Yıl: 2020 Cilt: 6 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 297 - 314 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 06-10-2020

İBADET AHLAK İLİŞKİSİ: HADİSLER BAĞLAMINDA BİR İNCELEME

Öz:
Kur’an gibi hadislerin de ana konularından birisi hiç şüphesiz ahlaktır. Zira Hz. Peygamber, gönderiliş gayesinin güzel ahlakı tamamlamak olduğunu beyan etmiş, ibadet ahlak ilişkisini söz fiil ve takrirleriyle ortaya koymuştur. Bu bağlamda hadis kaynakları, ibadet ahlak ilişkisine dair çok sayıda rivayeti bünyesinde barındırmaktadır. Ancak bu rivayetlerin tamamı, ahlaki erdemlere ağırlık veren, güzel ahlaka teşvik eden, ahlaki değerleri gösteren “hüsnü’l-hulk”, “kitâbü’l-birr”, “kitâbü’l-edeb” gibi bölümlerde ya da ahlak hadislerini bir araya getiren edep, mekârim, fedâil, zühd adı altında derlenen müstakil kitaplarda yer almamaktadır. Çünkü bu kitapları telif eden müellifler ahlakı din ve dünyadan ayrı bir husus olarak tahayyül etmemişlerdir. Onlara göre ahlak hayatın tamamıdır. Kısaca ahlak, Hz. Peygamberden onlara ulaşan ve sahih olan her şeydir. Bu noktadan bakıldığında hadis kaynaklarının tamamı ahlakla ilgilidir. “Kitabü’s- salât” bölümlerinde sadece namazın faziletine, kılınış şekline, ahkâmına dair rivayetler toplanmamıştır. Din iyiyi ve kötüyü, helali haramı, marufu münkeri belirler. Ahlak ise bunların yaşam tarzına dönüştürülmesini, davranış biçimi ve bilinci haline gelmesini sağlar. Bu sebebe binaen rivayetlerde ibadetlerle ahlaki erdemler kimi zaman iç içe, kimi zaman peş peşe yer almıştır. İbadet ahlak ilişkisi, genelde ibadetin gereği gibi ifası sonucu faziletlerin ortaya çıkması, ibadetleri yerine getirmeme ya da gereği gibi ifa etmemenin kötü ahlaka neden olabileceği bağlamda ele alınmıştır. Allah ile kul arasında kurulan bir bağ mesabesinde olan ibadet, bireyde murakabe ve ihsan duygusunun neşet etmesine ve bireyin değer üretmesine vesile olur.
Anahtar Kelime:

RELATIONSHIP BETWEEN WORSHIP AND ETHICS: AN ANALYSE WITHIN THE CONTEXT OF HADITH (PROPHETIC TRADITIONS)

Öz:
As it is Qur’an, one of the main topics of hadith is ethics. Because Prophet Muhammad declared the aim of his prophecy as completing the ethics, moreover, he asserted the relationship between worship and ethics through his words, acts and deeds. Due to this fact, hadith compilations contain great number of narrations related to worship-ethics relations. However, this kind of narrations do not take place only under specific titles in major hadith compilations such as “good characters”, “the book of virtues and good manners” and “the book of etiquette” or particular hadith compilations named “generosities”, “virtues” and “zuhd”. Because hadith compilers perceived the virtues as in strong connection with the religion and this present life. In their perception, virtues are the whole life and everything, which is authentically transmitted form the Prophet. From this point of view, the whole hadith literature is related to the virtues. While the religion determines good and bad, lawful and unlawful, kind and denied, virtues transform these concepts into an awareness, a life style and a behavioural pattern. For this reason, worships and ethical virtues go hand in hand in hadith narrations: Whereas a proper performance of worships leads virtues, a non-performance or failure in performance causes vices. The worship, which is considered a connection between Allah and his servant, leads the emergence of self-observation and courtesy virtues in the inner world of an individual.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • AKKAYA, Ayşe. Kur’ân’ın İbadetle ilgili Hükümlerinde Ahlaki Boyut. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2008.
  • ASAR, Muhammet Ali. “İbadet Ahlak İlişkisi”. Diyanet Aylık Dergi, (Mart: 2017)
  • BAYRAKLI, Bayraktar. Yeni Bir Anlayışın Işığında Kur’ân Tefsiri. İstanbul: Bayraklı Yayınları, 2001.
  • BEYHAKÎ, Ebû Bekr Ahmed. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Abdullah Absüsselam. Riyad: Mektebetü’r-rüşd, 2004.
  • BUHÂRÎ, Muhammed b. İsmail. “Sahih-i Buhârî”. el-Kütübü’s-sitte -Mevsûatü’l-Hadis eş-Şerif. Haz. Salih b. Abdülaziz. 1-631. Arabistan: Dârü’s-selâm, 2000.
  • CERTEL, Hüseyin. “Dini Hayatta İbadetin Yeri ve Önemi”. Dini Araştırmalar Dergisi 2/4 (Mayıs-Ağustos 1999): 209-222.
  • ÇAĞRICI, Mustafa. Ana Hatlarıyla İslam Ahlâkı. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2006.
  • DÖNMEZ, İbrahim Kafi. İslam’da İnanç, İbadet ve Günlük Yaşam Ansiklopedisi. İstanbul: İFAV Yayınları, 1997.
  • EBÛ DAVUD, Süleyman b. Eş’as. “”Sünen-i Ebû Davud”. el-Kütübü’s-sitte -Mevsûatü’l-Hadis eşŞerif. Haz. Salih b. Abdülaziz. 1223-1608. Arabistan: Dârü’s-selâm, 2000.
  • EKERİM, Esma Sayın. Namaz ve Karakter Gelişimi. İstanbul: İnsan Yayınları, 2006.
  • Fâzıl, Mehmet. İlmi Ahlâk. İstanbul: 1329.
  • GÖRMEZ, Mehmet. “Ahlak ve Hadis”. İslam’ın Anlaşılmasında Sünnetin Yeri ve Değeri. (Ankara: TDV Yayınları, 2003): 577-582.
  • HÖKELEKLİ, Hayati. “İbadet, Pisikoloji ve Sosoyoloji Açısından ibadet”. 19: 249. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 1989.
  • İBN ÂŞUR, Muhammed Tahir. Tefsiru't-tahrir ve't-tenvir. Tunus: Dârü’t- Tûnisiyye li’n-neşr, 1984.
  • İBNÜ’L-ESÎR, Ebu’s-Seâdât el-Cezerî. en-Nihâye fî garîbi’l-hadis ve’l-eser. thk. Muhammed et- Tahânî Beyrut: Mektebetü’l-ilmiyye, 1979.
  • İBN HANBEL, Ebû Abdullah Ahmed. Müsned. Ürdün: Beytü’l-efkâri’d-düveliyye, 2005.
  • İBN MÂCE, Ebû Abdullah Muhammed. “Sünen-i İbn Mâce”. el-Kütübü’s-sitte -Mevsûatü’l-Hadis eş-Şerif. Haz. Salih b. Abdülaziz. 2477-2741. Arabistan: Dârü’s-selâm, 2000.
  • İBN MANZUR, Ebu’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem. Lisanü’l-Arab. Beyrut: Dâru sâdır, 1414.
  • İSFAHANÎ, Ebu’l-Kâsım Râgıb. el-Müfredât fî garibi’l-Kur’ân. thk. M. Seyyid Keylânî Beyrut: Darü’l-marife, ts.
  • İZ, Mahir. Din ve Cemiyet. İstanbul: Med Yayınları, 1982.
  • KARAMAN, Hayrettin. Çağrıcı, Mustafa. Dönmez, İbrahim Kafi. Gümüş, Sadrettin. Kur’ân Yolu. Ankara: DİB Yayınları, 2003.
  • KARATAŞ, Mustafa. İbadet mi Ayin mi. İstanbul: Dersaadet Yayınları, 1995.
  • KASTALLÂNÎ, Ebu’l-Abbas Muhammed. İrşâdü’s-sârî li şerh-i sahîhi’l-Buhârî. Mısır: Matbaatü’lmîrî, 1323.
  • KOCA, Ferhat. “İbadet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 19: 240. İstanbul: TDV. Yayınları, 1989.
  • KOCA, Ferhat. “İbadet”. İslam’a Giriş, Ana Konulara Yeni Yaklaşımlar. 263. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2006.
  • KÖSE, Saffet. İbadetten Kulluk Şuûruna. İstanbul: Erkam Yayınları, 2016.
  • KUŞEYRİ, Abdülkerim b. Hevâzin. er-Risâle. thk. Abdülhalim Mahmut Kahire: Müessesetü dârü’ş-şa’b, 1989.
  • KUTLUAY, Halil İbrahim. “Güzel Ahlaka Dönüştürülemeyen ve Adetleşen İbadetler Sorunu: Hadisler Bağlamında Bir İnceleme”. Geçmişten Geleceğe Ahlak Uluslararası Sempozyumu. (Bartın, 2015), Ed. Asife Ünal. Sayfa aralığı. Bartın: Bartın Üniversitesi, 2015.
  • MÂLİK B. ENES, Ebû Abdullah. Muvatta-i Mâlik. Kahire: Vizaretü’l-evkâf, 1994.
  • MUTTAKİ, Ali. Kenzü’l-ummâl fî Süneni’l-akvâl ve’l-efâl. nşr. Ömer ed-Dimyâtî. Beyrut: Daru kütübi’l İlmiyye, 1998.
  • MÜSLİM, Ebu’l-Hüseyin Müslim b. Haccac. “Sahih-i Müslim”. el-Kütübü’s-sitte -Mevsûatü’l- Hadis eş-Şerif. Haz. Salih b. Abdülaziz. 673-1202. Arabistan: Dârü’s-selâm, 2000.
  • NESÂÎ, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Ali. “Sünen-i Nesâî. el-Kütübü’s-sitte -Mevsûatü’l-Hadis eşŞerif. Haz. Salih b. Abdülaziz. 2087-2453. Arabistan: Dârü’s-selâm, 2000.
  • SİNANOĞLU, Mustafa. “İbadet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 19: 233. İstanbul: TDV. Yayınları, 1989.
  • PAZARLI, Osman. Din Psikolojisi. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1968.
  • PEKER, Hüseyin. Din Psikolojisi. Samsun: Sönmez Matbaası, 1996.
  • ÜNAL, Vehbi. “İslam’da İbadetlerin Sosyal Fonksiyonu”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14/1 (2010): 355-370.
  • ÜRKMEZ, Ahmet. “Hadis-Ahlak ilişkisinin Literatürde Yansımaları”. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 25/1 (2008): 137-166.
  • TABERÎ, Ebû Cafer Muhammed b. Cerir. Câmiu'l-beyân. Beyrut: Dârül-fikr, 1405.
  • TİRMÎZÎ, Ebû İsa Muhammed. “Sünen-i Tirmîzî. el-Kütübü’s-sitte -Mevsûatü’l-Hadis eş-Şerif. Haz. Salih b. Abdülaziz. 1629-2061. Arabistan: Dârü’s-selâm, 2000.
  • YAZIR, Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili. sad. İsmail Karaçam İstanbul: Azim Yayınları, ts.
  • YILDIZ, Abdullah. Namaz Bir Tevhid Eylemi. İstanbul: Pınar Yayınları, ts.
APA Asar M (2020). İBADET AHLAK İLİŞKİSİ: HADİSLER BAĞLAMINDA BİR İNCELEME. , 297 - 314.
Chicago Asar Muhammet Ali İBADET AHLAK İLİŞKİSİ: HADİSLER BAĞLAMINDA BİR İNCELEME. (2020): 297 - 314.
MLA Asar Muhammet Ali İBADET AHLAK İLİŞKİSİ: HADİSLER BAĞLAMINDA BİR İNCELEME. , 2020, ss.297 - 314.
AMA Asar M İBADET AHLAK İLİŞKİSİ: HADİSLER BAĞLAMINDA BİR İNCELEME. . 2020; 297 - 314.
Vancouver Asar M İBADET AHLAK İLİŞKİSİ: HADİSLER BAĞLAMINDA BİR İNCELEME. . 2020; 297 - 314.
IEEE Asar M "İBADET AHLAK İLİŞKİSİ: HADİSLER BAĞLAMINDA BİR İNCELEME." , ss.297 - 314, 2020.
ISNAD Asar, Muhammet Ali. "İBADET AHLAK İLİŞKİSİ: HADİSLER BAĞLAMINDA BİR İNCELEME". (2020), 297-314.
APA Asar M (2020). İBADET AHLAK İLİŞKİSİ: HADİSLER BAĞLAMINDA BİR İNCELEME. İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi, 6(1), 297 - 314.
Chicago Asar Muhammet Ali İBADET AHLAK İLİŞKİSİ: HADİSLER BAĞLAMINDA BİR İNCELEME. İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi 6, no.1 (2020): 297 - 314.
MLA Asar Muhammet Ali İBADET AHLAK İLİŞKİSİ: HADİSLER BAĞLAMINDA BİR İNCELEME. İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi, vol.6, no.1, 2020, ss.297 - 314.
AMA Asar M İBADET AHLAK İLİŞKİSİ: HADİSLER BAĞLAMINDA BİR İNCELEME. İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi. 2020; 6(1): 297 - 314.
Vancouver Asar M İBADET AHLAK İLİŞKİSİ: HADİSLER BAĞLAMINDA BİR İNCELEME. İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi. 2020; 6(1): 297 - 314.
IEEE Asar M "İBADET AHLAK İLİŞKİSİ: HADİSLER BAĞLAMINDA BİR İNCELEME." İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi, 6, ss.297 - 314, 2020.
ISNAD Asar, Muhammet Ali. "İBADET AHLAK İLİŞKİSİ: HADİSLER BAĞLAMINDA BİR İNCELEME". İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi 6/1 (2020), 297-314.