Menbaʻu’l-Ebhâr Fî Riyâzi’l-Ebrâr’daki Dört Türkçe Gazel Üzerine
Yıl: 2020 Cilt: 0 Sayı: 15 Sayfa Aralığı: 213 - 229 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.16947/fsmia.758065 İndeks Tarihi: 09-10-2020
Menbaʻu’l-Ebhâr Fî Riyâzi’l-Ebrâr’daki Dört Türkçe Gazel Üzerine
Öz: Menbaʻu’l-Ebhâr, Arapça ve Farsça’nın Türkçe sözdizimine dahil edilmesi yönüylekarma dilli, Doğu ve Batı Türkçesi’nin karışımı olması bakımından karışık dilli; yanikarma ve karışık dillidir1 . Büyük bir âlim ve mutasavvıf oluşu yanında kalemini nazım ve nesir türünde aynı güçle oynatabilen usta bir edebiyatçı, her türlü edebî sanatı kullanmakta son derece yetkin divan sahibi bir şair olan Hazînî2, Menbaʻu’l-Ebhâr’daki manzum parçaları çoğunlukla mesnevi nazım biçimiyle yazmıştır. Hazînî, bunun yanı sıra bir Farsça şiirinde kıta; on iki şiirinde de gazel nazım biçimini tercih etmiştir. On iki şiirden sekizi Farsça; dördü Türkçe’dir. İşte, içinde yüksek edebî değer taşıyan nazım ve secili nesir parçaları bulunması açısından önemli bir edebiyat metni de olan Menbaʻu’l-Ebhâr’ın gazel formunda yazılmış dört Türkçe manzumesi, bu yazının ana malzemesini oluşturmaktadır. Öncelikle gazeller şekil (vezin ve kafiye) açısından incelenecek; sonrasında TürkiyeTürkçesi’ne aktarılarak bu şiirlerdeki söz ve anlam sanatları tespit edilecektir.
Anahtar Kelime: Expanding upon the Four Turkish Ghazals in Menbaʻu’l-Ebhâr Fî Riyâzi’l-Ebrâr
Öz: Menbaʻu’l-Ebhâr has mixed-language because Arabic and Persian is included in Turkish syntax. Also Menbaʻu’l-Ebhâr has complicated-language in terms of being a mixture of Eastern and Western Turkish. So it has mixed and complicated-language. Hazînî was a great scholar and sufi; and he was a master of literature that could write with the same power in verse and prose. Hazînî was a poet with “divan” who has highly competent in using all kinds of literary art and he wrote the verse pieces in Menbaʻu’l-Ebhâr mostly in mathnawi. On the other hand Hazînî has used stanza in one Persian poem and he has preferred ghazal in his twelve poems. Eight of these twelve poems were written in Persian. The rest of poems were written in Turkish. These four Turkish ghazals in Menbaʻu’l-Ebhâr which is an important literary text in terms of verse and selected prose pieces with high literary value, are the main material of this article. Firstly, these four ghazals will be examined in terms of shape (meter and rhyme). After that, poems will be translated into Turkish and figure of speech and literary arts in these poems will be determined.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Amîd, Hasan, Ferheng-i Amîd, cild-i devvom, Tahran, Mü’essese-i İntişȃrȃt-ı Emîr Kebîr, 1381.
- Atsız, Hüseyin Nihal, Bozkurtlar Diriliyor, İstanbul, Türkiye Yayınevi, 1949.
- Ayverdi, İlhan, Kubbealtı Lugatı-Asırlar Boyu Târihî Seyri İçinde Misalli Büyük Türkçe Sözlük, 3. bs. (gözden geçirilmiş), İstanbul, Kubbealtı İktisadi İşletmesi, 2008.
- Cebecioğlu, Ethem, Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Ankara, Rehber Yayınları, 1997.
- Çelikelden, Günay, “Sinan Paşa’nın Nesrinde Ritmik Unsurlar (Tazarru’nâme Üzerinde Tahlil)”, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir, 2018.
- Eckmann, János, Çağatayca El Kitabı, çeviren Günay Karaağaç, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları, 2017.
- Gürer, Abdulkadir, “Lem’î’nin Kafiye Risâlesi: ‘Risâletü’l-Kâfiyeti’l-Vâfiye’”, İstanbul, Türk Dilleri Araştırmaları 17, Festschrift in Honor of Andras J. E. Bodrogligeti, 2007.
- Kara, Mustafa, “Fenâ”, İslam Ansiklopedisi, cilt 12, İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı, 1995.
- Kırkkılıç, H. Ahmet – Sancak, Yusuf, Ahterî-i Kebir/Ahterî Mustafa Muslihuddin el-Karahisari, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları, 2009.
- Koç, Mustafa – Tanrıverdi, Eyyüp, El-Okyânûsu’l-Basît Fî Tercemeti’l-Kâmûsi’lMuhît, Kâmûsi’l-Muhît Tercümesi, cilt 5, İstanbul, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2014.
- Saraç, Mehmet Ali Yekta, Eski Türk Edebiyatına Giriş: Söz Sanatları, editör A. Gürer, 1. bs., Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları, 2011.
- Steingass, Francis Joseph, A Comprehensive Persian-English Dictionary, Beyrut, Libraire du Liban Publishers, 1998.
- Tosun, Necdet, “Yesevîliğin İlk Dönemine Ait Bir Risale: Mir’atü’l-ḳulūb”, İLAM Araştırma Dergisi, 1997/2.
- Tosun, Necdet, “Yeseviyye”, İslam Ansiklopedisi, cilt 43, İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı, 2013.
- Tulum, Mehmet Mâhur, Hazînî-Menbaʻu’l-Ebhâr Fî Riyâzi’l-Ebrâr, “İyilerin Bahçelerindeki Suların Kaynağı”, [Giriş-Dil Notları-Özet-Faksimile-Transkripsiyonlu Metin-Özel Adlar İndeksi], İstanbul, Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi, 45, 2009.
- Tulum, Mertol, 17. Yüzyıl Türkçesi ve Söz Varlığı-Meninski’nin Thesaurus’u ve XVII. Yüzyıl İstanbul Türkçesi-, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları, 2011.
- Tulum, Mertol, Osmanlı Türkçesi Büyük El Sözlüğü, İstanbul, Kapı Yayınları, 2013. Okuyucu, Cihan – Kaçar, Mücahit, Hazinî. Cevâhirü’l-Ebrâr min Emvâc-ı Bihâr-İyilerin Dalgalı Denizlerden Çıkardığı İnciler-Yesevî Menâkıbnâmesi, İstanbul, Büyüyenay Yayınları, 2014.
- Uludağ, Süleyman, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul, Marifet Yayınları, 1991.
- Uludağ, Süleyman, “Fakr”, İslam Ansiklopedisi, cilt 12, İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı, 1995.
- Yetik, Erhan, “Hayret”, İslam Ansiklopedisi, cilt 17, İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı, 1998.http://tdk.gov.tr/index.phpoption=com_atasozleri&arama=kelime&guid=TDK.GTS.5cd2cae024d8d6.57857687
| APA | Tulum G (2020). Menbaʻu’l-Ebhâr Fî Riyâzi’l-Ebrâr’daki Dört Türkçe Gazel Üzerine. , 213 - 229. 10.16947/fsmia.758065 |
| Chicago | Tulum Günay Menbaʻu’l-Ebhâr Fî Riyâzi’l-Ebrâr’daki Dört Türkçe Gazel Üzerine. (2020): 213 - 229. 10.16947/fsmia.758065 |
| MLA | Tulum Günay Menbaʻu’l-Ebhâr Fî Riyâzi’l-Ebrâr’daki Dört Türkçe Gazel Üzerine. , 2020, ss.213 - 229. 10.16947/fsmia.758065 |
| AMA | Tulum G Menbaʻu’l-Ebhâr Fî Riyâzi’l-Ebrâr’daki Dört Türkçe Gazel Üzerine. . 2020; 213 - 229. 10.16947/fsmia.758065 |
| Vancouver | Tulum G Menbaʻu’l-Ebhâr Fî Riyâzi’l-Ebrâr’daki Dört Türkçe Gazel Üzerine. . 2020; 213 - 229. 10.16947/fsmia.758065 |
| IEEE | Tulum G "Menbaʻu’l-Ebhâr Fî Riyâzi’l-Ebrâr’daki Dört Türkçe Gazel Üzerine." , ss.213 - 229, 2020. 10.16947/fsmia.758065 |
| ISNAD | Tulum, Günay. "Menbaʻu’l-Ebhâr Fî Riyâzi’l-Ebrâr’daki Dört Türkçe Gazel Üzerine". (2020), 213-229. https://doi.org/10.16947/fsmia.758065 |
| APA | Tulum G (2020). Menbaʻu’l-Ebhâr Fî Riyâzi’l-Ebrâr’daki Dört Türkçe Gazel Üzerine. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi, 0(15), 213 - 229. 10.16947/fsmia.758065 |
| Chicago | Tulum Günay Menbaʻu’l-Ebhâr Fî Riyâzi’l-Ebrâr’daki Dört Türkçe Gazel Üzerine. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi 0, no.15 (2020): 213 - 229. 10.16947/fsmia.758065 |
| MLA | Tulum Günay Menbaʻu’l-Ebhâr Fî Riyâzi’l-Ebrâr’daki Dört Türkçe Gazel Üzerine. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi, vol.0, no.15, 2020, ss.213 - 229. 10.16947/fsmia.758065 |
| AMA | Tulum G Menbaʻu’l-Ebhâr Fî Riyâzi’l-Ebrâr’daki Dört Türkçe Gazel Üzerine. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi. 2020; 0(15): 213 - 229. 10.16947/fsmia.758065 |
| Vancouver | Tulum G Menbaʻu’l-Ebhâr Fî Riyâzi’l-Ebrâr’daki Dört Türkçe Gazel Üzerine. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi. 2020; 0(15): 213 - 229. 10.16947/fsmia.758065 |
| IEEE | Tulum G "Menbaʻu’l-Ebhâr Fî Riyâzi’l-Ebrâr’daki Dört Türkçe Gazel Üzerine." FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi, 0, ss.213 - 229, 2020. 10.16947/fsmia.758065 |
| ISNAD | Tulum, Günay. "Menbaʻu’l-Ebhâr Fî Riyâzi’l-Ebrâr’daki Dört Türkçe Gazel Üzerine". FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi 15 (2020), 213-229. https://doi.org/10.16947/fsmia.758065 |
