TY  - JOUR
TI  - ÜLKELERİN BAĞIMSIZLIK MÜCADELELERİ VE HABER AJANSLARI İLİŞKİSİ – ANADOLU AJANSI ÖRNEĞİ
AB  - Fransız Devrimi’nin etkisiyle özellikle XIX. yüzyılın sonları ve20. yüzyılın başlarında hızlanan milliyetçilik rüzgârı ile yeni bağımsız devletler dünya sahnesinde rol alırken, bu devletler, haklılıklarınıve varlık sebeplerini iç ve dış kamuoyuna anlatabilmek, tanıtı ya dapropagandalarını yapabilmek için o günün kitle iletişim araçlarındanbüyük ölçüde yararlanmışlardır. Bu iletişim araçlarından biri de haberajanslarıdır.Haber ajansı kavramı XIX. yüzyılda iletişim literatürüne girmiştir.Fransız gazetesi La Gazette de France’ın eski ortaklarından CharlesLouis Havas, devraldığı tercüme bürosunu 1835 yılında Avrupa gazetelerinden derlenen haber özetlerini Fransız basınına aktaran L’Agencede Feuilles Politiques Correspondence Générale adında haber ajansınadönüştürmüştür. Ajans daha çok kurucusunun adı ile Havas olarak tanınacaktır. Benzer şekilde faaliyet göstermek üzere 1849’da Berlin’deNational Zeitung gazetesinin sahibi Bernard Wolff tarafından Wolff,1851’de Londra’da Paul Jolius Reuter tarafından Reuter, 1860’taViyana’da Avusturya Macaristan devlet ajansı olarak Telegraphen Korrespondenz Bureau (Korrbureau) ajansları kurulmuştur.Bu ajansların kendi ülke çıkarları doğrultusunda bir yayın politikaları izlemeleri ve özellikle Korrbureau’nun bir devlet ajansı olarakkurulması, diğer ülkelerde de benzer haber ajansları için ilham kaynağıolmuştur.Bağımsızlık mücadelesi veren devletlerin çoğu gibi OsmanlıDevleti’nden ayrılıp bağımsızlığını ilan eden devletlerin de tanıtım ve/veya propaganda amacıyla yaptıkları ilk işlerden biri kendi haber ajanslarını kurmak olmuştur. Örneğin Bulgaristan tam bağımsızlığını eldeetmeden önce 1898’de Bulgaristan Telgraf Ajansı BTA’yı kurmuştur.Yunanistan, 1895’te kurulan özel Stefanopoli Telgraf Ajansı’nı 1905’tedevletleştirmiş ve bugünkü Atina Haber Ajansı oluşmuştur. 1877’debağımsızlığını ilan eden Romanya’da 1899’da Romanya Telgraf Ajansıkurulmuş, Arnavutluk’un da bağımsızlığını kazanır kazanmaz 1912 yılında faaliyete geçirdiği ilk kurumlardan biri Arnavutluk Telgraf AjansıATA olmuştur.Bu örneklerde olduğu gibi Türkiye’de de İstiklal Harbi ile verilenbağımsızlık mücadelesi sırasında kurulan ilk kurumlardan biri AnadoluAjansı’dır. Gazi Mustafa Kemal (Atatürk), ajansın kuruluş amacını, 6Nisan 1920’de yayımladığı genelgede “kamuoyunun iç ve dış en doğruhaber ile aydınlatılması” olarak belirtir. Ajans, Millî Mücadele sırasında cephelerde elde edilen başarıları aktarırken, Türkiye Büyük MilletMeclisi’nin kuruluşunu duyurmuş ve bundan sonra devletin sesi halinegelmiştir.Bu makalede ülkelerin ulusal ajansları ve bağımsızlık mücadeleleri arasındaki ilişkilere değinilirken bu durum Osmanlı bakiyesi ülkelerde ve özellikle yeni Türk Devleti’nin ilk kurumu olan Anadolu Ajansıözelinde incelenmektedir. Makalenin hazırlanmasında arşiv belgeleri,konu ile ilgili olarak daha önce yayımlanmış kitap ve makalelerden yararlanılmıştır.
AU  - Bengi, Süleyman Hilmi
DO  - 10.33419/aamd.639889
PY  - 2019
JO  - Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi
VL  - 35
IS  - 100
SN  - 1011-727X
SP  - 449
EP  - 478
DB  - TRDizin
UR  - http://search/yayin/detay/360938
ER  -