MOLLA SADRÂ’DA VÂCİBÜ’L-VÜCÛD’UN İSPATINDA BURHAN-I SIDDIKÎN

Sedat BARAN (Batman Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Batman, Türkiye)
Diyanet İlmi Dergi
12 3
Yıl: 2020 Cilt: 56 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 205 - 224 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 17-09-2020

MOLLA SADRÂ’DA VÂCİBÜ’L-VÜCÛD’UN İSPATINDA BURHAN-I SIDDIKÎN

Öz:
Mümkün varlıkları aracı kılmadan Vâcibü’l-Vücûd’unvarlığını ispatlama çabalarının bir sonucu olan sıddıkînburhanı ilk defa Müslüman filozoflar tarafından dillendirildi.İbn Sînâ (ö. 428/1037) da Fârâbî’nin etkisiyle yeni birburhan açıkladı ve buna sıddıkîn adını verdi. Molla Sadrâ (ö.1050/1641) varlığın asaleti ilkesini mutasavvıflardan, teşkîkilkesini de Sühreverdî’den iktibas ederek yeni bir sıddıkînburhanı dillendirdi. Bu burhanın, varlığın asaleti, basîtliği/yalınlığı, teşkîkî ve ma’lûlün illete ihtiyacı olmak üzere bazıöncülleri vardır. O, bu öncülleri açıkladıktan sonra teselsüleihtiyaç duymadan Vâcibü’l-Vücûd’un varlığını ispatlar.Onun burhanı diğer sıddıkîn burhanlarına nispetle bazı üstünözelliklere sahiptir. Öncelikle bu burhan varlığın asaleti ilkesiüzerine bina edildiğinden dayanağı varlık kavramı değil,varlığın nesnel hakikatidir. İkincisi bu burhan Vâcibü’lVücûd’un zâtını ispatlamakla birlikte Vâcibü’l-Vücûd’unbirliğini ve kemâlî sıfatlarını ispatlar. Üçüncüsü bu burhanagöre mümkün varlıklar hiçbir aracı olmadan Vâcibü’lVücûd’a bağımlı olduklarından burhanın açıklanmasındateselsül ve kısır döngüden yararlanma ihtiyacı yoktur.Molla Sadrâ’nın teselsül ve kısır döngüden de yararlanarakVâcibü’l-Vücûd’un varlığını ispatladığı burhanlar da vardır.Molla Sadrâ bu burhanıyla hem Vâcibü’l-Vücûd’un varlığınıve hem de onun kemâlî sıfatlarını ispatladığını iddia eder. Buçalışmada bu iddia incelecek ve ispat-ı vacip meselesindeMolla Sadrâ’nın ne gibi yenilikler getirdiği ele alınacaktır.
Anahtar Kelime:

PROOF OF THE TRUTHFUL IN PROVING THE NECESSARY EXISTENCE IN MULLĀ SADRĀ

Öz:
A result of the attempts to prove the existence of The Necessary Existence without the mediation of possible beings, proof of the truthful was first expressed by Muslim philosophers called it sıddıkin. Mullā Ṣadrā’s “proof” that he explains has certain premises such as the fundamental of existence, indivisibility of the existence, existential gradation, effect’s need for cause. After explanining these premises, Mullā Ṣadrā then proves the Necessary Existence without needing succession. Mullā Ṣadrā’s proof of the truthful has certain superior features tan the proofs of truthful expressed before him. First of all, as this proof is built upon the principle of the fundamental of existence, its foundation is the external truth of existence, not the concept of existence itself. Secondly, this proof proves the unity and perfection attributes of The Necessary Existence as well as proving the existence of the Necessary Existence. Thirdly, according to this proof, as all possible existences are dependent on The Necessary Existence without any mediation, there is no need to benefit from succession and vicious circle in explaining the proof. However, Mullā Ṣadrā proves the Necessary Existence by benefitting from succession and vicious circle in other proofs. Mullā Ṣadrā asserts that this proof demonstrates the presence of The Necessary Existence and its perfection attributions. This study examines this assertion and addresses what kind of innovations was brought by Mullā Ṣadrā in terms of proving The Necessary Existence.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Ahlaki, Merziye. Şerh-i eş-Şevâhidü’r-Rubûbiyye: Hüda Şinasi. Tahran: Bunyad-ı Hikmet-i İslâmî Sadra, 1391/2012.
  • Amulî, Abdullah Cevâdî. Felsefe Sadra. Kum: Merkez-i Neşr-i İsra, 1387/2008.
  • Amulî, Abdullah Cevâdî. Tebyin-i Berahin-i İspat-ı Hüda. Kum: Merkez-i Neşr-i İsra, 1374/1985.
  • Amulî, Hasan Hasanzade. Nusûsü’l-Hikem Ber Fusûsü’l-Hikem. 2. Baskı. Tahran: İntişârât-ı Reca, 1375/1996.
  • Bağdadî, Ebü’l-Berekat. el-Muteber fil-Hikme. 3 Cilt. 2. Baskı. İsfahan: İntişârât-ı Danışgah, 1373/1994.
  • Baran, Sedat. “Molla Sadra”. Elli Müslüman Düşünür. Haz. Mustafa Tekin. 387-395. İstanbul: Pınar Yayınları, 2016.
  • Bedevi, Abdurrahman. Mevsüatü’l-Felsefe. 3 Cilt. Beyrut: el-Müessesetü’l-Arabiyye li’d-Dirasat ve’n-Neşr, 1984.
  • Beheştî, Ahmed. Hesti ve İlel-i An. Kum: İntişârât-ı Bustân-ı Kitâb, 1383/2004.
  • Çağrıcı, Mustafa. ‟Basîtˮ. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 5: 106-107. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
  • Çapak, İbrahim. Ana Hatlarıyla Mantık. 3. Baskı. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2015.
  • Çapak, İbrahim. Gazâlî’nin Mantık Anlayışı. Ankara: Elis Yayınları, 2011.
  • Çetin, Ali. “Beş Sanat ve Öncülleri”. Toplum Bilimler Dergisi 5/10 (Aralık 2011): 145-154.
  • Emiroğlu, İbrahim. Klasik Mantığa Giriş . Ankara: Elis Yayınları, 2011.
  • Fârâbî, Ebu Nasr Muallim-i Sani Muhammed b. Muhammed b. Tarhan. el-Mantıkiyyat. Thk. Muhammed Takî Dânişpejuh. 3 Cilt. Kum: Mektebetu Ayetullah Maraşî, 1410/1990.
  • Gaffari, Seyyid Muhammed Halid. Ferhenge Istılahat-ı Asar-ı Şeyh İşrak. Tahran: Neşr-i Asar ve Mefahir-i Ferhengi, 1380/2001.
  • Gareviyan, Muhsin. İslâm Felsefesine Giriş. Trc. Sedat Baran. İstanbul: Önsöz Yayıncılık, 2013.
  • Gulpayiganî, Ali Rabbani. İzahü’l-Hikme fi Şerh-i Bidayetü’l-Hikme. Kum: İntişârât-ı Merkez-i Cihani Ulum-i İslâmî, 1386/2007.
  • Hidecî, Muhammed. Talikatü’l-Hidecî Ala’l-Manzume. Tahran: Müessese-i İlamî, 1365/1986.
  • İbn Sînâ, Ebû Alî Hüseyn b. Abdillâh b. Alî. el-İlahiyyât min Kitabi’ş-Şifâ. Thk. Hasanzade Amulî. Kum: Merkez-i İntişârât-ı Defter-i Tebligat-ı İslâmî, 1376/1997.
  • İbn Sînâ, Ebû Alî Hüseyn b. Abdillâh b. Alî. el-İşârât ve’t-Tenbihât. Thk. Müçteba Zariî. Kum: İntişârât-ı Bustan-ı Kitab, 1381/2002.
  • İbn Sînâ, Ebû Alî Hüseyn b. Abdillâh b. Alî. el-Mebde ve’l-Me’ad. Thk. Abdullah Nurani. Tahran: Müessese-i Mütâlaât-ı İslâmî, 1363/1984.
  • İbn Sînâ, Ebû Alî Hüseyn b. Abdillâh b. Alî. en-Necât. Trc. Kübra Şenel. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık, 2013.
  • Kalın, İbrahim. Varlık ve İdrak: Molla Sadrâ’nın Bilgi Tasavvuru. Trc. Nurullah Koltaş. İstanbul: Klasik Yayınları, 2015.
  • Karamelikî, Muhammed Hasan Kadrdan. Hüda Şinasi. 2. Baskı. Tahran: İntişârât-ı Pejuhişgah-ı Ferheng ve Endişeyi İslâmî, 1388/2009.
  • Kayserî, Mahmud b. Dâvûd-i. Resail-i Kayserî. Thk. Seyyid Celaleddin Aştiyanî. Tahran: Müessese-i Pejuhiş-i Hikmet ve Felsefe-i İran, 1381/2002.
  • Kutluer, İlhan. İbn Sînâ Ontolojisinde Zorunlu Varlık. 2. Baskı. İstanbul: İz Yayıncılık, 2013.
  • Molla Sadra, Sadrüddîn Muhammed b. İbrâhîm b. Yahyâ Kavâmî Şîrâzî. el-Hikmetü’l-Müte’âliye fî Esfâri’l-Akliyyeti’l-Erbaa. 9 Cilt. Beyrut: Daru İhyai’t-Türas, 1401/1981.
  • Molla Sadrâ, Sadrüddîn Muhammed b. İbrâhîm b. Yahyâ Kavâmî Şîrâzî. el-Mebde ve’l-Me’âd. Tahran: Encümen-i İslâmî Hikmet ve Felsefeyi İran, 1354/1975.
  • Molla Sadrâ, Sadrüddîn Muhammed b. İbrâhîm b. Yahyâ Kavâmî Şîrazî. Esrarü’l-Ayat,. Thk. Muhammed Hacevi. Tahran: Encümen-i İslâmî Hikmet ve Felsefeyi İran, 1360/1981.
  • Molla Sadra, Sadrüddîn Muhammed b. İbrâhîm b. Yahyâ Kavâmî Şîrâzî. eş-Şevâhidü’r-Rubûbiyye fi’l-Menâhici’s-Sülûkiyye. 2 Cilt. Meşhed: Müesese-i Matbuat-ı Dini, 1388/2009.
  • Molla Sadrâ, Sadrüddîn Muhammed b. İbrâhîm b. Yahyâ Kavâmî Şîrazî. Kitâbü’l-Meşâ’ir. Tahran: Kitaphane-i Tahuri, 1363/1984.
  • Molla Sadrâ, Sadrüddîn Muhammed b. İbrâhîm b. Yahyâ Kavâmî Şîrâzî. Mantık-ı Nuvin Müştemel Ber el-Lemeatü’l-Meşrikiyye fi’l-Fununi’l-Mantıkiyye. Tahran: İntişârât-ı Agâh, 1362/1983.
  • Molla Sadrâ, Sadrüddîn Muhammed b. İbrâhîm b. Yahyâ Kavâmî Şîrâzî. Risaletü’l-Hikmeti’l-Arşiyye. Thk. Muhammed Hacevî. Tahran: İntişârât-ı Mevla, 1391/2012.
  • Molla Sadrâ, Sadrüddîn Muhammed b. İbrâhîm b. Yahyâ Kavâmî Şîrâzî. Mefâtihü’l-Gayb. Thk. Muhammed Hacevi. Tahran: Müessese-i Mütâlaât ve Tahkikât-ı Ferhengi, 1363/1984.
  • Mutahharî, Murtazâ. Mecmua-i Asar. 30 Cilt. Tahran: İntişârât-ı Sadra, 1378/1999.
  • Mutahharî, Murtazâ. Usul-i Felsefe ve Reviş-i Realizim. 5 Cilt. Tahran: İntişârât-ı Sadrâ, 1375/1996.
  • Muzaffer, Muhammed Rıza. el-Mantık. 4. Baskı. Kum: İntişârât-ı İsmailiyan, 1366/1987.
  • Nebevî, Saide Sadat. Burhan-ı Sıddıkîn Der Tefekkur-i İslâmî. Kum: Pejuhişgah-ı Ulum ve Ferheng-i İslâmî, 1389/2010.
  • Sâvî, Zeynüddin Ömer b. Sehlan. Tebsere. Tahran: İntişârât-ı Danışgah-ı Tahran, 1337/1958.
  • Sübhanî, Cafer. Hesti Şınasi Der Mekteb-i Sadrülmüteellihin. Kum: İntişârât-ı Neşr-i Kıyam, 1398/1978.
  • Sühreverdî, Ebü’l-Fütuh Şehabeddin Yahyâ b. Habeş. Mecmua-i Müsannefat-ı Şeyh-i İşrak. Thk. Henry Corbin. Tahran: Pejûheşgâh-ı Ulûm-i İnsânî ve Mütâlaât-i Ferhengî, 1380/2001.
  • Şirvanî, Ali. Şerh-i Mustalihat-ı Felsefî Bidayetü’l-Hikme ve Nihayetü’l-Hikme. Kum: İntişârât-ı Bustan-ı Kitab, 1391/2011.
  • Tabâtabâî, Allame Muhammed Hüseyin b. Muhammed b. Muhammed Hüseyin. Bidayetü’l-Hikme. Kum: İntişârât-ı Darü’l-İlm, 1377/1998.
  • Tabatabai, Allame Muhammed Hüseyin b. Muhammed b. Muhammed Hüseyin. Nihayetü’l-Hikme. 3 Cilt. Kum: İntişârât-ı Defter-i Tebligat-ı İslâmî, 1378/1999.
  • Tabâtabâî, Allame Muhammed Hüseyin b. Muhammed b. Muhammed Hüseyin. Usul-i Felsefe Realizm. Kum: İntişârât-ı Bustân-ı Kitâb, 1387/2012.
  • Urzeganî, Muhammed Emin Sadıkî. Netayic-i Kelâmî Hikmet-i Sadrâyi. Kum: İntişârât-ı Bustan-ı Kitab, 1388/2009.
  • Yavuz, Yusuf Şevki. “Burhan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6: 429-430. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
  • Yezdî, Muhammed Taki Misbah. Amuzeş-i Felsefe. 2 Cilt. Kum: Sazman-ı Tebligat-ı İslâmî, 1378/1999.
  • Yezdî, Muhammed Takî Misbâh. Şerh-i Nihayetü’l-Hikme. 2 Cilt. Kum: İntişârât-ı Müessese-i Amuzeş ve Pejuhiş, 1383/2004.
  • Yiğit, Fevzi. Hikmet ve İllet Molla Sadrâ’nın Nedensellik Teorisi. İstanbul: Önsöz Yayıncılık, 2018.
APA Baran S (2020). MOLLA SADRÂ’DA VÂCİBÜ’L-VÜCÛD’UN İSPATINDA BURHAN-I SIDDIKÎN. , 205 - 224.
Chicago Baran Sedat MOLLA SADRÂ’DA VÂCİBÜ’L-VÜCÛD’UN İSPATINDA BURHAN-I SIDDIKÎN. (2020): 205 - 224.
MLA Baran Sedat MOLLA SADRÂ’DA VÂCİBÜ’L-VÜCÛD’UN İSPATINDA BURHAN-I SIDDIKÎN. , 2020, ss.205 - 224.
AMA Baran S MOLLA SADRÂ’DA VÂCİBÜ’L-VÜCÛD’UN İSPATINDA BURHAN-I SIDDIKÎN. . 2020; 205 - 224.
Vancouver Baran S MOLLA SADRÂ’DA VÂCİBÜ’L-VÜCÛD’UN İSPATINDA BURHAN-I SIDDIKÎN. . 2020; 205 - 224.
IEEE Baran S "MOLLA SADRÂ’DA VÂCİBÜ’L-VÜCÛD’UN İSPATINDA BURHAN-I SIDDIKÎN." , ss.205 - 224, 2020.
ISNAD Baran, Sedat. "MOLLA SADRÂ’DA VÂCİBÜ’L-VÜCÛD’UN İSPATINDA BURHAN-I SIDDIKÎN". (2020), 205-224.
APA Baran S (2020). MOLLA SADRÂ’DA VÂCİBÜ’L-VÜCÛD’UN İSPATINDA BURHAN-I SIDDIKÎN. Diyanet İlmi Dergi, 56(1), 205 - 224.
Chicago Baran Sedat MOLLA SADRÂ’DA VÂCİBÜ’L-VÜCÛD’UN İSPATINDA BURHAN-I SIDDIKÎN. Diyanet İlmi Dergi 56, no.1 (2020): 205 - 224.
MLA Baran Sedat MOLLA SADRÂ’DA VÂCİBÜ’L-VÜCÛD’UN İSPATINDA BURHAN-I SIDDIKÎN. Diyanet İlmi Dergi, vol.56, no.1, 2020, ss.205 - 224.
AMA Baran S MOLLA SADRÂ’DA VÂCİBÜ’L-VÜCÛD’UN İSPATINDA BURHAN-I SIDDIKÎN. Diyanet İlmi Dergi. 2020; 56(1): 205 - 224.
Vancouver Baran S MOLLA SADRÂ’DA VÂCİBÜ’L-VÜCÛD’UN İSPATINDA BURHAN-I SIDDIKÎN. Diyanet İlmi Dergi. 2020; 56(1): 205 - 224.
IEEE Baran S "MOLLA SADRÂ’DA VÂCİBÜ’L-VÜCÛD’UN İSPATINDA BURHAN-I SIDDIKÎN." Diyanet İlmi Dergi, 56, ss.205 - 224, 2020.
ISNAD Baran, Sedat. "MOLLA SADRÂ’DA VÂCİBÜ’L-VÜCÛD’UN İSPATINDA BURHAN-I SIDDIKÎN". Diyanet İlmi Dergi 56/1 (2020), 205-224.
Sayfa Oluşturulma Tarihi
23-04-2024 13:18

İLETİŞİM

TÜBİTAK ULAKBİM TR Dizin

Yüzüncüyıl, İşçi Blokları Mahallesi

Muhsin Yazıcıoğlu Caddesi No:51/C

06530 Çankaya / ANKARA +90 (312) 298 92 00

trdizin@tubitak.gov.tr

TÜBİTAK ULAKBİM Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi Cahit Arf Bilgi Merkezi © Tüm Hakları Saklıdır. Gizlilik Politikası Kullanım Şartları