ankara 2015.
Reisoğlu Sefa, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, İstanbul 2008.
Rustad Michael/Koenig Thomas, “The Historical Continuity of Punitive Damages Awards: Reforming the Tort Reformers”, The American University L Rev., 1992, Vol. 42, s. 1269- 1333.
Sales James B., “The Emergence of Punitive Damages in Product Liability Actions: A Further Assault on the Citadel”, St. Mary’s Law Journal, 1983, Vol. 14, I. 2, s. 351- 405.
Sales James B. /Cole Kenneth B., “Punitive Damages: A Relic That Has Outlived Its Origins”, Vanderbilt L. Rev., 1984, Vol. 37, I. 5, s. 1117- 1175.
Schmit Joan/ T./ Pritchett Travis/ Fields Paige, “Punitive Damages: Punishment or Further Compensation?”, The Journal of Risk and Insurance, 1988, Vol. 55, N. 3, s. 453-466.
Serozan Rona, Taşınır Eşya Hukuku, İstanbul 2007.
Serozan Rona/Engin Baki İlkay, Miras Hukuku, Ankara 2014.
Sullivan Timothy J., “Punitive Damages in the Law of Contract: The Reality and The Illusion of Legal Change”, Minnesota L. Rev., 1977, Vol. 61, s. 207- 252. Süzek Sarper, İş Hukuku, İstanbul 2015.
Şahin Ayşenur, “Vücut Bütünlüğünün İhlalinden Doğan Zarar Ve Tazmini”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Ankara 2011, C. XV, S.2, s. 123- 165.
Şenyüz Doğan, Borçlar Hukuku Genel ve Özel Hükümler, Bursa 2011.
Tahiroğlu Bülent, Roma Borçlar Hukuku, İstanbul 2003.
Tandoğan Haluk, Türk Mesuliyet Hukuku (Akit Dışı ve Akdi Mesuliyet), İstanbul 2010, (Kısaltılmışı: Tandoğan, Mesuliyet).
Tandoğan Haluk, Borçlar Hukuku - Özel Borç İlişkileri - Cilt: II, İstisna (Eser) ve Vekâlet Sözleşmeleri Vekâletsiz İş Görme Kefalet ve Garanti Sözleşmeleri, İstanbul 2010, (Kısaltılmışı: Tandoğan, II). Tekinalp Ünal, Fikri Mülkiyet Hukuku, İstanbul 2012.
Tercier Pierre, Contribution a l’étude du tort moral et de sa réparation en droit civil suisse, Fribourg 1971.
Tunçomağ Kenan, Türk Borçlar Hukuku Cilt I Genel Hükümler, İstanbul 1976.
Uyar Talih/Uyar Alper/Uyar Cüneyt, İcra ve İflas Hukuku Şerhi (İİL. 1-82), Ankara 2014, C. I.
Uzun Şenol Pınar, “Vekaletsiz İş Görmede İş Görenin Hukuki Durumu”, FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, İstanbul, 2014, S.3, s.293- 309.
Uzunallı Sevilay, Markanın Korunmasının Kapsamı ve Tazminat Talebi, Ankara 2012.
Ülgen Hüseyin/Helvacı Mehmet/ Kendigelen Abuzer/Kaya Arslan, Kıymetli Evrak Hukuku, İstanbul 2015.
Ünal Mehmet, “Manevi Tazminat ve Bu Tazminat Çeşidinde Kusurun Rolü”, AÜHFD., Ankara 1978, C. 35, S. 1, s. 397- 437.
Ünal Mehmet/Başpınar Veysel, Şekli Eşya Hukuku, Ankara 2015.
von Tuhr Andreas, Borçlar Hukukunun Umumi Kısmı, Ankara 1983, C.I, (Çev. Cevat Edege).
Walter David L./Plein Thomas A., “Punitive Damages: A critical Analysis: Klink v. Combs, Marquette L. Rev., 1965, Vol. 49, I. 2, s. 369- 386.
Yağcı Kürşad, Cezai Mirasçılıktan Çıkarma (Cezai Iskat), İstanbul 2013.
Yavuz Cevdet/Acar Faruk/Özen Burak, Türk Borçlar Hukuku Özel Hükümler, İstanbul 2014.
Yılmaz Ejder, “İcra Tazminatı”, Haluk Konuralp Anısına Armağan, Ankara 2009, C.II.
Zimmermann Reinhard, The Law of Obligations Roman Foundation of the Civilian Tradition, New York 1996.
Zitzer Kurt M., “Punitive Damages: A Cat’s Clavicle in Modern Civil Law”, The John Marshall Law Review, 1989, Vol. 22, I. 3, s. 657- 684.

APA	GÜLERYÜZ M, ZORLUOĞLU YILMAZ A (2019). Bir Anglo – Amerikan Hukuku Müessesesi Olarak CEZALANDIRICI TAZMİNATIN [PUNITIVE DAMAGES] BAZI TÜRK HUKUKU MÜESSESELERİ İLE MUKAYESESİ. , 325 - 362.
Chicago	GÜLERYÜZ M. Tarık,ZORLUOĞLU YILMAZ Ayça Bir Anglo – Amerikan Hukuku Müessesesi Olarak CEZALANDIRICI TAZMİNATIN [PUNITIVE DAMAGES] BAZI TÜRK HUKUKU MÜESSESELERİ İLE MUKAYESESİ. (2019): 325 - 362.
MLA	GÜLERYÜZ M. Tarık,ZORLUOĞLU YILMAZ Ayça Bir Anglo – Amerikan Hukuku Müessesesi Olarak CEZALANDIRICI TAZMİNATIN [PUNITIVE DAMAGES] BAZI TÜRK HUKUKU MÜESSESELERİ İLE MUKAYESESİ. , 2019, ss.325 - 362.
AMA	GÜLERYÜZ M,ZORLUOĞLU YILMAZ A Bir Anglo – Amerikan Hukuku Müessesesi Olarak CEZALANDIRICI TAZMİNATIN [PUNITIVE DAMAGES] BAZI TÜRK HUKUKU MÜESSESELERİ İLE MUKAYESESİ. . 2019; 325 - 362.
Vancouver	GÜLERYÜZ M,ZORLUOĞLU YILMAZ A Bir Anglo – Amerikan Hukuku Müessesesi Olarak CEZALANDIRICI TAZMİNATIN [PUNITIVE DAMAGES] BAZI TÜRK HUKUKU MÜESSESELERİ İLE MUKAYESESİ. . 2019; 325 - 362.
IEEE	GÜLERYÜZ M,ZORLUOĞLU YILMAZ A "Bir Anglo – Amerikan Hukuku Müessesesi Olarak CEZALANDIRICI TAZMİNATIN [PUNITIVE DAMAGES] BAZI TÜRK HUKUKU MÜESSESELERİ İLE MUKAYESESİ." , ss.325 - 362, 2019.
ISNAD	GÜLERYÜZ, M. Tarık - ZORLUOĞLU YILMAZ, Ayça. "Bir Anglo – Amerikan Hukuku Müessesesi Olarak CEZALANDIRICI TAZMİNATIN [PUNITIVE DAMAGES] BAZI TÜRK HUKUKU MÜESSESELERİ İLE MUKAYESESİ". (2019), 325-362.

APA	GÜLERYÜZ M, ZORLUOĞLU YILMAZ A (2019). Bir Anglo – Amerikan Hukuku Müessesesi Olarak CEZALANDIRICI TAZMİNATIN [PUNITIVE DAMAGES] BAZI TÜRK HUKUKU MÜESSESELERİ İLE MUKAYESESİ. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2019(141), 325 - 362.
Chicago	GÜLERYÜZ M. Tarık,ZORLUOĞLU YILMAZ Ayça Bir Anglo – Amerikan Hukuku Müessesesi Olarak CEZALANDIRICI TAZMİNATIN [PUNITIVE DAMAGES] BAZI TÜRK HUKUKU MÜESSESELERİ İLE MUKAYESESİ. Türkiye Barolar Birliği Dergisi 2019, no.141 (2019): 325 - 362.
MLA	GÜLERYÜZ M. Tarık,ZORLUOĞLU YILMAZ Ayça Bir Anglo – Amerikan Hukuku Müessesesi Olarak CEZALANDIRICI TAZMİNATIN [PUNITIVE DAMAGES] BAZI TÜRK HUKUKU MÜESSESELERİ İLE MUKAYESESİ. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, vol.2019, no.141, 2019, ss.325 - 362.
AMA	GÜLERYÜZ M,ZORLUOĞLU YILMAZ A Bir Anglo – Amerikan Hukuku Müessesesi Olarak CEZALANDIRICI TAZMİNATIN [PUNITIVE DAMAGES] BAZI TÜRK HUKUKU MÜESSESELERİ İLE MUKAYESESİ. Türkiye Barolar Birliği Dergisi. 2019; 2019(141): 325 - 362.
Vancouver	GÜLERYÜZ M,ZORLUOĞLU YILMAZ A Bir Anglo – Amerikan Hukuku Müessesesi Olarak CEZALANDIRICI TAZMİNATIN [PUNITIVE DAMAGES] BAZI TÜRK HUKUKU MÜESSESELERİ İLE MUKAYESESİ. Türkiye Barolar Birliği Dergisi. 2019; 2019(141): 325 - 362.
IEEE	GÜLERYÜZ M,ZORLUOĞLU YILMAZ A "Bir Anglo – Amerikan Hukuku Müessesesi Olarak CEZALANDIRICI TAZMİNATIN [PUNITIVE DAMAGES] BAZI TÜRK HUKUKU MÜESSESELERİ İLE MUKAYESESİ." Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2019, ss.325 - 362, 2019.
ISNAD	GÜLERYÜZ, M. Tarık - ZORLUOĞLU YILMAZ, Ayça. "Bir Anglo – Amerikan Hukuku Müessesesi Olarak CEZALANDIRICI TAZMİNATIN [PUNITIVE DAMAGES] BAZI TÜRK HUKUKU MÜESSESELERİ İLE MUKAYESESİ". Türkiye Barolar Birliği Dergisi 2019/141 (2019), 325-362.