Yıl: 2020 Cilt: 44 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 37 - 64 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 12-10-2020

Nihal Atsız’daki Kemalizm: Millî ve Seküler Bir Dinin İzini Sürmek

Öz:
Nihal Atsız ve Kemalizm üzerine yapılan akademik tartışmalar genellikle Atsız’ın resmiideoloji eleştirileri üzerine yoğunlaşmaktadır. Bu eleştirilere göre, Atsız’ın soy tetkikinedayanan ırkçılığı, sulhe ve tembelliğe karşı şecaati ve savaşmayı salık vermesi, Batılılaşma’yıbir tür yozlaşma ve yabancılaşma olarak gören tavrı; Kemalizm’in Türk vatandaşlığı,muasırlaşma ve barışçıl dış politika anlayışıyla tezatlık oluşturmaktadır. Millet, medeniyetve siyaset tanımları üzerindeki farklılık, iki düşünce sistemi arasında uzlaşmaz bir çelişkigörmektedir. Bu makale bu iddiaların aksine, Atsız’ın din algısının Kemalizm’in dinselpratikleriyle örtüştüğünü, millî ve seküler bir din yaratma isteğinin Türkçülük ile Kemalizm’iortaklaştırdığını iddia etmektedir. Nihal Atsız’ın millî bir Diyanet’i dini taassuba karşımücadeleye çağırması ve tarikatların dini inhisarına karşı devletin inhisarında etno-sekülerbir din arzusu, 1930’ların Kemalist din politikalarıyla koşutluk göstermektedir. Kemalizmve Nihal Atsız’da temsil edilen Türkçü düşünce, metodolojik kaynağını pozitivizm ve SosyalDarwinizm’den alarak dini “içtimai bir mesele” olarak kavrayıp Weberci anlamda dinin‘büyüsünü bozmakta’ ve dine bakışı milliyetçi bir çerçevede ele almaktadır. Pozitivizm,teolojik ve metafizik spekülasyonlar yerine gözlem ve deneye dayanan açıklamaları bilgininkaynağı olarak sunup dinsel bilginin dogmatizmine meydan okurken, Sosyal Darwinizmmilletlerin yaşam mücadelesinde bir kurum olarak dinin arkaik bir kurum olarak kaldığınıiddia eder. Her iki düşünce de, 19. yüzyıl sonu ve 20. yüzyılın başlarında dönemin Zeitgeist’ınıoluşturarak entelektüellerin zihin dünyasını biçimlendirmiştir. Özellikle Osmanlı’nın çöküşdöneminde ‘Devlet nasıl kurtulur?’ sorularına aranan entelektüel cevaplar, pozitivist veSosyal Darwinist güzergâhlardan geçmiştir. Din, bu geçiş alanları üzerinde her şeyden önceiktidarın bir egemenlik alanı değil, sosyal bir müessese olarak kavranmıştır. Kemalizm’inAydınlanma geleneğinden gelerek siyasal iktidarı gökyüzünden yeryüzüne indirme çabasıgibi Atsız’ın da millî ve seküler bir dinin izini sürmesi ile mevcut kurumsal dini pozitivizmperspektifinden eleştirmesi bu iki düşünceyi ortaklaştırmaktadır. Bu yazı, 19. yüzyıl sonuve 20. yüzyılın başlarındaki pozitivist ve Sosyal Darwinist düşüncenin devlet elitlerini ve‘geleneksel aydını’ birleştiren bir düşünce olduğundan hareketle 1930’lardaki Kemalizm’inve Nihal Atsız’ın din politikaları konusunda ortaklaştığını sonucuna varmaktadır.
Anahtar Kelime:

Kemalism in Nihal Atsız: Tracing a National and Secular Religion

Öz:
Academic discussions on Nihal Atsız and Kemalism mostly concentrate on Atsız’s criticism about the official ideology. According to these criticisms, Atsız’s racism that is based on a genealogical investigation, his instruction on heroism and warfare visà-vis peace and indolence, his disposition to Westernization as degeneration and alienation are in opposition with the understanding of Kemalism on Turkish citizenship, modernization, and peaceful foreign policy. Divergent conceptualization on nation, civilization, and politics show an irreconcilable contradiction between two systems of thought. Unlike these claims, the article suggests that the perception of Atsız on religion overlaps with the religious practices of Kemalism and the aspiration to construct a national and secular religion also associate Turkism with Kemalism. Atsız’s appeal to a national Directorate of Religious Affairs to fight against religious monopoly and his desire for an ethno-secular religion under the command of the state against the command of religious orders show similarity with Kemalist religious practices in the 1930s. Taking their methodological roots from positivism and Social Darwinism, Kemalism and Nihal Atsız’s Turkism tried to ‘disenchant religion’ in Weberian sense by approaching religion as a social issue and they discussed religion within a nationalist framework. While positivism challenges religious dogmatism by presenting scientific explanations—which are based on experiment and observation—as the source of knowledge as opposed to theological and metaphysical speculations, Social Darwinism claims that religion as an institution as such is an archaic institution that has been redundant for nations’ struggle for existence. Importantly, both thoughts shaped the intellectual mindset of its era due to its position as Zeitgeist at the end of the 19th and at the beginning of the 20th century. Indeed, intellectual responses to the question ‘How can the state be saved?’ passed through positivist and Social Darwinist routes during the fall of the Ottoman Empire. Religion was, above all, conceptualized not as a sphere of sovereignty for power, but as a social institution by these intellectuals. Similar to the endeavor of Kemalism—which traces its origin to the Enlightenment—to relegate political power from heaven to the earth, Atsız’s trace of a national and secular religion along with his criticism on religion from a positivist perspective joint them. By taking into account that positivist and Social Darwinist ideas united state elites and ‘traditional intellectuals’ at the end of the 19th and at the beginning of the 20th century, the article concludes that Kemalism of the 1930s and Nihal Atsız’s religious politics share a common ground.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Akçura Y (1976). Üç Tarz-ı Siyaset. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
  • Atalay O (2019). Türk’e Tapmak: Seküler Din ve İki Savaş Arası Kemalizm. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Atsız H N (1997a). Millî Birlik. Makaleler III (Orkun Dergisi, 1951, Sayı: 21). İstanbul: İrfan Yayınevi, 233-237.
  • Atsız H N (1997b). Milliyetçi Gençlik. Makaleler III (Ötüken Dergisi, Mart 1965, Sayı: 15). İstanbul: İrfan Yayınevi, 123-128.
  • Atsız H N (1997c) Aynı Tarihi Yanlışlığa Düşüyoruz. Makaleler IV (Atsız Mecmua, 1931, Sayı: 12). İstanbul: İrfan Yayınevi, 461-466.
  • Atsız H N (1997d). Darülfününun Kara, Daha Doğru Bir Tabirle Yüz Kızartacak Listesi. Makaleler II (Atsız Mecmua, 1932, Sayı: 17). İstanbul: İrfan Yayınevi, 217-226.
  • Atsız H N (1997e). Uydurma Milliyetçilik. Makaleler III (Ötüken Dergisi, 1964, Sayı: 2). İstanbul: İrfan Yayınevi, 415-422.
  • Atsız H N (1997f). Türkçülüğe Karşı Yobazlık. Makaleler III (Ötüken Dergisi, Mart 1970, Sayı: 75). İstanbul: İrfan Yayınevi, 481-492.
  • Atsız H N (1997g). İslâm Birliği Kuruntusu. Makaleler III (Ötüken Dergisi, 1964, Sayı: 4). İstanbul: İrfan Yayınevi, 465-474.
  • Atsız H N (1997h). Yobazlık Bir Fikir Müstehâsesidir. Makaleler III (Ötüken Dergisi, 1970, Sayı: 11). İstanbul: İrfan Yayınevi, 493-511.
  • Atsız H N (1997j). Veda. Makaleler III (Orkun Dergisi, Ocak 1952, Sayı: 68). İstanbul: İrfan Yayınevi, 95-115.
  • Atsız H N (1997k). Türkçülük ve Siyaset. Makaleler III (Ötüken Dergisi, 1972). İstanbul: İrfan Yayınevi, 25-28.
  • Atsız H N (1997l). Komünist, Yahudi ve Dalkavuk. Makaleler IV (Orkun Dergisi, Mart 1934, Sayı: 4). İstanbul: İrfan Yayınevi, 171-174.
  • Atsız H N (2011a). Türk Milleti’ne Çağrı. Türk Ülküsü (Orkun, 1. Sayı, Şubat 1962). 20. Baskı, İstanbul: Ötüken Yayınları, 92-99.
  • Atsız H N (2011b). Türk Halkı Değiliz, Türk Milletiyiz. Türk Ülküsü (Ötüken Dergisi, 61. Sayı, 1969). 20. Baskı, İstanbul: Ötüken Yayınları, 108-112.
  • Atsız H N (2011c). Ülkücüler Saldırıcıdır. Türk Ülküsü (Orhun, 14. Sayı, Şubat 1944). 20. Baskı, İstanbul: Ötüken Yayınları, 26-31.
  • Atsız H N (2011d). Türk Birliği. Türk Ülküsü (Orkun, 3. Sayı, Ekim 1950). 20. Baskı, İstanbul: Ötüken Yayınları, 41-46.
  • Atsız H N (2011e). Dışarıdan Gelmemiş Olan Tek Düşünce. Türk Ülküsü (Orkun, 2. Sayı, Ekim 1950). 20. Baskı, İstanbul: Ötüken Yayınları, 35-38.
  • Atsız H N (2011f). Türk Ülküsü. Türk Ülküsü. 20. Baskı, İstanbul: Ötüken Yayınları, 15- 17.
  • Atsız H N (2011g). Kızılelma. Türk Ülküsü (Kızılelma, 1. Sayı, Ekim 1947). 20. Baskı, İstanbul: Ötüken Yayınları, 18-22.
  • Atsız H N (2011h). Kurucular Meclisi. Turancılık, Millî Değerler ve Gençlik. 12. Baskı, İstanbul: Ötüken Yayınları, 191-194.
  • Atsız H N (2011i). Milli Benlik. Turancılık, Millî Değerler ve Gençlik. 12. Baskı, İstanbul: Ötüken Yayınları, 45-49.
  • Aytürk İ (2011). The Racist Critics of Atatürk and Kemalism, from the 1930s to the 1960s. Journal of Contemporary History, 46(2), 308-335.
  • Baltacıoğlu İ H (1943). Türke Doğru. İstanbul: Kültür Basımevi.
  • Beşikçi İ (2010). Türk Siyasal Hayatı: Resmi İdeoloji, Kemalizm ve Kürtler. İçinde: İ
  • Beşikçi, vd. Resmi İdeoloji ve Kemalizm. İstanbul: Akademi Yayın, 13-26.
  • Bora T (2017). Cereyanlar: Türkiye’de Siyasî İdeolojiler. 4. Baskı, İstanbul: İletişim.
  • Bora T ve Taşkın Y (2009). Sağ Kemalizm. İçinde: T Bora ve M Gültekingil (der), Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce: Kemalizm. Cilt 2, 4. Baskı,İstanbul: İletişim, 529-545.
  • Bozkurt M E (2014). Atatürk İhtilali. 4. Baskı. İstanbul: Kaynak Yayınları.
  • Cagaptay S (2004). Race, Assimilation and Kemalism: Turkish Nationalism and the Minorities in the 1930s. Middle Eastern Studies, 40(3), 86-101.
  • Cizre-Sakallıoğlu Ü (1994). Kemalism, Hyper-Nationalism and Islam in Turkey. History of European Ideas, 18(2), 255-270.
  • Comte A (2009). The Positive Philosophy of Auguste Comte, Vol. 2, New York: Cambridge University Press.
  • Cündioğlu D (2017). Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Din ve Siyaset. İstanbul: Kapı.
  • Doğan A (2012). Osmanlı Aydınları ve Sosyal Darwinizm. İstanbul: Küre Yayınları.
  • Ercilasun A B (2018). Atsız: Türkçülüğün Mistik Önderi. Ankara: Panama Yayınları.
  • Ertekin O (2008). Cumhuriyet Döneminde Türkçülüğün Çatallanan Yolları. İçinde: T Bora ve M Gültekingil (der), Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce: Milliyetçilik. Cilt 4, 3. Baskı, İstanbul: İletişim, 345-387.
  • Gökalp Z (1976). Türkçülüğün Esasları. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
  • Gündüz M (2010). Mustafa Kemal ve Erken Cumhuriyet Dönemi Eğitim ve Kültür Hayatına Abdullah Cevdet’in Etkileri. Turkish Studies: International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 5(1), 1067-1088.
  • Kahraman H B (2007). Bir Zihniyet, Kurum ve Kimlik Kurucusu Olarak Batılılaşma. İçinde: T Bora ve M Gültekingil (der), Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce: Modernleşme ve Batıcılık. Cilt 3, 4. Baskı, İstanbul: İletişim, 125-140.
  • Kakışım C (2016). Nihal Atsız’ın Kemalizm Eleştirisi ve Bu Eleştirinin Nedensel Çözümlemesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(8), 2624-2639.
  • Kara İ (2014). Cumhuriyet Türkiyesi’nde Bir Mesele Olarak İslam 1. İstanbul: Dergah.
  • Karaca N (2008). Pozitivizmin Erken Cumhuriyet Dönemine Etkisi. Ankara: Anı Yayıncılık.
  • Köker L (2009). Kemalizm/Atatürkçülük: Modernleşme, Devlet ve Demokrasi. İçinde: T Bora ve M Gültekingil (der), Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce: Kemalizm. Cilt 2, 4. Baskı, İstanbul: İletişim, 97-112.
  • Lewis B (1993). Modern Türkiye’nin Doğuşu. 5. Basım. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
  • Maarif Vekaleti (1931). Türk Tarihinin Ana Hatları: Methal Kısmı. İstanbul: Devlet Matbaası.
  • Meram A K (1969). Türkçülük ve Türkçülük Mücadeleleri Tarihi. İstanbul Kültür Kitabevi.
  • Nişancı Ş (2009). İttihat Terakki Politikalarında Pozitivizmin Etkisi ve Eleştirel Bir Yaklaşım. Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(2), 19-49.
  • Ozankaya Ö (2001). Mustafa Kemal Atatürk Yurttaş için Medeni Bilgiler. 3. Basım, İstanbul: Cem Yayınevi.
  • Özlem D (2007). Türkiye’de Pozitivizm ve Siyaset. Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce: Modernleşme ve Batıcılık. Cilt 3, 4, Baskı. İstanbul: İletişim, 452- 464.
  • Perinçek D (1997). Din ve Laiklik Üzerine. İstanbul: Kaynak.
  • Sakallioglu U C (1996). Parameters and Strategies of Islam-state Interaction in Republican Turkey. International Journal of Middle East Studies, 28(2), 231-251.
  • TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi) (1937). TBMM Zabıt Ceridesi. Cilt 20, 1 Kasım 1937, 5. Dönem, 4. Yasama Yılı. https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/tutanak_ dergisi_pdfler.birlesimler?v_meclis=1&v_donem=d05&v_yasama_yili=4&v_cilt=, Son erişim tarihi, 8/03/2020.
  • Telek G (2012). Soytürkçülerden Milliyetçi Muhafazakârlığa Türkiye’de Milliyetçi Siyasetlerin Aleviliğe Bakışı (1930-1980). (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Timur T (1971). Türk Devrimi ve Sonrası: 1919-1946. Ankara: Doğan Yayınları.
  • Umran Dergisi (2009, Kasım). Islah Edilemeyen (!) Kim’likler. Sayı 183. http:// umrandergisi.com.tr/u/umran/pdf/183-1363268140.pdf, Son erişim tarihi, 8/03/2020.
  • Ural Ş (2012). Pozitivist Felsefe. İstanbul: Alfa.
  • Ünder H (2008). Türkiye’de Sosyal Darwinizm Düşüncesi. İçinde: T Bora ve M Gültekingil (der), Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce: Milliyetçilik. Cilt 4, 3. Baskı, İstanbul: İletişim, 427-437.
  • Yanardağ M (2012). Kadro Hareketi: Dünya’da ve Türkiye’de Ulusçu Sol ve Üçüncü Yol Arayışının İdeolojik Kaynakları. İstanbul: Destek Yayınları.
  • Zürcher E (2005). Ottoman Sources of Kemalist Thought. İçinde: E Özdalga (der), Late Ottoman Society: The Intellectual Legacy. Abingdon: Routledge Curzon, 13-26.
APA Cengiz F (2020). Nihal Atsız’daki Kemalizm: Millî ve Seküler Bir Dinin İzini Sürmek. , 37 - 64.
Chicago Cengiz Fatih Çağatay Nihal Atsız’daki Kemalizm: Millî ve Seküler Bir Dinin İzini Sürmek. (2020): 37 - 64.
MLA Cengiz Fatih Çağatay Nihal Atsız’daki Kemalizm: Millî ve Seküler Bir Dinin İzini Sürmek. , 2020, ss.37 - 64.
AMA Cengiz F Nihal Atsız’daki Kemalizm: Millî ve Seküler Bir Dinin İzini Sürmek. . 2020; 37 - 64.
Vancouver Cengiz F Nihal Atsız’daki Kemalizm: Millî ve Seküler Bir Dinin İzini Sürmek. . 2020; 37 - 64.
IEEE Cengiz F "Nihal Atsız’daki Kemalizm: Millî ve Seküler Bir Dinin İzini Sürmek." , ss.37 - 64, 2020.
ISNAD Cengiz, Fatih Çağatay. "Nihal Atsız’daki Kemalizm: Millî ve Seküler Bir Dinin İzini Sürmek". (2020), 37-64.
APA Cengiz F (2020). Nihal Atsız’daki Kemalizm: Millî ve Seküler Bir Dinin İzini Sürmek. Mülkiye Dergisi, 44(1), 37 - 64.
Chicago Cengiz Fatih Çağatay Nihal Atsız’daki Kemalizm: Millî ve Seküler Bir Dinin İzini Sürmek. Mülkiye Dergisi 44, no.1 (2020): 37 - 64.
MLA Cengiz Fatih Çağatay Nihal Atsız’daki Kemalizm: Millî ve Seküler Bir Dinin İzini Sürmek. Mülkiye Dergisi, vol.44, no.1, 2020, ss.37 - 64.
AMA Cengiz F Nihal Atsız’daki Kemalizm: Millî ve Seküler Bir Dinin İzini Sürmek. Mülkiye Dergisi. 2020; 44(1): 37 - 64.
Vancouver Cengiz F Nihal Atsız’daki Kemalizm: Millî ve Seküler Bir Dinin İzini Sürmek. Mülkiye Dergisi. 2020; 44(1): 37 - 64.
IEEE Cengiz F "Nihal Atsız’daki Kemalizm: Millî ve Seküler Bir Dinin İzini Sürmek." Mülkiye Dergisi, 44, ss.37 - 64, 2020.
ISNAD Cengiz, Fatih Çağatay. "Nihal Atsız’daki Kemalizm: Millî ve Seküler Bir Dinin İzini Sürmek". Mülkiye Dergisi 44/1 (2020), 37-64.