Yıl: 2018 Cilt: 2 Sayı: 39 Sayfa Aralığı: 223 - 290 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 18-08-2020

DERZİ-ZÂDE ULVÎ VE MANİSA ŞEHRENGİZİ

Öz:
Klasik Türk edebiyatının sanılanın aksine sosyal hayatla iç içe olduğununönemli delillerinden biri olan şehrengizler, ilk defa 16. yüzyılın ilk çeyreğindeyazılmış, klasik biçimini koruyarak 18. yüzyılın sonuna kadar yazılmaya devam etmiştir. Kime yahut niçin yazıldığı tartışma konusu olan ve heraraştırmacının kendi bakış açısına göre cevap vermeye çalıştığı bu eserler esasenOsmanlı kültür tarihçiliği bakımından bir vesika niteliği taşımaktadır.16. yüzyıl şairlerinden olan Derzi-zâde Ulvî’nin hayatı hakkında çoğuzaman spekülatif yorumlar yapılmıştır. Bunun en önemli sebebi ise, şairineserlerine ve yazdıklarına bakılmaksızın, sadece tezkirelerde yer alan bilgilerikaynak eleştirisi yapmadan yorumlamaya çalışmaktır. Muallim-zâde AhmedEfendi’nin danişmentliğini yaptığı dönemde hocasıyla birlikte Manisa’ya gelenUlvî, o sırada Manisa Sancakbeyi olan II. Selim adına 1556’da tamamladığıbir şehrengiz kaleme alır. Şehrengizin ilk bölümü sergüzeştnâme özelliğitaşımakta olup şairin bizzat İstanbul’dan çıkıp Manisa’ya gelmesi ve çarşıdabir güzele âşık olmasının ardından başından geçen olaylar anlatılmaktadır. Üçnüshası olan şehrengiz, mesnevi nazım şekliyle yazılmış olup bünyesinde üçgazel, biri tarih olmak üzere beş kıta bulundurmaktadır. Makalenin girişbölümünde şehrengiz türü hakkında bilgi verildikten sonra, birinci bölümdeDerzi-zâde Ulvî’nin hayatı, edebî şahsiyeti ve eserleri ile Manisa şehri ve II.Selim’e dair birkaç not sunulacak, ikinci bölümde şehrengiz ana hatları ileincelenip tenkitli metin neşri yapılacaktır.
Anahtar Kelime:

“DERZI-ZÂDE ULVÎ AND HIS SHEHRENGIZ OF MANISA”

Öz:
Shehrengiz was written for the first time in the first quarter of the 16th century and continued to be written until the end of the 18th century, preserving its classical form. One of the most important proofs that classical Turkish literature -in contrast to what's thought to be- is interwoven with social life. These works, which are the subject of debate about whom or why they are written and each researcher tries to answer according to his/her own point of view, is actually a documentary in terms of Ottoman cultural historiography. Many times speculative interpretations have been made about the life of Derzi-zâde Ulvî, a poet of the 16th century. The most important reason behind this is that regardless of the poet's works and writings, only the information in the tezkires is tried to interpret without criticizing the source. Muallim-zâde Ahmed Efendi, whom Ulvi did his counseling, came to Manisa with his teacher/mentor. In this period when Selim II was the governor of Manisa city, he wrote a shehrengiz in the name of Selim in 1556. The first chapter of shehrengiz carry serguzeshtnaame feature and the poet himself tells about the advent of parting from Istanbul and coming to Manisa, and the events that followed him after he fell in love with a fairy tale in the bazaar. After giving information about shehrengiz genre in the entrance section, in the first part, the life of Derzi-zâde Ulvî, Manisa city and a few notes about Selim II will be presented, and the second part will be reviewed with the main lines of shehrengiz and the critically text will be published.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • ÇETİN, İsmail, Derzi-zâde ‘Ulvî (Hayatı, Edebi Şahsiyeti ve Divanının Tenkidli Metni), Fırat Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, Elazığ 1993, XX+626 s. (Danışman: Namık Açıkgöz)
  • DERZİ-ZÂDE ˘ULVÎ, Dîvân, Süleymaniye Kütüphanesi, Hâlet Efendi Ek 150, 247 vr.
  • EMECEN, Feridun, XVI. Asırda Manisa Kazası, TTK Yay., Ankara 1989.
  • EMECEN, Feridun, "Manisa", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2003, C. 27, s. 577-583.
  • EMECEN, Feridun, “Selim II”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2009, C. 36, s. 414-418.
  • GÜLHAN, Abdülkerim, "Şehrengiz Türü ve Ravzî'nin Edincik Şehrengîzleri", Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 7/2 Spring 2012, p.515-545.
  • İSEN, Mustafa, Gelibolulu Âli Mustafa Efendi Künhü'l-Ahbar'ın Tezkire Kısmı, AKM Yay., Ankara 1994.
  • KARACASU, Barış, "Türk Edebiyatında Şehr-engîzler" Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 2007, C. 5, S. 10, s. 259-313.
  • KAYA, Bayram Ali, "Şehrengiz", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2010, C. 38, s. 461-462.
  • KAYA, Hasan, “Kâtib Davud’un İstanbul ve Vize Şehrengizi”, Turkish Studies, Volume 10/12, Summer 2015, s. 631-686.
  • KILIÇ, Filiz, Âşık Çelebi Meşâ‘irü’ş-Şu‘arâ (İnceleme-Metin), İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yay., İstanbul 2010.
  • KUTLUK, İbrahim, Beyânî Mustafa Bin Cârullah Tezkiretü’ş-Şu‘arâ, TTK Basımevi, Ankara 1997.
  • KUTLUK, İbrahim, Kınalızade Hasan Çelebi Tezkiretü’ş-Şu‘arâ, TTK.Yay., Ankara 2014.
  • LEVEND, Agah Sırrı, Türk Edebiyatında Şehr-engizler ve Şehr-engizlerde İstanbul, İstanbul Fetih Derneği, İstanbul Enstitüsü Yay., 1958.
  • PAKALIN, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, MEB Yay., İstanbul 1972.
  • RİYÂZÎ, Riyâzü’ş-Şu‘arâ, Nuruosmaniye 3724, 148 vr.
  • SOLMAZ, Süleyman, Ahdî ve Gülşen-i Şu’arâsı (İnceleme-Metin), AKM Yay., Ankara 2005.
  • TANRISEVER, Mustafa, Şehr-engiz-i Ulvî Çelebi (Manisa Şehrengizi), Bitirme Tezi, Ankara Üniversitesi DTCF Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, 1972. (Danışman: Hasibe Mazıoğlu)
  • TEZCAN, Nuran, Divan Edebiyatına Yeniden Bakış, Yapı Kredi Yay., İstanbul 2016.
  • TIĞLI, Fatih, “Klasik Türk Edebiyatında Şehrengizler ve Câmi˘î’nin Manisa Şehrengizi”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 2008, s. 229-248.
  • TUĞCU, Emine, Şehrengizler ve Âyîne-i Hûbân-ı Bursa: Bursa Şehrengizlerinde Güzeller, Bilkent Üniversitesi, Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2007, vii+156. (Danışman: Nuran Tezcan)
  • UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Devletinin Saray Teşkilatı, TTK Yay., Ankara 1988.
  • YAVUZ, Fikri-ÖZEN, İsmail, Bursalı Mehmed Tâhir Bey: Osmanlı Müellifleri, Meral Yay., İstanbul 1972.
APA ÇELİK B (2018). DERZİ-ZÂDE ULVÎ VE MANİSA ŞEHRENGİZİ. , 223 - 290.
Chicago ÇELİK BÜŞRA DERZİ-ZÂDE ULVÎ VE MANİSA ŞEHRENGİZİ. (2018): 223 - 290.
MLA ÇELİK BÜŞRA DERZİ-ZÂDE ULVÎ VE MANİSA ŞEHRENGİZİ. , 2018, ss.223 - 290.
AMA ÇELİK B DERZİ-ZÂDE ULVÎ VE MANİSA ŞEHRENGİZİ. . 2018; 223 - 290.
Vancouver ÇELİK B DERZİ-ZÂDE ULVÎ VE MANİSA ŞEHRENGİZİ. . 2018; 223 - 290.
IEEE ÇELİK B "DERZİ-ZÂDE ULVÎ VE MANİSA ŞEHRENGİZİ." , ss.223 - 290, 2018.
ISNAD ÇELİK, BÜŞRA. "DERZİ-ZÂDE ULVÎ VE MANİSA ŞEHRENGİZİ". (2018), 223-290.
APA ÇELİK B (2018). DERZİ-ZÂDE ULVÎ VE MANİSA ŞEHRENGİZİ. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 2(39), 223 - 290.
Chicago ÇELİK BÜŞRA DERZİ-ZÂDE ULVÎ VE MANİSA ŞEHRENGİZİ. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi 2, no.39 (2018): 223 - 290.
MLA ÇELİK BÜŞRA DERZİ-ZÂDE ULVÎ VE MANİSA ŞEHRENGİZİ. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, vol.2, no.39, 2018, ss.223 - 290.
AMA ÇELİK B DERZİ-ZÂDE ULVÎ VE MANİSA ŞEHRENGİZİ. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi. 2018; 2(39): 223 - 290.
Vancouver ÇELİK B DERZİ-ZÂDE ULVÎ VE MANİSA ŞEHRENGİZİ. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi. 2018; 2(39): 223 - 290.
IEEE ÇELİK B "DERZİ-ZÂDE ULVÎ VE MANİSA ŞEHRENGİZİ." Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 2, ss.223 - 290, 2018.
ISNAD ÇELİK, BÜŞRA. "DERZİ-ZÂDE ULVÎ VE MANİSA ŞEHRENGİZİ". Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi 2/39 (2018), 223-290.