Klinik Eczacıların Tedaviye Katkıları ile İlgili 2006-2016 Yılları Arasında Yapılan Çalışmaların Değerlendirilmesi

AKYOL, Büşra; ÖZÇELİKAY, GÜLBİN; PEHLİVANL, Aysel

doi:10.5336/healthsci.2017-57515

Klinik Eczacıların Tedaviye Katkıları ile İlgili 2006-2016 Yılları Arasında Yapılan Çalışmaların Değerlendirilmesi

Aysel PEHLİVANL, (Ankara Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi, Klinik Eczacılık Anabilim Dalı, Ankara, Türkiye)

Büşra AKYOL, (Ankara Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi, Klinik Eczacılık Anabilim Dalı, Ankara, Türkiye)

Gülbin ÖZÇELİKAY (Ankara Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi, Eczacılık İşletmeciliği Anabilim Dalı, Ankara, Türkiye)

Türkiye Klinikleri Sağlık Bilimleri Dergisi

36 4

Yıl: 2018 Cilt: 3 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 95 - 112 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.5336/healthsci.2017-57515 İndeks Tarihi: 15-09-2020

Klinik Eczacıların Tedaviye Katkıları ile İlgili 2006-2016 Yılları Arasında Yapılan Çalışmaların Değerlendirilmesi

Öz:

Amaç: Ülkemizde çok yeni olan klinik eczacılığa dair araştırmalar yapılmakta ve sağlık sistemi açısından önemli adımlar atılmaktadır. Şöyle ki; üniversitelerde klinik eczacılık yüksek lisansve doktora programlarının açılmasının yanı sıra Sağlık Bakanlığı, eczacılıkta uzmanlık alanlarındanbiri olarak “klinik eczacılık” alanını belirlemiştir. Böylece hasta odaklı olarak nitelendirdiğimiz sağlık sisteminde; klinik eczacı, hekim ve hasta arasında önemli bir köprü görevi görmektedir. Bu çalışma ile klinik eczacıların 2006-2016 yılları arasında klinik eczacılık uygulamaları ile ilgili vakalarderlenerek, Türkiye’de yeni olan Klinik Eczacılık uzmanlık alanı ile birlikte sıkça gündeme gelenklinik eczacılığın öneminin ortaya konulması amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntemler: ÇalışmamızdaPubMed veri tabanına ‘‘klinik eczacılık’’ sözcüğü verilerek; hastalığa spesifik, eczacının rolününortaya konduğu, İngilizce ve tam metne ulaşılabilen makalelerin seçilmesine özen gösterilmiştir.Bulgular: Bu özellikte elde edilen 46 makalenin incelenmesi sonucunda; klinik eczacının aktif olarak rol aldığı 46 vakanın en fazla kalp-damar sistemi hastalıkları ile ilgili olduğu saptanmıştır. Araştırmalarda prospektif çalışmaların çok fazla olduğu, bunun yanında retrospektif ve randomizekontrollü çalışmalar olduğu; bunların bir kısmının gözlemsel, bir kısmının girişimsel olduğu belirlenmiştir. Sonuç: İncelediğimiz çoğu makalede klinik eczacının, çalışma sonuçlarına olumlu etkisiolduğu saptanmıştır. Örneğin; yaşam kalitesinin yükseltilmesinde, ilaç tedavisinin optimizasyonunun sağlanmasında ve hasta uyuncunun artırılmasında klinik eczacının önemli rolü bulunmaktadır. Ayrıca klinik eczacı, hekim ile birlikte hasta için en uygun ilaç tedavisini etik ilkelerdoğrultusunda sağlayacak bir sağlık meslek çalışanı olmalıdır. Ancak bu doğrultuda, klinik eczacının etik tutumları ile ilgili yayına ulaşılamamıştır.

Anahtar Kelime:

Evaluation of Studies Between 2006-2016 Years Contributions Related to Treatment of Clinical Pharmacists

Öz:

Objective: Many research has been conducted on clinical pharmacy in Turkey and important steps are taken in terms of health system. Namely; besides the institution of clinical pharmacy graduate and doctorate programs in universities, the Ministry of Health has designated “clinical pharmacy” as one of the expertise fields in higher pharmacy education. Thus, the clinical pharmacist is a significant component between physician and patient in the patient-oriented health system. In this article, the case reports of clinical pharmacy practices performed by clinical pharmacists are reviewed and the importance of clinical pharmacy which is very popular because of the recent regulations on clinical pharmacy graduate education will be evaluated. Material and Methods: In the current study, disease-specific, pharmacist-based, English-written full-text articles indexed in PubMed database by the keyword “clinical pharmacy” were evaluated. Results: As a result of examining the 46 articles obtained in these features; it has been determined cases in which the clinical pharmacist is actively involved are mostly associated with cardiovascular system diseases. The articles which are indexed for current study are mostly prospective, as well as, retrospective and also randomized controlled including both observational and interventional methods. Conclusion: In conclusion it has been determined that the clinical pharmacist has a positive effect in most cases given in this article. For example, clinical pharmacists have important role in many aspects such as providing a higher quality of life in patients, the optimization of drug therapy and higher patient adherence. In addition, the clinical pharmacist should be a healthcare professional with the physician to provide the most appropriate drug treatment for the patient in line with ethical principles. However, in this respect, the publication on ethical attitudes of the clinical pharmacist has not been reached.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

1. American College of Clinical Pharmacy. The definition of clinical pharmacy. Pharmacotherapy 2008;28(6):816-7.
2. Ryan M, Shao H, Yang L, Nie XY, Zhai SD, Shi LW, et al. Clinical pharmacy education in China. Am J Pharm Educ 2008;72(6):129.
3. Rasheed J, Abbas HM. Implementation of clinical pharmacy training program in Iraqi teaching hospital: review article. Iraqi J Pharm Sci 2012;21(1):1-5.
4. Carter BL. Evolution of clinical pharmacy in the USA and future directions for patient care. Drugs Aging 2016;33(3):169-77.
5. Rapp RP. A perspective on 45 years in clinical pharmacy education. Ann Pharmacother 2007;41(6):1047-9.
6. Hadi MA, Ming LC, Leng LW, Shaharuddin S, Adam A. Developing a practice-based master in clinical pharmacy program at the Universiti Teknologi MARA, Malaysia. Am J Pharm Educ 2010;74(2):32d.
7. Aypar E, Sancar M, İzzettin FV. [New period in pharmacy: place in health system and clinical pharmacy]. SD Sağlık Düşüncesi ve Tıp Kültürü Dergisi 2014;30:48-51.
8. Resmi Gazete (14.11.2014/29175), 6566 sayılı Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Kanun ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun; 2014. p.3-7.
9. Kicklighter CE, Nelson KM, Humphries TL, Delate T. An evaluation of a clinical pharmacydirected intervention on blood pressure control. Pharm Pract (Granada) 2006;4(3):110-6.
10. Winterbottom LM, Fong AM, Benkstein KL, Liang B, Snodgrass LS, Parks-Huitron H. Impact of a clinical pharmacy consult service on guideline adherence and management of gabapentin for neuropathic pain. J Manag Care Pharm 2006;12(1):61-9.
11. Spinewine A, Dhillon S, Mallet L, Tulkens PM, Wilmotte L, Swine C. Implementation of wardbased clinical pharmacy services in Belgium- -description of the impact on a geriatric unit. Ann Pharmacother 2006;40(4):720-8.
12. Rehring TF, Stolcpart RS, Sandhoff BG, Merenich JA, Hollis HW Jr. Effect of a clinical pharmacy service on lipid control in patients with peripheral arterial disease. J Vasc Surg 2006;43(6):1205-10.
13. Shah S, Dowell J, Greene S. Evaluation of clinical pharmacy services in a hematology/oncology outpatient setting. Ann Pharmacother 2006;40(9):1527-33.
14. Schwartzberg E, Rubinovich S, Hassin D, Haspel J, Ben-Moshe A, Oren M, et al. Developing and implementing a model for changing physicians’ prescribing habits--the role of clinical pharmacy in leading the change. J Clin Pharm Ther 2006;31(2):179-85.
15. Chisholm-Burns MA, Spivey CA, Garrett C, McGinty H, Mulloy LL. Impact of clinical pharmacy services on renal transplant recipients’ adherence and outcomes. Patient Prefer Adherence 2008;2:287-92.
16. Bauters TG, Devulder J, Robays H. Clinical pharmacy in a multidisciplinar team for chronic pain in adults. Acta Clin Belg 2008;63(4):247- 50.
17. Wang HY, Chan AL, Chen MT, Liao CH, Tian YF. Effects of pharmaceutical care intervention by clinical pharmacists in renal transplant clinics. Transplant Proc 2008;40(7):2319- 23.
18. Witt DM. The Kaiser Permanente Colorado Clinical Pharmacy Anticoagulation Service as a model of modern anticoagulant care. Thromb Res 2008;123 Suppl 1:S36-41.
19. Nadrash TA, Plushner SL, Delate T. Clinical pharmacists’ role in improving osteoporosis treatment rates among elderly patients with untreated atraumatic fractures. Ann Pharmacother 2008;42(3):334-40.
20. Veggeland T, Dyb S. The contribution of a clinical pharmacist to the improvement of medication at a geriatric hospital unit in Norway. Pharm Pract (Granada) 2008;6(1):20-4.
21. Carver PL, Lin SW, DePestel DD, Newton DW. Impact of mecA gene testing and intervention by infectious disease clinical pharmacists on time to optimal antimicrobial therapy for Staphylococcus aureus bacteremia at a University Hospital. J Clin Microbiol 2008;46(7):2381-3.
22. Al-Salmi Z. Clinical audit of pharmaceutical care provided by a clinical pharmacist cardiology and infectious disease in-patients at the Royal Hospital, Muscat/Oman. Oman Med J 2009;24(2):89-94.
23. Monte SV, Slazak EM, Albanese NP, Adelman M, Rao G, Paladino JA. Clinical and economic impact of a diabetes clinical pharmacy service program in a university and primary care-based collaboration model. J Am Pharm Assoc (2003) 2009;49(2):200-8.
24. Khdour MR, Kidney JC, Smyth BM, McElnay JC. Clinical pharmacy-led disease and medicine management programme for patients with COPD. Br J Clin Pharmacol 2009;68(4): 588-98.
25. Dashti-Khavidaki S, Khalili H, Hamishekar H, Shahverdi S. Clinical pharmacy services in an Iranian teaching hospital: a descriptive study. Pharm World Sci 2009;31(6):696-700.
26. Gable KN, Stunson MJ. Clinical pharmacist interventions on an assertive community treatment team. Community Ment Health J 2010;46(4):351-55.
27. Vessal G. Detection of prescription errors by a unit-based clinical pharmacist in a nephrology ward. Pharm World Sci 2010;32(1):59-65.
28. Khalili H, Dashti-Khavidaki S, Hossein Talazas AH, Tabeefar H, Hendoiee N. Descriptive analysis of a clinical pharmacy intervention to improve the appropriate use of stress ulcer prophylaxis in a hospital infectious disease ward. J Manag Care Pharm 2010;16(2):114- 21.
29. Tahaineh L, Albsoul-Younes A, Al-Ashgar E, Habeb A. The role of clinical pharmacist on dsylipidemic patients in North of Jordan. Int J Clin Pharm 2011;33(2):229-36.
30. Carcelero E, Tuset M, Martin M, De Lazzari E, Codina C, Miró J, et al. Evaluation of antiretroviral-related errors and interventions by the pharmacist in hospitalized HIV-infected patients. HIV Med 2011;12(8):494-9.
31. Bourne RS, Dorward BJ. Clinical pharmacist interventions on a UK neurosurgical critical care unit: a 2-week service evaluation. Int J Clin Pharm 2011;33(5):755-8.
32. Benavides S, Kohler LA, Souffrant G. A clinical pharmacist’s role in screening for metabolic syndrome in a rural pediatric ambulatory clinic. J Rural Health 2011;27(2):184-9.
33. Stemer G, Lemmens-Gruber R. The clinical pharmacist’s contributions within the multidisciplinary patient care team of an internnephrology ward. Int J Clin Pharm 2011;33(5): 759-62.
34. Crowther DM, Buck ML, McCarthy MW, Barton VW. Improving pediatric adverse drug event reporting through clinical pharmacy services. J Pediatr Pharmacol Ther 2011;16 (4):285-90.
35. Chung JS, Lee KK, Tomlinson B, Lee VW. Clinical and economic impact of clinical pharmacy service on hyperlipidemic management in Hong Kong. J Cardiovasc Pharmacol Ther 2011;16(1):43-52.
36. Jarab AS, Algudah SG, Khdour M, Shamssain M, Mukattash TL. Impact of pharmaceutical care on health outcomes in patients with COPD. Int J Clin Pharm 2012;34(1):53-62.
37. Zhang C, Zhang L, Huang L, Luo R, Wen J. Clinical pharmacist on medical care of pediatric inpatients: a single-center randomized controlled trial. PLoS One 2012;7(1):e30856.
38. Miranda TM, Petriccione S, Ferracini FT, Borges Filho WM. Interventions performed by the clinical pharmacist in the emergency department. Einstein (Sao Paulo) 2012;10(1):74- 8.
39. Dashti-Khavidaki S, Badri S, Eftekharzadeh SZ, Keshtkar A, Khalili H. The role of clinical pharmacist to improve medication administration through enteral feeding tubes by nurses. Int J Clin Pharm 2012;34(5):757-64.
40. Mousavi M, Hayatshahi A, Sarayani A, Hadjibabaie M, Javadi M, Torkamandi H, et al. Impact of clinical pharmacist-based parenteral nutrition service for bone marrow transplantation patients: a randomized clinical trial. Support Care Cancer 2013;21(12):3441-8.
41. Ho CK, Mabasa VH, Leung VW, Malyuk DL, Perrott JL. Assessment of clinical pharmacy interventions in the intensive care unit. Can J Hosp Pharm 2013;66(4):212-8.
42. Somers A, Robays H, De Paepe P, Van Maele G, Perehudoff K, Petrovic M. Evaluation of clinical pharmacist recommendations in the geriatric ward of a Belgian university hospital. Clin Interv Aging 2013;8:703-9.
43. Lopez-Martin C, Garrido Siles M, Alcaide-Garcia J, Faus Felipe V. Role of clinical pharmacists to prevent drug interactions in cancer outpatients: a single-centre experience. Int J Clin Pharm 2014;36(6):1251-9.
44. Haga CS, Mancio CM, Pioner Mda C, Alves FA, Lira AR, Silva JS, et al. Implementation of vertical clinical pharmacist service on venous thromboembolism prophylaxis in hospitalized medical patients. Einstein (Sao Paulo) 2014;12(1):27-30.
45. Farsaei S, Karimzadeh I, Elyasi S, Hatamkhani S, Khalili H. Glycemic control in the infectious diseases ward; role of clinical pharmacist interventions. J Infect Dev Ctries 2014;8(4):480-9.
46. Adams J, Cymbala AA, Delate T, Kurz D, Olson KL, Youngblood M, et al. Cluster-randomized trial of clinical pharmacist tobacco cessation counseling among patients with cardiovascular disease. Popul Health Manag 2015;18(4):300-6.
47. Cani CG, Lopes Lda S, Queiroz M, Nery M. Improvement in medication adherence and self-management of diabetes with a clinical pharmacy program: a randomized controlled trial in with type 2 diabetes undergoing insulin therapy at a teaching hospital. Clinics (Sao Paulo) 2015;70(2):102-6.
48. Wang Y, Wu H, Xu F. Impact of clinical pharmacy services on KAP and QOL in cancer patients: a single-center experience. Biomed Res Int 2015;2015:502431.
49. Hadi BA, Sbeitan SM. Clinical pharmacy intervention post tonsillectomy: a randomized control trial. Int J Clin Pharm 2015;37(1):133-8.
50. Wishah RA, Al-Khawaldeh OA, Albsoul AM. Impact of pharmaceutical care interventions on glycemic control and other health-related clinical outcomes in patients with type 2 diabetes: randomized controlled trial. Diabetes Metab Syndr 2015;9(4):271-6.
51. Qudah B, Albsoul-Younes A, Alawa E, Mehyar N. Role of clinical pharmacist in the management of blood pressure in dialysis patients. Int J Clin Pharm 2016;38(4):931-40.
52. Roblek T, Deticek A, Leskovar B, Suskovic S, Horvat M, Belic A, et al. Clinical-pharmacist intervention reduces clinically relevant drugdrug interactions in patients with heart failure: a randomized, double-blind, controlled trial. Int J Cardiol 2016;203:647-52.
53. Farias TF, Aguiar KD, Rotta I, Belletti KM, Carlotto J. Implementing a clinical pharmacy service in hematology. Einstein (Sao Paulo) 2016;14(3):384-90.
54. Han J, Bhat S, Gowhari M, Gordeuk VR, Saraf SL. Impact of a clinical pharmacy service on the management of patients in a sickle cell disease outpatient center. Pharmacotherapy 2016;36(11):1166-72.
55. Bayraktar-Ekincioglu A, Demirkan K. [Clinical nutrition and drug interactions]. Ulus Cerrahi Derg 2013;29:177-86.
56. Sancar M, Izzettin FV, Apikoglu-Rabus S, Besisik F, Tozun N, Dulger G. Pharmacoeconomic comparison of Helicobacter pylori eradication regimens. Pharm World Sci 2006;28(4):207-14.
57. Pickard AS, Hung SY. An update on evidence of clinical pharmacy services’ impact on health-related quality of life. Ann Pharmacother 2006;40(9):1623-34.
58. Sims JM. A brief review of the Belmont report. Dimens Crit Care Nurs 2010;29(4):173- 4.
59. Miederhoff PA, Olin BR, LeFevre J. Ethics education for clinical pharmacy practice. Drug Intell Clin Pharm 1980;14(7-8):537-9.

APA	PEHLİVANL A, AKYOL B, ÖZÇELİKAY G (2018). Klinik Eczacıların Tedaviye Katkıları ile İlgili 2006-2016 Yılları Arasında Yapılan Çalışmaların Değerlendirilmesi. , 95 - 112. 10.5336/healthsci.2017-57515
Chicago	PEHLİVANL Aysel,AKYOL Büşra,ÖZÇELİKAY GÜLBİN Klinik Eczacıların Tedaviye Katkıları ile İlgili 2006-2016 Yılları Arasında Yapılan Çalışmaların Değerlendirilmesi. (2018): 95 - 112. 10.5336/healthsci.2017-57515
MLA	PEHLİVANL Aysel,AKYOL Büşra,ÖZÇELİKAY GÜLBİN Klinik Eczacıların Tedaviye Katkıları ile İlgili 2006-2016 Yılları Arasında Yapılan Çalışmaların Değerlendirilmesi. , 2018, ss.95 - 112. 10.5336/healthsci.2017-57515
AMA	PEHLİVANL A,AKYOL B,ÖZÇELİKAY G Klinik Eczacıların Tedaviye Katkıları ile İlgili 2006-2016 Yılları Arasında Yapılan Çalışmaların Değerlendirilmesi. . 2018; 95 - 112. 10.5336/healthsci.2017-57515
Vancouver	PEHLİVANL A,AKYOL B,ÖZÇELİKAY G Klinik Eczacıların Tedaviye Katkıları ile İlgili 2006-2016 Yılları Arasında Yapılan Çalışmaların Değerlendirilmesi. . 2018; 95 - 112. 10.5336/healthsci.2017-57515
IEEE	PEHLİVANL A,AKYOL B,ÖZÇELİKAY G "Klinik Eczacıların Tedaviye Katkıları ile İlgili 2006-2016 Yılları Arasında Yapılan Çalışmaların Değerlendirilmesi." , ss.95 - 112, 2018. 10.5336/healthsci.2017-57515
ISNAD	PEHLİVANL, Aysel vd. "Klinik Eczacıların Tedaviye Katkıları ile İlgili 2006-2016 Yılları Arasında Yapılan Çalışmaların Değerlendirilmesi". (2018), 95-112. https://doi.org/10.5336/healthsci.2017-57515

APA	PEHLİVANL A, AKYOL B, ÖZÇELİKAY G (2018). Klinik Eczacıların Tedaviye Katkıları ile İlgili 2006-2016 Yılları Arasında Yapılan Çalışmaların Değerlendirilmesi. Türkiye Klinikleri Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(2), 95 - 112. 10.5336/healthsci.2017-57515
Chicago	PEHLİVANL Aysel,AKYOL Büşra,ÖZÇELİKAY GÜLBİN Klinik Eczacıların Tedaviye Katkıları ile İlgili 2006-2016 Yılları Arasında Yapılan Çalışmaların Değerlendirilmesi. Türkiye Klinikleri Sağlık Bilimleri Dergisi 3, no.2 (2018): 95 - 112. 10.5336/healthsci.2017-57515
MLA	PEHLİVANL Aysel,AKYOL Büşra,ÖZÇELİKAY GÜLBİN Klinik Eczacıların Tedaviye Katkıları ile İlgili 2006-2016 Yılları Arasında Yapılan Çalışmaların Değerlendirilmesi. Türkiye Klinikleri Sağlık Bilimleri Dergisi, vol.3, no.2, 2018, ss.95 - 112. 10.5336/healthsci.2017-57515
AMA	PEHLİVANL A,AKYOL B,ÖZÇELİKAY G Klinik Eczacıların Tedaviye Katkıları ile İlgili 2006-2016 Yılları Arasında Yapılan Çalışmaların Değerlendirilmesi. Türkiye Klinikleri Sağlık Bilimleri Dergisi. 2018; 3(2): 95 - 112. 10.5336/healthsci.2017-57515
Vancouver	PEHLİVANL A,AKYOL B,ÖZÇELİKAY G Klinik Eczacıların Tedaviye Katkıları ile İlgili 2006-2016 Yılları Arasında Yapılan Çalışmaların Değerlendirilmesi. Türkiye Klinikleri Sağlık Bilimleri Dergisi. 2018; 3(2): 95 - 112. 10.5336/healthsci.2017-57515
IEEE	PEHLİVANL A,AKYOL B,ÖZÇELİKAY G "Klinik Eczacıların Tedaviye Katkıları ile İlgili 2006-2016 Yılları Arasında Yapılan Çalışmaların Değerlendirilmesi." Türkiye Klinikleri Sağlık Bilimleri Dergisi, 3, ss.95 - 112, 2018. 10.5336/healthsci.2017-57515
ISNAD	PEHLİVANL, Aysel vd. "Klinik Eczacıların Tedaviye Katkıları ile İlgili 2006-2016 Yılları Arasında Yapılan Çalışmaların Değerlendirilmesi". Türkiye Klinikleri Sağlık Bilimleri Dergisi 3/2 (2018), 95-112. https://doi.org/10.5336/healthsci.2017-57515