Deprem ya da Yangın Deneyimlemiş Kişilerde Travma Sonrası Stres Bozukluğu Belirtileri ve Belirtilerin Yordayıcıları
Yıl: 2019 Cilt: 30 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 151 - 156 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.5080/u23613 İndeks Tarihi: 16-09-2020
Deprem ya da Yangın Deneyimlemiş Kişilerde Travma Sonrası Stres Bozukluğu Belirtileri ve Belirtilerin Yordayıcıları
Öz: Amaç: Bu çalışmada deprem ve/veya yangın deneyimleyenlerde olayöncesi sahip olunan acil durum bilgisi, olay üzerindeki kontrol algısı,algılanan tehdit ve olay sırasında deneyimlenen bedensel belirtilerintravmatik stres belirtileri ile ilişkisini incelemek amaçlanmıştır.Yöntem: Araştırma verileri 2009 yılı İzmir ili itfaiye verileri kullanılarakev yangını deneyimlemiş kişilerden (n=92), Sağlık Grup Başkanlığı’nabaşvuran kişiler arasında 2005 yılı Seferihisar depremini deneyimlemişkişilerden (n=38) ve 2010 yılında yangın atlatmış bir 3. basamakhastanenin personelinden (n= 34) toplanmıştır. Travmatik stres belirtidüzeyi Olayların Etkisi Ölçeği kullanılarak belirlenmiştir. Olay öncesive sonrası faktörler ile ilgili bilgi Davranış, Güvenlik ve Kültür – SağKalan soru formu kullanılarak toplanmıştır.Bulgular: Elde edilen bulgular, deprem deneyimleyen kişilerin yangındeneyimleyen kişilere göre olay sırasında daha fazla hayati tehditalgıladıkları ve olay üzerindeki kontrol algılarının daha düşük düzeydeolduğunu göstermiştir. Cinsiyet, olay sırasında algılanan tehdit,olay sırasında deneyimlenen bedensel belirtiler ve travmatik stresörüzerindeki kontrol algısının olay sonrası ortaya çıkan travmatik stresbelirtilerini yordayan değişkenler olduğu görülmüştür.Sonuç: Araştırma sonucunda deprem ve yangın deneyimlemiş kişilerdekontrol odaklı tedavi yöntemlerinin etkili olabileceği düşünülmüştür.Acil durumda yapılacaklar ile ilgili toplumun bilgilendirilmesinin, olayanında kişilerin kontrol algısını arttırarak ruh sağlığı üzerinde koruyucubir etkisi olabileceği görülmektedir. Diğer yandan TSSB ile acil durumbilgisi arasındaki pozitif yönlü ilişki tatbikatlar sırasında çalan alarmve uygulamadaki yanlışlıkların kişileri travmatize ediyor olabileceğinidüşündürmüştür. Deprem/yangın ve tatbikatları sırasında kişilerdeduruma ilişkin bilgi işleme süreci, bedensel belirtiler ve duygusalsüreçler arasındaki ilişkileri açıklamaya yönelik araştırmalar yapılmasıönerilmektedir.
Anahtar Kelime: Post-Traumatic Stress Disorder Symptoms and Their Predictors in Earthquake or Fire Survivors
Öz: Objective: In this study, we aimed to investigate the relationship between post-traumatic stress disorder and previous knowledge of emergency management, sense of control over the stressor, perceived threat, and somatic symptoms in earthquake and fire survivors.. Method: The data were obtained from the 2009-database of the Izmir Province Fire Department to include the people who had experienced domestic fire (n=92), from the people who had applied to the Health Group Directory after the 2005 earthquake in Seferihisar (n=38) and from the staff of a third step hospital who experienced a fire in public building in 2010 (n=34). The Impact of Events Scale-revised version (IES-R) was used to determine the traumatic stress levels of the participants; and the Behavior, Security, and Culture – Survivor (BeSeCu- S) questionnaire was used to acquire information on factors before and after the traumatic events. Results: Compared to the fire survivors, the earthquake survivors perceived higher levels of threat and lower levels of control during the event gender, perceived threat, somatic symptoms experienced during the event and perceived control over the event were found to predict the post-traumatic stress disorder. Conclusion: Results of the research suggested that control-focused treatment methods could be effective in treatment of people who had experienced earthquake and fire. It is observed that informing the public about emergency management would be protective for mental health by increasing the sense of control of the individuals at the time of the incident. On the other hand, the positive relationship between PTSD and previous knowledge on emergency suggests that the ringing alarms and practice errors during the fire and earthquake drills could traumatize people. Future research is recommended on the relationship between information processing, somatic symptoms and emotional processes in individuals during earthquake, fire and their drills.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Abramson LY, Seligman MEP, Teasdale J (1978) Learned helplessness in humans: Critique and reformulation. J Abnorm Psychol 87:49–74.
- Alloy L, Kelly K, Mineka S ve ark. (1990) Comorbidity in anxiety and depressive disorders: A helplessness/hopelessness perspective. Comorbidity of Mood and Anxiety Disorders, JD Maser, CR Cloninger (Ed), Washington, American Psychiatric Press, s. 499–543.
- Amat J, Paul E, Watkins LR ve ark. (2008) Activation of the ventral medial prefrontal cortex during an uncontrollable stress or reproduces both the immediate and long-term protective effects of behavioral control. Neuroscience 154:1178 – 86.
- American Psychiatric Association (2013) Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 5.baskı. Washington DC, American Psychiatric Publishing.
- Bargai N, Ben-Shakhar G, Shalev AY (2007) Posttraumatic stress disorder and depression in battered women: The mediating role of learned helplessness. J Fam Violence 22:267-75.
- Başoğlu M, Mineka S (1992) The role of uncontrollable and unpredictable stress in post-traumatic stress responses in torture survivors. M Başoğlu (Ed), Torture and its consequences: Current treatment approaches. New York, Cambridge University Press s. 182-225.
- Başoğlu M, Şalcıoğlu E (2011) A mental healthcare model for mass trauma survivors: Control-focused behavioral treatment of earthquake, war, and torture trauma. Cambridge, Cambridge University Press.
- Bayram-Kuzgun T (2018) The Association Between Post-traumatic Stress Disorder and Trauma-Related Guilt, Shame, Fear, and Sense of Control in Women with Sexual Trauma (Unpublished Doctoral Dissertation). İstanbul Arel Üniversitesi, İstanbul, Türkiye.
- Brewin CR, Andrews B, Valentine JD (2000) Meta-analysis of risk factors for post-traumatic stress disorder in trauma-exposed adults. J Consult Clin Psychol 68:748 – 66.
- Bromet EJ, Atwoli L, Kawakami N ve ark. (2017) Post-traumatic stress disorder associated with natural and human-made disasters in the World Mental Health Surveys. Psychol Med 47:227–41.
- Cankardaş-Nalbantçılar S (2018) Yakın İlişkide Psikolojik Şiddet Deneyimi ile Travmatik Stres Belirtileri Arasında Peri-travmatik Sıkıntı ve Kontrol Kaybı ile Post-travmatik Duyguların Aracı Rolü (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Arel Üniversitesi, İstanbul, Türkiye.
- Çorapçıoğlu A, Yargıç İ, Geyran P ve ark. (2006) “Olayların Etkisi Ölçeği” (IES-R) Türkçe versiyonunun geçerlilik ve güvenilirliği. Yeni Symposium 44:14-22.
- Foa EB, Zinbarg R, Rothbaum BO (1992) Uncontrollability and unpredictability in posttraumatic stress disorder: an animal model. Psychol Bull 112:218-38.
- Galea S, Nandi A, Vlahov D (2005) The epidemiology of posttraumatic stress disorder after disasters. Epidemiol Rev 27:78 –91.
- LeDoux JE (2000) Emotion circuits in the brain. Annu Rev Neurosci 23:155-84.
- Maier SF, Seligman ME (1976) Learned helplessness: Theory and evidence. J Exp Psychol Gen 105:3-46.
- McEwen BS (2016) The central role of the brain in stress and adaptation: allostasis, biological embedding, and cumulative change. Stress: Concepts, Cognition, Emotion, and Behavior. Fink G (Ed), USA, Academic Press.
- Norris FH, Friedman MJ, Watson PJ ve ark. (2002) 60,000 disaster victims speak. Part I. An empirical review of the empirical literature, 1981– 2001. Psychiatry 65:207–39.
- Norris FH, Kaniasty K, Conrad ML ve ark. (2002) Placing age differences in cultural context: a comparison of the effects of age on PTSD after disasters in the United States, Mexico, and Poland. Journal of Clinical Geropsychology 8:153-73.
- Olatunji BO, Fan Q (2015) Anxiety sensitivity and post-traumatic stress reactions: Evidence for intrusions and physiological arousal as mediating and moderating mechanisms. J Anxiety Disord 34:76-85.
- Pineles SL, Suvak MK, Liverant GI ve ark. (2013) Psychophysiologic reactivity, subjective distress, and their associations with PTSD diagnosis. J Abnorm Psychol 122:635–644.
- Salcioglu E, Urhan S, Pirinccioglu T ve ark. (2017) Anticipatory fear and helplessness predict PTSD and depression in domestic violence survivors. Psychological trauma: theory, research, practice, and policy 9:117- 25.
- Weiss D, Marmar C (1997) The impact of Event Scale-Revised. Assessing psychological trauma and PTSD. Wilson J, Keane T (Ed), New York: Guilford.
- Wood KH, Wheelock MD, Shumen JR ve ark. (2015) Controllability modulates the neural response to predictable but not unpredictable threat in humans. Neuroimage 119:371–81.
- Zhao CM, Lo SM, Zhang SP ve ark. (2009) A post-fire survey on the preevacuation human behavior. Fire Technology 45:71-95.
| APA | CANKARDAŞ S, SOFUOĞLU Z (2019). Deprem ya da Yangın Deneyimlemiş Kişilerde Travma Sonrası Stres Bozukluğu Belirtileri ve Belirtilerin Yordayıcıları. , 151 - 156. 10.5080/u23613 |
| Chicago | CANKARDAŞ Sinem,SOFUOĞLU Zeynep Deprem ya da Yangın Deneyimlemiş Kişilerde Travma Sonrası Stres Bozukluğu Belirtileri ve Belirtilerin Yordayıcıları. (2019): 151 - 156. 10.5080/u23613 |
| MLA | CANKARDAŞ Sinem,SOFUOĞLU Zeynep Deprem ya da Yangın Deneyimlemiş Kişilerde Travma Sonrası Stres Bozukluğu Belirtileri ve Belirtilerin Yordayıcıları. , 2019, ss.151 - 156. 10.5080/u23613 |
| AMA | CANKARDAŞ S,SOFUOĞLU Z Deprem ya da Yangın Deneyimlemiş Kişilerde Travma Sonrası Stres Bozukluğu Belirtileri ve Belirtilerin Yordayıcıları. . 2019; 151 - 156. 10.5080/u23613 |
| Vancouver | CANKARDAŞ S,SOFUOĞLU Z Deprem ya da Yangın Deneyimlemiş Kişilerde Travma Sonrası Stres Bozukluğu Belirtileri ve Belirtilerin Yordayıcıları. . 2019; 151 - 156. 10.5080/u23613 |
| IEEE | CANKARDAŞ S,SOFUOĞLU Z "Deprem ya da Yangın Deneyimlemiş Kişilerde Travma Sonrası Stres Bozukluğu Belirtileri ve Belirtilerin Yordayıcıları." , ss.151 - 156, 2019. 10.5080/u23613 |
| ISNAD | CANKARDAŞ, Sinem - SOFUOĞLU, Zeynep. "Deprem ya da Yangın Deneyimlemiş Kişilerde Travma Sonrası Stres Bozukluğu Belirtileri ve Belirtilerin Yordayıcıları". (2019), 151-156. https://doi.org/10.5080/u23613 |
| APA | CANKARDAŞ S, SOFUOĞLU Z (2019). Deprem ya da Yangın Deneyimlemiş Kişilerde Travma Sonrası Stres Bozukluğu Belirtileri ve Belirtilerin Yordayıcıları. Türk Psikiyatri Dergisi, 30(3), 151 - 156. 10.5080/u23613 |
| Chicago | CANKARDAŞ Sinem,SOFUOĞLU Zeynep Deprem ya da Yangın Deneyimlemiş Kişilerde Travma Sonrası Stres Bozukluğu Belirtileri ve Belirtilerin Yordayıcıları. Türk Psikiyatri Dergisi 30, no.3 (2019): 151 - 156. 10.5080/u23613 |
| MLA | CANKARDAŞ Sinem,SOFUOĞLU Zeynep Deprem ya da Yangın Deneyimlemiş Kişilerde Travma Sonrası Stres Bozukluğu Belirtileri ve Belirtilerin Yordayıcıları. Türk Psikiyatri Dergisi, vol.30, no.3, 2019, ss.151 - 156. 10.5080/u23613 |
| AMA | CANKARDAŞ S,SOFUOĞLU Z Deprem ya da Yangın Deneyimlemiş Kişilerde Travma Sonrası Stres Bozukluğu Belirtileri ve Belirtilerin Yordayıcıları. Türk Psikiyatri Dergisi. 2019; 30(3): 151 - 156. 10.5080/u23613 |
| Vancouver | CANKARDAŞ S,SOFUOĞLU Z Deprem ya da Yangın Deneyimlemiş Kişilerde Travma Sonrası Stres Bozukluğu Belirtileri ve Belirtilerin Yordayıcıları. Türk Psikiyatri Dergisi. 2019; 30(3): 151 - 156. 10.5080/u23613 |
| IEEE | CANKARDAŞ S,SOFUOĞLU Z "Deprem ya da Yangın Deneyimlemiş Kişilerde Travma Sonrası Stres Bozukluğu Belirtileri ve Belirtilerin Yordayıcıları." Türk Psikiyatri Dergisi, 30, ss.151 - 156, 2019. 10.5080/u23613 |
| ISNAD | CANKARDAŞ, Sinem - SOFUOĞLU, Zeynep. "Deprem ya da Yangın Deneyimlemiş Kişilerde Travma Sonrası Stres Bozukluğu Belirtileri ve Belirtilerin Yordayıcıları". Türk Psikiyatri Dergisi 30/3 (2019), 151-156. https://doi.org/10.5080/u23613 |
