Yıl: 2020 Cilt: 0 Sayı: 15 Sayfa Aralığı: 124 - 144 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.34085/buifd.697999 İndeks Tarihi: 24-09-2020

ENSÂR’IN İKTIDAR TALEPLERİNİN REDDİ BAĞLAMINDA HİLÂFETİN KUREYŞİLİĞİPROBLEMATİĞİ

Öz:
Asya, Afrika ve Avrupa kıtalarının kesişme noktasında yer alan Arabistan yarımadasının güney ve kuzey kesimlerinde irili ufaklı bazı devletlerin teşekkülü bilinse de Orta Arabistan denilen Hicaz bölgesinde tarih boyunca güçlü bir merkezî yönetim ve siyasî birlik kurulamamıştır. İlk defa Hz. Peygamber’in, kabilecilik anlayışı yerine ümmetçilik fikrini yerleştirmesiyle bu bölge devletleşme süreci yaşamaya başlamıştır. Ancak Resûlullah’ın vefatının ardından onun kurmuş olduğu siyasî birliğin kimin liderliğindeve hangi yönetim modeliyle sürdürüleceği hususunda ihtilaflar yaşanmıştır. Çünkü ne Hz. Peygamber ne de Kur’ân, Peygamber sonrası için herhangi bir isim ve yönetim modeli zikretmiştir. Bu çalışmada ilk dönemdeki bu ihtilafların Ensâr ile bağlantılı kısmı üzerinde durulacaktır. Özellikle Sakîfe ve Harre olayları bağlamında Ensâr’ın iktidardan uzaklaştırılmalarında Hilâfetin Kureyşliliğiargümanının kullanılıp kullanılmadığı irdelenecektir.
Anahtar Kelime:

The Problem Of Qureyshī Leadership: Rejection Of The Demand Of Anṣār

Öz:
Throughout the history, North and South part of Arabia which is located intersection point of Asia, Africa and Europe was controlled by powerful or weak governments, but Ḥijāz region of Arabia did not experience a strong central management and political unification. For the first time, the region experienced process of the state idea depending on prioritization of umma concept over tribalism by Prophet Muḥammad. After the death of Prophet Muḥammad, the debates were arisen over the leadership of political unity and governmental model of the newly established state. The reason of debates was that neither Prophet nor Qur'āndid not make any statement or appoint a person concerningthese issues. In this study, this debates in the first period of caliphate will be dwelt on connect with Anṣār. Especially in the context of Saqīfa and al-Ḥarra events, it will be studied whether used or not the argument of “Imams are from the Quraish”inthe matter of removed of Anṣārfrom the government.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Akbulut, Ahmet. “İlk Devir Siyasi Olaylarının Müslüman Düşüncesine Etkileri”. İslamî Araştırmalar, 5/1 (1991): 38-44.
  • Akbulut, Ahmet. Sahabe Dönemi İktidar Kavgası. İstanbul: Birleşik Yayıncılık, 1992.
  • Aksoy, Numan Durak. “Tarihsel Bakımdan Halifelik”. Hikmet Yurdu, 3 (2009): 215-226.
  • Apak, Adem. Ana Hatlarıyla İslâm Tarihi (2). 7. bs., İstanbul: Ensar yayınları, 2012.
  • Apak, Adem. Ana Hatlarıyla İslâm Tarihi (3). 10. bs., İstanbul: Ensar yayınları, 2015.
  • Atalan, Mehmet. “Hz. Muhammed’in Vefatından Sonraki Hilafet Tartışmaları”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9/2 (2004): 55-68.
  • Azimli, Mehmet. Halifelik Tarihine Giriş (Başlangıçtan IX. Asra Kadar). İstanbul: Öykü Kitabevi, 2005.
  • Bakkal, Ali. “Ebû Bekir’in Halîfe Seçilmesinde ‘İmamlar Kureyş’tendir’ Hadisinin Rolü Üzerine”. İstem, 6 (2005): 87-104.
  • Balcı, İsrafil. “İmamlar/Halifeler Kureyş’tendir’ İddiasının Kritiği”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 40 (2016): 5-31.
  • Balcı, İsrafil. Sâdık Halife Hz. Ebû Bekir. Ankara: Ankara Okulu yayınları, 2016.
  • Baltacı, Cahit. İslâm Medeniyeti Tarihi. 3. bs., İstanbul: MÜİFV yayınları, 2010.
  • Belâzurî, Ahmed b. Yahya. Ensâbu’l-eşrâf. tahk. Muhammed Hamidullah. 1. Cilt. Beyrut: Dâru’l-ma‘ârif, tsz.
  • Belâzurî, Ahmed b. Yahya. Ensâbu’l-eşrâf. tahk. Süheyl Zekkâr. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1996.
  • Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâîl. el-Câmiu’s-sahîh. Kahire: el-Matbaatu’s-selefiye, 1400.
  • Cuayt, Hişâm. el-Fitne. Beyrut: Dâru’t-talî‘a, 1989.
  • Cüveynî, İmâmü’l-Harameyn Ebu’l-Maâli. Giyâsü’l-ümem fî iltiyasi’z-zulem. tahk. Mustafa Hilmî-Fuâd Abdulmun’im Ahmed. İskenderiye: Dâru’d-dave, 1979.
  • Demirci, Mustafa. “Sâvafî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/184-185. İstanbul: TDV yayınları, 2009.
  • Demirel, Harun Reşid. Yönetimle İlgili Hadis ve Haberlerin Bilimsel Değerlendirilmesi. Konya: Selçuk Üniversitesi, Doktora Tezi, , 1998.
  • Ebü’l-Arab, Muhammed b. Ahmed et-Temîmî. Kitâbü’l-Mihan. tahk. Yahyâ el-Cebbûrî. Beyrut: Dârü’l-garb el-İslâmî, 2006.
  • Eryiğit, Adem. Câhız’ın İmamet Görüşü. İstanbul: Hiperyayın, 2019.
  • Fiğlalı, Ethem Ruhi. “Hâricîliğin Doğuşuna Tesir Eden Bazı Sebepler”. Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 20 (1975): 219-247.
  • Geçit, Mehmet Salih. “Cüveynî’nin Hilâfet Anlayışı”. Ekev Dergisi, 58 (2014): 485-504.
  • Hamevî, Şihabüddîn Ebû Abdullah Yakut. Mu’cemü’l-büldân. 5 Cilt. Beyrut: Dâr-ı sâdır, 1977. Hamidullah, Muhammed. İslâm Peygamberi. çev. Mehmet Yazgan, 2 Cilt. İstanbul: Beyan yayınları, 2011.
  • Hamidullah, Muhammed. Resûlullâh Muhammed. çev. Salih Tuğ. İstanbul: 1973.
  • Hatipoğlu, Said. “İslamda İlk Siyâsî Kavmiyetçilik Hilâfetin Kureyşliliği”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 23/1 (1979): 121-213.
  • Heykel, Muhammed Hüseyin. Hayatu Muhammed. Kahire: Dârü’l-maârif, 2001.
  • İbn Abdirabbih, Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed. el-Ikdü’l-Ferîd. tahk. Müfid Muhammed Kumayha. 9 Cilt. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1983.
  • İbn Haldun, Abdurrahman. Mukaddime. Beyrut: Dâru’l-fikr, 2001.
  • İbn Hanbel, Ahmed. Müsned. tahk. Şuayb el-Arnavûd-Âdil Mürşid. 50 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1997.
  • İbn Hayyât, Halife. Tarih. tahk. Ekrem Ziyâ el-Ömerî. 2. bs., Riyad: Dâru taybe yayınları, 1985.
  • İbn Hemmâm es-San’ânî, Ebû Bekir Abdurrezzak. el-Musannaf. tahk. Habibürrahman elA’zamî. 12 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-İslâmî, 1972.
  • İbn Hişâm. es-Sîretü’n-nebeviyye. tahk. Mustafa es-Sekkâ vd. 4 Cilt. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâs el-Arabî, tsz.
  • İbn İshâk, Muhammed. es-Sîretü’n-nebeviyye. tahk. Ahmed Ferid el-Mezidî. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 2004.
  • İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmâîl b. Ömer. el-Bidâye ve’n-nihâye. tahk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî. 21 Cilt. Cîze: Dâru hicr, 1998.
  • İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah. el-İmâme ve’s-siyâse. tahk. Ali Şîrî. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-advâ’, 1990.
  • İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-Arab. Halife maddesi. 15 Cilt. Beyrut: Dâr-ı sâdır yayınları, 1990.
  • İbn Sa’d, Muhammed ez-Zührî. Kitabü’t-tabakâti’l-kübrâ. tahk. Ali Muhammed Ömer. 11 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-hancı, 2001.
  • İbnü’l-Esîr, İzzeddîn Ali b. Muhammed. el-Kâmil fi’t-tarih. tahk. Ebu’l-Fidâ Abdullah. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1987.
  • İsfehânî, Ebu’l-Kasım Hüseyin b. Muhammed Rağıb. el-Müfredât fî ğarîbi’l-Kur’ân. tahk. Muhammed Seyyid Keylanî. Hlf maddesi. Beyrut: Dârü’l-marife yayınları, tsz.
  • Karaaslan, M. Abdülmecit. “İslam Hukukunda Devlet Başkanlığıyla İlgili Kavramların İhtilafı ve Dört Halifeden Sonra Hilafetin Geleceği”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 28 (2016): 55-80.
  • Kılıç, Ünal. “Harre Vakasının Sebepleri Hakkında Bazı Mülahazalar”. Cumhuriyet Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 4 (2000): 317-324.
  • Kılıç, Ünal. Yezid b. Muaviye. Konya: Selçuk Üniversitesi, Doktora Tezi, 1999.
  • Kister, M. J. “Harre Vakası”. çev. Ünal Kılıç. Cumhuriyet Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 4 (2000): 305-316.
  • Küçükbaşcı, Mustafa Sabri. “Harre Savaşı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16/245- 247. İstanbul: TDV yayınları, 1997.
  • Lewis, Bernard. Tarihte Araplar. çev. Hakkı D. Yıldız. 5. bs. İstanbul: Ağaç Kitapevi yayınları, 2009.
  • Maverdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed. Kitabü'l-ahkâmi's-sultâniyye ve'l-vilâyâti'd-diniyye. Tahk. Ahmed Mübarek el-Bağdadî. Kuveyt: Dâr-ı İbn Kuteybe yayınları, 1989.
  • Mesudî, Ali b. Hüseyin b. Ali. Mürucü’z-zeheb. tahk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamid. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-fikr, 1973.
  • Müslim, Ebu’l-Hüseyin b. Haccâc. el-Câmiu’s-sahîh. Riyad, Beytu’l-efkâr ed-düveliyye, 1998.
  • Önkal, Ahmet. “İslâm Tarihçiliğinde Tarafsızlık Problemi”. İslâmî Araştırmalar Dergisi, 6/3 (1992): 189-197.
  • Öz, Şaban. Sahabe Sonrası İktidar Mücadelesi. Ankara: Ankara Okulu yayınları, 2015.
  • Özşenel, Mehmet. “Sâlim Mevlâ Ebû Huzeyfe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/49-50. İstanbul: TDV yayınları, 2009.
  • Parlak, Nizamettin. “Sakîfe’deki Halife Adayları”. İstem, 19 (2012): 121-136.
  • Semhûdî, Ali b. Ahmed. Vefâ’ü’l-Vefâ bi Ahbâri Dâri’l-Mustafâ. tahk. Muhammed Abdulhamîd. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, tsz.
  • Süyutî, Celâluddîn Abdurrahman. Tarihu’l-hulefâ. tahk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamid. Mısır: Matbaatu’s-saadet, 1952.
  • Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Tarihu’t-Taberî. 2. bs. tahk. Muhammed Ebul-Fadl İbrâhîm, 11 Cilt. Kahire: Dâru’l-maârif, tsz.
  • Taftâzânî, Sadeddîn. Şerhü’l-Akâidi’n-Nesefiyye. tahk. Ahmed Hicâzî es-Sekkâ. Kahire: Mektebetü’l-külliyyâti’l-ezheriyye, 1988.
  • Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. el-Câmiu’s-Sahîh. Beyrut: Dâru’l-garb el-İslâmî, 1998.
  • Turhan, Halil İbrahim. İbn Hacer ve “Lezzetü’l-Ayş Bi Cem’i Turuki ‘el-Eimmetü min Kureyş” Adlı Eseri. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
  • Vâkidî, Muhammed b. Ömer b. Vâkıd. Kitâbü’l-Meğâzî. tahk. Muhammed Ahmed ‘Atâ. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 2013.
  • Vâkidî, Muhammed b. Ömer b. Vâkıd. Kitâbü’r-Ridde. tahk. Yahyâ el-Cebbûrî. Beyrut: Dâru’l-garb el-İslâmî, 1990.
  • Varol, Mehmet Bahaüddin. “Harre Vakası (Sebep-Sonuç Değerlendirmesi)”. Selçuk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 7 (1997): 513-534
  • Yakûbî, Ahmed b. Ebî Yakûb. Tarihu’l-Yakûbî. tahk. Abdulemîr Mehnâ. 2 Cilt. Beyrut: Şeriketu’l-alemî, 2010.
  • Zengin, Fethullah. İslâm Siyasî Tarihinde Ensar. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Doktora Tezi, 2014.
  • Zorlu, Cem. İslam Tarihinde İlk İktidar Mücadelesi. İstanbul: İz yayıncılık, 2014.
APA OFLAZ A (2020). ENSÂR’IN İKTIDAR TALEPLERİNİN REDDİ BAĞLAMINDA HİLÂFETİN KUREYŞİLİĞİPROBLEMATİĞİ. , 124 - 144. 10.34085/buifd.697999
Chicago OFLAZ ABDULHALIM ENSÂR’IN İKTIDAR TALEPLERİNİN REDDİ BAĞLAMINDA HİLÂFETİN KUREYŞİLİĞİPROBLEMATİĞİ. (2020): 124 - 144. 10.34085/buifd.697999
MLA OFLAZ ABDULHALIM ENSÂR’IN İKTIDAR TALEPLERİNİN REDDİ BAĞLAMINDA HİLÂFETİN KUREYŞİLİĞİPROBLEMATİĞİ. , 2020, ss.124 - 144. 10.34085/buifd.697999
AMA OFLAZ A ENSÂR’IN İKTIDAR TALEPLERİNİN REDDİ BAĞLAMINDA HİLÂFETİN KUREYŞİLİĞİPROBLEMATİĞİ. . 2020; 124 - 144. 10.34085/buifd.697999
Vancouver OFLAZ A ENSÂR’IN İKTIDAR TALEPLERİNİN REDDİ BAĞLAMINDA HİLÂFETİN KUREYŞİLİĞİPROBLEMATİĞİ. . 2020; 124 - 144. 10.34085/buifd.697999
IEEE OFLAZ A "ENSÂR’IN İKTIDAR TALEPLERİNİN REDDİ BAĞLAMINDA HİLÂFETİN KUREYŞİLİĞİPROBLEMATİĞİ." , ss.124 - 144, 2020. 10.34085/buifd.697999
ISNAD OFLAZ, ABDULHALIM. "ENSÂR’IN İKTIDAR TALEPLERİNİN REDDİ BAĞLAMINDA HİLÂFETİN KUREYŞİLİĞİPROBLEMATİĞİ". (2020), 124-144. https://doi.org/10.34085/buifd.697999
APA OFLAZ A (2020). ENSÂR’IN İKTIDAR TALEPLERİNİN REDDİ BAĞLAMINDA HİLÂFETİN KUREYŞİLİĞİPROBLEMATİĞİ. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 0(15), 124 - 144. 10.34085/buifd.697999
Chicago OFLAZ ABDULHALIM ENSÂR’IN İKTIDAR TALEPLERİNİN REDDİ BAĞLAMINDA HİLÂFETİN KUREYŞİLİĞİPROBLEMATİĞİ. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 0, no.15 (2020): 124 - 144. 10.34085/buifd.697999
MLA OFLAZ ABDULHALIM ENSÂR’IN İKTIDAR TALEPLERİNİN REDDİ BAĞLAMINDA HİLÂFETİN KUREYŞİLİĞİPROBLEMATİĞİ. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, vol.0, no.15, 2020, ss.124 - 144. 10.34085/buifd.697999
AMA OFLAZ A ENSÂR’IN İKTIDAR TALEPLERİNİN REDDİ BAĞLAMINDA HİLÂFETİN KUREYŞİLİĞİPROBLEMATİĞİ. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2020; 0(15): 124 - 144. 10.34085/buifd.697999
Vancouver OFLAZ A ENSÂR’IN İKTIDAR TALEPLERİNİN REDDİ BAĞLAMINDA HİLÂFETİN KUREYŞİLİĞİPROBLEMATİĞİ. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2020; 0(15): 124 - 144. 10.34085/buifd.697999
IEEE OFLAZ A "ENSÂR’IN İKTIDAR TALEPLERİNİN REDDİ BAĞLAMINDA HİLÂFETİN KUREYŞİLİĞİPROBLEMATİĞİ." Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 0, ss.124 - 144, 2020. 10.34085/buifd.697999
ISNAD OFLAZ, ABDULHALIM. "ENSÂR’IN İKTIDAR TALEPLERİNİN REDDİ BAĞLAMINDA HİLÂFETİN KUREYŞİLİĞİPROBLEMATİĞİ". Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15 (2020), 124-144. https://doi.org/10.34085/buifd.697999