ŞANLIURFA İLİ BİRECİK İLÇESİ KÖY YERLEŞMELERİNİN TOPONİMİK ANALİZİ

Yıl: 2019 Cilt: 14 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 193 - 214 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.29228/TurkishStudies.22865 İndeks Tarihi: 02-07-2020

ŞANLIURFA İLİ BİRECİK İLÇESİ KÖY YERLEŞMELERİNİN TOPONİMİK ANALİZİ

Öz:
Millî kültürümüzün önemli konularından biri de ad vermedir.Adbilimin dallarından biri olan yer adları (toponimi) ise, bir toprakparçasını vatan haline getirmesi bakımından daha çok önemkazanmıştır. Tarih boyunca dünyanın çeşitli bölgelerinde 16’sı büyükdevlet olmak üzere irili ufaklı yüzden fazla devlet kuran ve üstün birkültür yaratan Türk milleti, yayıldığı geniş coğrafyada karşılaştığı dağ,ova, nehir ve ırmaklara, kurduğu yerleşim merkezlerine yeni adlarvererek, buraları vatan haline getirme ihtiyacını duymuştur. Anadolu’ya giren atalarımız da kısa zamanda üzerinde yaşadığımız topraklara kendi kültürlerinin damgasını taşıyan yeni adlar verdiler. Eski Anadolu medeniyetlerinden kalma birtakım adlar ise ya aynen kaldılar yada Türkçe içinde yeni bir söyleyiş ve yazış biçimine kavuştular. Çünküinsanlar, çoğunlukla yaşadığı bölgedeki yer adlarının kökünü, kökeniniaraştırmış, neden o adın konulduğunu bilmek ve adıyla yaşadığı toprakarasında bir uyum, bir yakınlık kurmak istemiştir. Çevresindeki yeradları üzerine yüzyıllar boyu ağızdan ağıza söylenegelen bir inanç veefsaneler zinciri oluşturmuştur.Aslında yer adları, yalnız orada yerleşen insan topluluklarındandeğil, zaman zaman o bölgenin doğal çevre özelliklerinden yani yerinyapısından, iklim şartlarından, bitki örtüsü ve üzerinde yaşayancanlılardan, ekonomik ve kültürel ürünlerinden etkilenmiştir. Bu etkialtında, yerler adlandırılmıştır. Yer adları ve üzerinde yaşayan insanlarçevre ile bütünlük kazanmışlardır. Şanlıurfa iline bağlı Birecik ilçesiGüneydoğu Anadolu Bölgesi’nin Orta Fırat Bölümü’nde bulunmaktadır.Bu çalışmada Birecik ilçesindeki köy yer adları coğrafi bakış açısıylafiziki, beşeri ve ekonomik özelliklerine göre sınıflandırılmaya çalışılmıştır. Bunu yaparken de, ülkemizin kültür zenginliğini oluşturanunsurlardan biri olan yer adlarının kaynaklarının incelenmesi veöneminin belirlenmesine katkıda bulunması amaçlanmıştır.
Anahtar Kelime:

A TOPONIMIC ANALYSIS OF VILLAGE SETTLEMENTS IN BIRECIK DISTRICT OF ŞANLIURFA

Öz:
One of the important issues of our national culture is namegiving. The place names (Toponomy), which is one of the branches of onomasiology, has become more important in terms of making a piece of land homeland. Throughout history, Turkish nation, established more than 100 countries in varios part of world that 16 of them are big countries and created an excellent culture, has needed to make places they spreaded homeland by namin montains, plains, rivers and streams. Turks entering Anatolia, gave new names reflecting their culture to the places they lived in a short time. A number of names from the ancient Anatolian civilizations either remained exactly the same or they gained a new way of saying and writing in Turkish. Because, people mostly searched for the origin of the names of the places in the region where they lived, wanted to know why they were named like that and wanted to establish a harmony and closeness between the names and the places they lived. Thus, It has formed a chain of beliefs and legends related to the place names that spoken for centuries and transferred from generation to generation. In fact, the names of the places not only were affaceted by the human communities that settled there, but also from characteristics of natural environment of the region such as structure of the earth, climatic conditions, vegetation and creatures living around, and from their economic and cultural products. Under this influence, places are named, and so the place names and people living aroun have integrated with the environment. Birecik district of Sanliurfa is situated in The Middle Euphrates Part of Souteastern Anatolian region. In this study, it is purposed to classify the village names with geographical approach according to their natural, social and economical features. In doing so, it is also purpoed to contribute to examine sources of place names and determine its importance that it constitutes our cultural richness.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Akbıyık, M. (2016) Siverek İlçesi Köy Yerleşmelerinin Toponimik Analizi. Turksh StudiesInternational Periodical for the Languages, Literatüre and History of Turkish or Turkic Volume 11/8 Spring 2016, p. 1-24, ISSN: 1308-2140, www.TurkishStudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9551 ANKARA-TURKEY
  • Açanal, H. (1997). Urfa Tarihi (M.Ö. 2000-M.S. 1400), Surkav Yayınları, Ankara.
  • Alagöz, C. A. (1984).Türkiye Yer Adları Üzerine Bazı Düşünceler. Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri. s. 11-23, Ankara.
  • Aliağaoğlu, A. Uzun, A. (2011).Şehirsel Toponimi (Hodonimi): Türkiye İçin Bir Tipoloji Denemesi. Coğrafi Bilimler Dergisi, Cilt, 9 (2), s. 123-133 Ankara.
  • Andreasyan, D. H. (1978). Urfalı Meteos Vekayi-namesi (952-1136) ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136- 1162), Çev. 2. Baskı, TTK. Yay. Ankara
  • Aytaç, A. S. Çağlak, S. Bozdağ, E. Çiftçi, C. (2014).Karacadağ’da (Şanlıurfa-Diyarbakır) Kış Turizmi Potansiyelini Belirleyen Fiziki Coğrafya Etmenleri.TurkishStudies - International Periodical ForThe Languages, Literatureand History of TurkishorTurkic Vol ume 9/5 Spring 2014, p. 293-305, Ankara-Turkey
  • Bulut,S.Albayrak,A.,Oral,M.,Bıçakçı,Ç. (2018). Giresun İli Tirebolu İlçesi Meskûn Yer Adları Üzerine Bir İnceleme.Turkish Studes Language / Literatüre Volume 13/28, Fall 2018, p. 1065-1102, ISSN: 1308-2140, www.TurkishStudies.net, DO1:10.7827/TurkishStudies.14654, Ankara/TURKEY
  • Doğanay, H. (1997).Türkiye Beşeri Coğrafyası.MEB Yay. No:2982, s.338, İstanbul. Doğru, A. M. (1978). Köy Adları ve Anadolu’nun Geçmişi. Türk Folklor Araş. Cilt:17, S: 342, s. 8197-8199, İstanbul.
  • Elmastaş, N.,Şahinalp, M.S., Günal, V. (2011). Bitlis İli Köy Adlarına Coğrafi Açıdan Bir Yaklaşım, VII.Uluslararası Van Gölü Havzası Sempozyumu (3-7 Ekim 2011), Bitlis
  • Emiroğlu, M. (1984).Bolu Yöresi Yer Adları. Türk Yer Adları Sempozyumu. s. 181-200, Ankara.
  • Eren, H. (1965). Yer Adlarımızın Dili. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1965, s. 155–165, Ankara
  • Eröz, M. (1984).Sosyolojik Yönden Türk Yer Adları. Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri. s. 43- 53, Ankara.
  • Göney, S. (1976). Adana Ovaları-I. İst.Üniv.Yay No:2162, s.114 İstanbul.
  • Günal, V. (2012). Batman’da Cadde Adlandırmaları: Toplumsal Bellek Oluşturma ve Şehirsel Mekâna Hâkim Olma Çabaları.Marmara Coğrafya Dergisi Sayı: 25, Ocak – 2012 İstanbul
  • Güner, İ, Ertürk, M. (2015). Nesnelerine ve Kökenlerine Göre Milas İlçesi Yer Adları, Coğrafya’ya Adanmış Bir Ömür Prof. Dr. Hayati DOĞANAY, Atatürk Üniversitesi Yayınları. s.137-193 Erzurum
  • Halinçe, M. (2013). Vatan Topraklarındaki İmza: Türk Yer Adları, Zile Kazası Örneği (1455-1575). Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literatüre and History of Turkish or Turkic Volume 8/2, Winter 2013, p. 89-135, ANKARA-TURKEY
  • İbret, B. Ü. (2013).Çankırı’da Köy Adları Üzerine Coğrafi Açıdan Bir İnceleme. Marmara Coğrafya Dergisi, Sayı/Yıl, 7, s. 53-79, İstanbul.
  • Karaboran, H. (1984).Türkiye’de Mevki Adları Üzerine Bir Araştırma. Türkiye Yer AdlarıSempozyumu Bildirileri (11-13 Eylül 1984), Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor
  • Şahin, İ. (2011).Yeradları Bilimi Araştırmalarında Mikrotoponiminin Yeri, Önemi Ve Araştırma Yöntemi: Tırnak Köyü (İçel/Gülnar) Örneği. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literatureand History of Turkishor Turkic Volume 6/1 Winter 2011, p. 1807- 1830, Ankara-Turkey
  • Tanoğlu, A. (1966). Nüfus ve Yerleşme. İst. Üniv. Yay. No:1183, s.228, İstanbul.
  • Tardu, T. (1987), Akçakale Grabeni’nin Yapısal-Stratigrafik Özelikleri ve Petrol Potansiyeli, Türkiye 7. Petrol Kongresi, TMMOB Petrol Mühendisleri Odası- TPJD, Petrol Jeologları Derneği, ss. 36-40, Ankara.
  • Tosun,İ.,Koç.A.(2018) Tunceli İli Adlarının Köken, Yapı Ve Anlamları. Turkish Studes International Periodicalfor the Languages, Literatüre and History of Turkish or Turkic Volume 12/34, p. 411-421, ISSN: 1308-2140, www.Turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/Turkish Studies. 12596, ANKARA-TURKEY
  • Tuan, Y. F. (2005) “Mekân ve Yer: Humanist Perspektif”, 20. Yüzyılda Amerikan Coğrafyasının Gelişimi, İçinde Yılmaz Arı (Editör): 119-134, Çizgi Kitabevi, Konya.
  • Tunçel, H. (2000).Türkiye’de İsmi Değiştirilen Köyler. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt, 10, Sayı, 2, s. 23-34, Elazığ.
  • TDV İslâm Ansiklopedisi (1992) Birecik Maddesi 6. cilt, 187-189 İstanbul
  • Umar, B. (1993). Türkiye’de Tarihsel Adlar, Inkılap Kitabevi, s:735, İstanbul.
  • Yağmur, Ö. (2014). Höbek Köyü Yer Adları Üzerine Bir İnceleme. Türk Dili Ve Edebiyatı Dergisi, Cilt/Sayı, XLIX, s. 243-264, İstanbul.
  • Yavuz, M. Şenel, S. (2013). Yer Adları (Toponim) Terimleri Sözlüğü.Turkish Studies International Periodical Forthe Languages, Literature and History of Turkishor Turkic Volume 8/8 Summer .Türkey.
  • Yediyıldız, B. (1984).Türkiye’de Yer Adları Verme Usulleri Ve Yer-Adı Değişikliklerinin Tarihi Gelişimi. Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri. s. 25-45, Ankara.
  • Yıldırım, D. (1984)Coğrafya’dan Vatan’a Geçiş Ve Vatan İle Göç Ediş Problemi. Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri. s. 157-168, Ankara.
  • Zaman, M. (2004). Vakfıkebir İlçesinin Coğrafyası. Atatürk Üniversitesi yayınları No: 937, Fen – Edebiyat Fakültesi yayınları No: 102, Araştırma Serisi No: 73, Erzurum.
APA akbıyık m (2019). ŞANLIURFA İLİ BİRECİK İLÇESİ KÖY YERLEŞMELERİNİN TOPONİMİK ANALİZİ. , 193 - 214. 10.29228/TurkishStudies.22865
Chicago akbıyık mehmet ŞANLIURFA İLİ BİRECİK İLÇESİ KÖY YERLEŞMELERİNİN TOPONİMİK ANALİZİ. (2019): 193 - 214. 10.29228/TurkishStudies.22865
MLA akbıyık mehmet ŞANLIURFA İLİ BİRECİK İLÇESİ KÖY YERLEŞMELERİNİN TOPONİMİK ANALİZİ. , 2019, ss.193 - 214. 10.29228/TurkishStudies.22865
AMA akbıyık m ŞANLIURFA İLİ BİRECİK İLÇESİ KÖY YERLEŞMELERİNİN TOPONİMİK ANALİZİ. . 2019; 193 - 214. 10.29228/TurkishStudies.22865
Vancouver akbıyık m ŞANLIURFA İLİ BİRECİK İLÇESİ KÖY YERLEŞMELERİNİN TOPONİMİK ANALİZİ. . 2019; 193 - 214. 10.29228/TurkishStudies.22865
IEEE akbıyık m "ŞANLIURFA İLİ BİRECİK İLÇESİ KÖY YERLEŞMELERİNİN TOPONİMİK ANALİZİ." , ss.193 - 214, 2019. 10.29228/TurkishStudies.22865
ISNAD akbıyık, mehmet. "ŞANLIURFA İLİ BİRECİK İLÇESİ KÖY YERLEŞMELERİNİN TOPONİMİK ANALİZİ". (2019), 193-214. https://doi.org/10.29228/TurkishStudies.22865
APA akbıyık m (2019). ŞANLIURFA İLİ BİRECİK İLÇESİ KÖY YERLEŞMELERİNİN TOPONİMİK ANALİZİ. Turkish Studies - Social Sciences , 14(3), 193 - 214. 10.29228/TurkishStudies.22865
Chicago akbıyık mehmet ŞANLIURFA İLİ BİRECİK İLÇESİ KÖY YERLEŞMELERİNİN TOPONİMİK ANALİZİ. Turkish Studies - Social Sciences 14, no.3 (2019): 193 - 214. 10.29228/TurkishStudies.22865
MLA akbıyık mehmet ŞANLIURFA İLİ BİRECİK İLÇESİ KÖY YERLEŞMELERİNİN TOPONİMİK ANALİZİ. Turkish Studies - Social Sciences , vol.14, no.3, 2019, ss.193 - 214. 10.29228/TurkishStudies.22865
AMA akbıyık m ŞANLIURFA İLİ BİRECİK İLÇESİ KÖY YERLEŞMELERİNİN TOPONİMİK ANALİZİ. Turkish Studies - Social Sciences . 2019; 14(3): 193 - 214. 10.29228/TurkishStudies.22865
Vancouver akbıyık m ŞANLIURFA İLİ BİRECİK İLÇESİ KÖY YERLEŞMELERİNİN TOPONİMİK ANALİZİ. Turkish Studies - Social Sciences . 2019; 14(3): 193 - 214. 10.29228/TurkishStudies.22865
IEEE akbıyık m "ŞANLIURFA İLİ BİRECİK İLÇESİ KÖY YERLEŞMELERİNİN TOPONİMİK ANALİZİ." Turkish Studies - Social Sciences , 14, ss.193 - 214, 2019. 10.29228/TurkishStudies.22865
ISNAD akbıyık, mehmet. "ŞANLIURFA İLİ BİRECİK İLÇESİ KÖY YERLEŞMELERİNİN TOPONİMİK ANALİZİ". Turkish Studies - Social Sciences 14/3 (2019), 193-214. https://doi.org/10.29228/TurkishStudies.22865