Yıl: 2016 Cilt: 37 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 1 - 18 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 16-06-2020

Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) Tabanlı Çok Kriterli Karar Analizi (Çkka) Kullanılarak, Van İli Merkez İlçelerinin Kentsel Taşkın Duyarlılık Değerlendirmesi, Van / Türkiye

Öz:
Van (Türkiye) ili su baskınlarının sıklıkla gözlendiği şehirlerimizden birisidir. Son 60 yıllık istatistiksel çalışmalar içerisinde Van ili ve ilçelerinde toplam 166 su baskını olayı meydana gelmiştir. Bu durumun en önemli nedenleri; sonbahar ve ilkbahar aylarında gözlenen aşırı yağışlar, özellikle karların erimesiyle birlikte yeraltı su seviyesinin yüzeye yakın olduğu doygun zemin koşulları, yerleşim alanlarının kapalı yüzeyler yaratması ve yetersiz kanalizasyon alt yapısıdır.Bu çalışmanın amacı coğrafi bilgi sistemi (CBS) tabanlı çok kriterli karar analizi (ÇKKA) kullanılarak, Van merkez ilçelerinde kentsel taşkın duyarlılığının değerlendirilmesidir. Çalışmada oluşturulan model 6 ayrı faktörü içerir. Bunlar; litoloji, yeraltı su tablası derinliği, eğim, yükseklik, drenaj kanallarına olan mesafe ve alan kullanımıdır. Taşkın duyarlılık haritası tüm tanımlı faktörlerin birbiri ile kıyaslanmasından oluşan karşılaştırma matrisi kullanılarak elde edilmiştir. Haritanın güvenilirliği ve doğruluğu, söz konusu merkez ilçelerinde meydana gelen taşkın olaylarının karşılaştırılmasıyla değerlendirilmiştir. Aşırı yağışlara bağlı olarak gerçekleşen taşkın olayları, harita içerisinde tanımlı yüksek duyarlı alanlar içerisinde yeralmaktadır. Duyarlılık haritasına göre, Van ili İpekyolu merkez ilçesi, diğer ilçelere göre çok daha yüksek taşkın potansiyeline sahiptir. Yüksek duyarlılık genellikle düşük eğimli, genel olarak geçirimsiz litolojik birimlerin yeraldığı alanlar olarak dikkat çekmektedir. Dolayısıyla, olası taşkınlardan korunmak amacıyla dere yataklarının ve kanalizasyon alt yapı sistemlerinin iyileştirilmesi en etkin yöntemler olarak görülmektedir.
Anahtar Kelime:

Urban Flood Susceptibility Assessment of Central Districts of Van Province, Turkey, Using Geographic Information System (GIS)-Based Multi Criteria Decision Analysis (MCDA)

Öz:
Van (Turkey) is one of the easily affected cities in the flooding. According to the latest 60-year statistical data, a total of 166 flood events were occurred in Van province and its districts. The most important reason for the flooding is the impermeable cover of residential areas and poor substructure systems within heavy rainfall in the spring which ground water level is close to the surface due to melting of snow. The scope of this study is to evaluate the flood susceptibility of the central district of Van, using multi-criteria decision analysis (CPL), and geographic information systems (GIS).The susceptibility model developed in this study contains six different factors. These are: lithology, the depth of groundwater table, distance to the discharge channels, slope, elevation (above mean sea level) and land-use. The susceptibility assessment is conducted by using a comparison matrix where all identified criteria of GIS layers are compared against each other. The acceptability and reliability of the model was determined using historical events. All of these events plotted over the model showed that there is a remarkable coincidence with high susceptibility areas. The flood susceptibility model shows that İpekyolu, central district of Van city, has much more flood hazard potential than those of other districts. High susceptibility to flooding in the study area is mainly related with flat terrain features so that the area has a low slope angle, impermeable lithology and the presence of urban stream channels with poor maintenance plan. Therefore, in order to prevent the possible flooding, site planning, improving the stream beds and substructure systems should be effectively integrated in potential areas.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • AFAD (Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı), 2008. Türkiye’de afetlerin mekansal ve istatistiksel dağılımı afet bölgeleri envanteri (Editörler; Oktay Gökçe, Şenay Özden ve Ahmet Demir), Ankara, 127 sayfa.
  • AFAD (Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı), 2015. Türkiye ulusal afet arşivi, https://tuaatest.afad.gov.tr/main.jsp, 15 Mart 2015.
  • Ayalew, L., Yamagishi, H., and Ugawa, N., 2004. Landslide susceptibility mapping using GIS-based weighted linear combination: The case in Tsugawa area of Agano River. Landslides, 1, 73–81.
  • Bonacci, O., Ljubenkov, L. and Roje-Bonacci, T., 2006. Karst flash floods: an example from the Dinaric karst (Croatia). Natural Hazards and Earth System Sci. 6 (2), 195-203.
  • Büchele, B., Kreibich, H., Kron, A., Thieken, A., Ihringer, J., Oberle, P., Merz, B., and Nestmann, F., 2006. Flood-riskmapping: contributions towards an enhanced assessment of extreme events and associated risks. Natural Hazards and Earth System Sciences, 6, 485-503.
  • Dai, F.C., Lee, C.F., and Zhang, X.H., 2001. GIS-based geo-environmental evaluation for urban land-use planning: a case study. Engineering Geology, 61, 257–271.
  • Gamper, C., Thoni, M., and Weck-Hannemann, H., 2006. A conceptual approach to the use of cost benefit and multi criteria analysis in natural hazard management. Natural Hazards and Earth System Science, 6, 293–302.
  • Fernandez, D.S., and Lutz, M.A., 2010. Urban flood hazard zoning in Tucuman Province, Argentina, using GIS and multicriteriadecision analysis. Engineering Geology, 111, 90-98.
  • Harris, E., and Rantz, S., 1964. Effects of urban growth on stream flow regimes of Permanente Creek, Santa Clara County, California. USGS WSP 1591B.
  • Jenks, G.F., 1967. The Data Model Concept in Statistical Mapping. International Yearbook of Cartography, 7, 186–190.
  • Joerin, F., Theriault, M., and Musy, A., 2001. Using GIS and outranking multicriteria analysis for land-use suitability assessment. International. Journal of Geographical Information Science, 15, 153–174.
  • Kalelioğlu, E., 1991.Van Ovasının İklim ÖzellikleSelçuk ri.Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 35 (2), 155-166.
  • Kolat, C., Doyuran, V., Aydan, C., and Suzen, L.M., 2006. Preparation of a geotechnical microzonation model using Geographical Information Systems based on multicriteria decision analysis. Engineering Geology, 87, 241–255.
  • Konrad, C.P., and Booth, D.B., 2002. Hydrologic trends associated with urban development in western Washington streams, United States Geological Survey Water-Resources Investigations Report 02-4040. Tacoma, Washington.
  • Konrad, C.P., and Booth, D.B., 2005. Hydrologic changes in urban streams and theirecological significance. American Fisheries Society Symposium, 47, 157-177.
  • Kourgialas, N. N., and Karatzas, G. P., 2011. Flood management and a GIS modelling method to assess flood-hazard areas—a case study. Hydrological Sciences Journal 56 (2), 212-225.
  • Malczewski, J., 2006. GIS-based multicriteria decision analysis: a survey of the literature. International Journal of Geographical Information Science, 20, 703–726.
  • Masoudian, M., 2009. The topographical impact on effectiveness of flood protection measures, Ph.D. thesis, , Kassel University.
  • MGM (Meteoroloji Genel Müdürlüğü), 2015. Resmi istatistikler, http://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx#sfU, 16 Nisan 2015.
  • Saaty, T.L., and Vargas, L.G., 1991. Prediction, Projection and Forecasting.Kluwer Academic Publisher, Dordrecht.
  • Saaty, T.L., 1980. The Analytical Hierarchy Process. McGraw-Hill, New York.
  • Selçuk, L., 2013. An avalanche hazard model for Bitlis Province, Turkey, using GIS based multicriteria decision analysis. Turkish Journal of Earth Science, 22, 523-535
  • TİK (Türkiye İstatistik Kurumu), 2015. Temel İstatistiksel veriler, Nüfus ve Demografi, http://www.tuik.gov.tr/UstMenu.do?metod=temelist, 30 Nisan 2015.
  • Trosh, P., De Trosh, F., and Brutsaert, W., 1993. Effective water table depth to describe initial conditions prior to storm rainfall in humid regions.Water resources research 29 (2), 427-434.
  • Weli, V.E., and Oye, I., 2014. The Effect of Urbanization on Channel Adjustment and Flood Vulnerability of Woji Basin, River State, Nigeria. Journal of Natural Sciences Research. 4 (10), 86-94.
  • Yin, H., and Li, C., 2001. Human impacts on floods and flood disasters on the Yangtze River. Geomorphology 41 (2-3), 105-109.
APA SELÇUK L, sağlam a, KASAPOĞLU D (2016). Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) Tabanlı Çok Kriterli Karar Analizi (Çkka) Kullanılarak, Van İli Merkez İlçelerinin Kentsel Taşkın Duyarlılık Değerlendirmesi, Van / Türkiye. , 1 - 18.
Chicago SELÇUK LEVENT,sağlam azad,KASAPOĞLU Dilan Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) Tabanlı Çok Kriterli Karar Analizi (Çkka) Kullanılarak, Van İli Merkez İlçelerinin Kentsel Taşkın Duyarlılık Değerlendirmesi, Van / Türkiye. (2016): 1 - 18.
MLA SELÇUK LEVENT,sağlam azad,KASAPOĞLU Dilan Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) Tabanlı Çok Kriterli Karar Analizi (Çkka) Kullanılarak, Van İli Merkez İlçelerinin Kentsel Taşkın Duyarlılık Değerlendirmesi, Van / Türkiye. , 2016, ss.1 - 18.
AMA SELÇUK L,sağlam a,KASAPOĞLU D Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) Tabanlı Çok Kriterli Karar Analizi (Çkka) Kullanılarak, Van İli Merkez İlçelerinin Kentsel Taşkın Duyarlılık Değerlendirmesi, Van / Türkiye. . 2016; 1 - 18.
Vancouver SELÇUK L,sağlam a,KASAPOĞLU D Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) Tabanlı Çok Kriterli Karar Analizi (Çkka) Kullanılarak, Van İli Merkez İlçelerinin Kentsel Taşkın Duyarlılık Değerlendirmesi, Van / Türkiye. . 2016; 1 - 18.
IEEE SELÇUK L,sağlam a,KASAPOĞLU D "Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) Tabanlı Çok Kriterli Karar Analizi (Çkka) Kullanılarak, Van İli Merkez İlçelerinin Kentsel Taşkın Duyarlılık Değerlendirmesi, Van / Türkiye." , ss.1 - 18, 2016.
ISNAD SELÇUK, LEVENT vd. "Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) Tabanlı Çok Kriterli Karar Analizi (Çkka) Kullanılarak, Van İli Merkez İlçelerinin Kentsel Taşkın Duyarlılık Değerlendirmesi, Van / Türkiye". (2016), 1-18.
APA SELÇUK L, sağlam a, KASAPOĞLU D (2016). Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) Tabanlı Çok Kriterli Karar Analizi (Çkka) Kullanılarak, Van İli Merkez İlçelerinin Kentsel Taşkın Duyarlılık Değerlendirmesi, Van / Türkiye. Yerbilimleri, 37(1), 1 - 18.
Chicago SELÇUK LEVENT,sağlam azad,KASAPOĞLU Dilan Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) Tabanlı Çok Kriterli Karar Analizi (Çkka) Kullanılarak, Van İli Merkez İlçelerinin Kentsel Taşkın Duyarlılık Değerlendirmesi, Van / Türkiye. Yerbilimleri 37, no.1 (2016): 1 - 18.
MLA SELÇUK LEVENT,sağlam azad,KASAPOĞLU Dilan Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) Tabanlı Çok Kriterli Karar Analizi (Çkka) Kullanılarak, Van İli Merkez İlçelerinin Kentsel Taşkın Duyarlılık Değerlendirmesi, Van / Türkiye. Yerbilimleri, vol.37, no.1, 2016, ss.1 - 18.
AMA SELÇUK L,sağlam a,KASAPOĞLU D Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) Tabanlı Çok Kriterli Karar Analizi (Çkka) Kullanılarak, Van İli Merkez İlçelerinin Kentsel Taşkın Duyarlılık Değerlendirmesi, Van / Türkiye. Yerbilimleri. 2016; 37(1): 1 - 18.
Vancouver SELÇUK L,sağlam a,KASAPOĞLU D Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) Tabanlı Çok Kriterli Karar Analizi (Çkka) Kullanılarak, Van İli Merkez İlçelerinin Kentsel Taşkın Duyarlılık Değerlendirmesi, Van / Türkiye. Yerbilimleri. 2016; 37(1): 1 - 18.
IEEE SELÇUK L,sağlam a,KASAPOĞLU D "Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) Tabanlı Çok Kriterli Karar Analizi (Çkka) Kullanılarak, Van İli Merkez İlçelerinin Kentsel Taşkın Duyarlılık Değerlendirmesi, Van / Türkiye." Yerbilimleri, 37, ss.1 - 18, 2016.
ISNAD SELÇUK, LEVENT vd. "Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) Tabanlı Çok Kriterli Karar Analizi (Çkka) Kullanılarak, Van İli Merkez İlçelerinin Kentsel Taşkın Duyarlılık Değerlendirmesi, Van / Türkiye". Yerbilimleri 37/1 (2016), 1-18.