Türkiye Türkçesinde "Bakış" ("Aspektotempora")

Yıl: 2003 Cilt: 0 Sayı: 5 Sayfa Aralığı: 124 - 133 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Türkiye Türkçesinde "Bakış" ("Aspektotempora")

Öz:
Türkiye Türkçesi cümlelerin anlaşılmasında “bakış”ın (“Aspekt”) rolü üzerine, Türkiye’de hemen hemen hiç çalışılmadığı için Türkçe terimler de oluşturulamamıştır. Konuyla ilgili en yetkin çalışma Lars Johanson tarafından Almanca olarak yayımlanmıştır. Bu çalışmanın gayesi, Türkiye Türkçesinde fiil çekimi yorumlanırken ihmal edilmemesi gereken “bakış” ile ilgili Johanson’un görüşlerini, ana hatlarıyla ortaya koymak ve bu konuda Türkiye Türkçesinde kullanılabilecek terimleri tartışmaya açmaktır. Her “eylem” (“Tätigkeit”), kendiliğinden bir “kılınış”a (“Aktionsart”) sahiptir. “Eylem”e, ekler getirilebilir veya “istem”ine (“Valenz”) uygun kelimeler bağlanabilir. Böylece “kılınış birliği” (“Aktionalphrase”) oluşur. Bu kişiden kişiye değişmez. Bunun, zaman eki alarak çekimlenmesiyle “bakış birliği” (“Aspektphrase”) oluşur. “Bakış” kavramının temelini, “olay”ın, “başlangıç sınırı”, “bitiş sınırı” veya “sürek”ine yönelik bakışın odaklanması teşkil etmektedir. Aynı “olay”a farklı şahıslar tarafından farklı bakılabilir; yani her bir şahsın “bakış”ı belirtilen noktalardan birine odaklanmış olabilir. Bu yönüyle “bakış”, “kılınış”tan temel olarak farklıdır. İnsanoğlunun, “sınırlar arası” (“Intraterminalität”) ve “sınır ötesi” (“Postterminalität”) olmak üzere, temel iki “bakış”ı vardır.
Anahtar Kelime: görünüş (dilbilgisi) kılınış zamansallık fiil çekimi eylem(dil bilgisi) türkçe gramer

Konular: Sosyoloji

-

Öz:
The objective of this study is to explain the ideas of Lars Johanson who conducted the most qualified study on “aspect” in Turkish. The aspect should not be overlooked while interpreting verb conjugation in Turkic. This study also aims to propose a Turkish terminology that can be utilized on this subject. According to Johanson, the “manner of action” (“Aktionsart”) that does not change with the subject (the user of language) and “aspect” (“Aspekt”) that change with the subject the user of language are fundamentally different, and humanbeings have two basic aspect: Intraterminality and Postterminality.
Anahtar Kelime: manner of action temporality conjugation action(grammar) turkish grammar aspect (grammar)

Konular: Sosyoloji
Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Bibliyografik
  • AKSAN, D. (1989) Her Yönüyle Dil -Ana Çizgileriyle Dilbilim- II, İkinci Baskı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları 439.
  • BUDER, A. (1989) Aspekto-temporale Kategorien im Jakutischen, Wiesbaden: Turcologica 5.
  • DILAÇAR, A. (1974) “Türk Dilinde “Kılınış”la “Görünüş” ve Dilbilgisi Kitaplarımız”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten 1973-1974: 159-171.
  • DİLAÇAR, A. (1989) “Gramer: Tanımı, Adı, Kapsamı, Türleri, Yöntemi, Eğitimdeki Yeri ve Tarihçesi”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten 1971, İkinci Baskı: 83-145.
  • DROSDOWSKI, G. ve diğerleri (1986) Duden. Rechtschreibung der deutschen Sprache und der Fremdwörter, Mannheim.
  • ERGIN, M. (1972) Türk Dil Bilgisi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları 785.
  • JOHANSON, L. (1971) Aspekt im Türkischen. Vorstudien zu einer Beschreibung des Türkeitürkischen Aspektsystems, Upsala: Acta Universitatis Upsaliensis, Studia Turcica Upsaliensia, 1.
  • JOHANSON, L. (1990) “Studien zur türkeitürkischen Grammatik, Hazai, G. [Yayımlayan], Handbuch der türkischen Sprachwissenchaft I, Budapest: Bibliotheca Orientalis Hungarica 31: 146-301.
  • JOHANSON, L. (1994) “Türkeitürkische Aspektotempora”, Thieroff, R., - J. Ballweg [Yayımlayan], Tensesystems in European languages, Tübingen: Linguistische Arbeiten 308: 247-266.
  • KORKMAZ, Z. (1992) Gramer Terimleri Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları 575.
  • MENGE, H. (1975) Langenscheidts Taschenwörterbuch der latenischen und deutschen Sprache, Onyedinci Baskı, Berlin-München-Zürich.
  • PARLATIR, İ. ve diğerleri (1998) Türkçe Sözlük, Dokuzuncu Baskı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları 549.
  • SCHÖNIG, K. (1984) Hilfsverben im Tatarischen. Untersuchungen zur Funktionsweise einiger Hilfsverbverbindungen, Wiesbaden: Akademie der Wissenschaften und der Literatur-Mainz. Veröffentlichungen der Orientalischen Kommission 35.
  • UĞURLU, M. (1999a) Memlûk Türkçesi'nde Zarf-Fiilli Parçaların Dizimi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları 712.
  • UĞURLU, M. (1999b) “-ArAK ve -p ile Kurulan Zarf-fiilli Parçal arda Sınır Vurgulayışın Rolü”, 3. Uluslar Arası Türk Dili Kurultayı 1996, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları 678: 1181-1187.
  • YAMAN, E. (1999) Türkiye Türkçesinde Zaman Kaymaları, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları 730.
APA UGURLU M (2003). Türkiye Türkçesinde "Bakış" ("Aspektotempora"). , 124 - 133.
Chicago UGURLU MUSTAFA Türkiye Türkçesinde "Bakış" ("Aspektotempora"). (2003): 124 - 133.
MLA UGURLU MUSTAFA Türkiye Türkçesinde "Bakış" ("Aspektotempora"). , 2003, ss.124 - 133.
AMA UGURLU M Türkiye Türkçesinde "Bakış" ("Aspektotempora"). . 2003; 124 - 133.
Vancouver UGURLU M Türkiye Türkçesinde "Bakış" ("Aspektotempora"). . 2003; 124 - 133.
IEEE UGURLU M "Türkiye Türkçesinde "Bakış" ("Aspektotempora")." , ss.124 - 133, 2003.
ISNAD UGURLU, MUSTAFA. "Türkiye Türkçesinde "Bakış" ("Aspektotempora")". (2003), 124-133.
APA UGURLU M (2003). Türkiye Türkçesinde "Bakış" ("Aspektotempora"). Türkbilig, 0(5), 124 - 133.
Chicago UGURLU MUSTAFA Türkiye Türkçesinde "Bakış" ("Aspektotempora"). Türkbilig 0, no.5 (2003): 124 - 133.
MLA UGURLU MUSTAFA Türkiye Türkçesinde "Bakış" ("Aspektotempora"). Türkbilig, vol.0, no.5, 2003, ss.124 - 133.
AMA UGURLU M Türkiye Türkçesinde "Bakış" ("Aspektotempora"). Türkbilig. 2003; 0(5): 124 - 133.
Vancouver UGURLU M Türkiye Türkçesinde "Bakış" ("Aspektotempora"). Türkbilig. 2003; 0(5): 124 - 133.
IEEE UGURLU M "Türkiye Türkçesinde "Bakış" ("Aspektotempora")." Türkbilig, 0, ss.124 - 133, 2003.
ISNAD UGURLU, MUSTAFA. "Türkiye Türkçesinde "Bakış" ("Aspektotempora")". Türkbilig 5 (2003), 124-133.