SÖZLEŞMEYİ FESHEDEN ACENTENİN DENKLEŞTİRME İSTEMİNE HAK KAZANMASI
Yıl: 2019 Cilt: 5 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 115 - 130 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 12-10-2020
SÖZLEŞMEYİ FESHEDEN ACENTENİN DENKLEŞTİRME İSTEMİNE HAK KAZANMASI
Öz: Acentelik sözleşmesi sona erdikten sonra acentenin en önemli haklarından biri denkleştirme istemidir. TTK m. 122’de acentenin denkleştirme istemine hak kazanmasının koşulları düzenlenmiştir. Buna göre, müvekkilin, acentenin bulduğu yeni müşteriler sayesinde sözleşme ilişkisinin sona ermesinden sonra da önemli menfaatler elde etmesi, acentenin ise sözleşme ilişkisinin sona ermesinin sonucu olarak ücret isteme hakkını kaybetmesi ve acenteye denkleştirme ödemesinin hakkaniyete uygun düşmesi gerekir. Bu olumlu koşulların yanında olumsuz koşullara da yer verilmiştir. Buna göre, acente, müvekkilin feshi haklı gösterecek eylemi olmadan sözleşmeyi feshetmişse veya acentenin kusuru sebebiyle sözleşme müvekkil tarafından haklı sebeple feshedilmişse, acente denkleştirme isteminde bulunamaz. TTK m. 122.3’de öngörülen “müvekkilin feshi haklı gösterecek bir eylemi olmadan” sözleşmeyi sona erdiren acentenin denkleştirme isteminde bulunamayacağı koşulu, TTK m. 122.1 bend 3’de öngörülen hakkaniyet koşulunu somutlaştıran bir düzenlemedir. Bu nedenle acentenin sözleşmeyi feshini haklı kılan sebebin, “müvekkilin feshi haklı gösterecek eylemi” ile sınırlı olduğu sonucuna varılmamalıdır. Zira müvekkilin eyleminden kaynaklanmasa da müvekkilin hakimiyet alanından kaynaklanan, hatta acentenin kendisiyle ilgili olan ve dürüstlük kuralı gereği acenteden sözleşmeyle bağlı kalmasının beklenebilir olmadığı durumlarda da hakkaniyet, sözleşmeyi fesheden acentenin denkleştirme isteminin korunmasını gerektirebilir. Bu nedenle, sözleşmeyi fesheden acentenin denkleştirme istemini koruması için gerekli koşul olan “müvekkilin feshi haklı gösterecek eylemi” ifadesinin geniş olarak yorumlanması gerekir. Makalede, yargı kararlarından örnekler vererek, sözleşmeyi fesheden acentenin hangi durumlarda denkleştirme istemine hak kazanabileceği incelenmiştir.
Anahtar Kelime: EQUALIZATION CLAIM FOR THE AGENCY TERMINATING CONTRACT
Öz: Following the termination of the agency contract, one of the most important rights of the agency is the equalization claim. In TCC article 122, conditions of the agency for qualifying for equalization claim are laid. Accordingly, while client is able to acquire important benefits after the end of the contractual relationship thanks to new customers found by the agency, agency loses the right to charge as a result of the termination of the contract relationship, thus, the equivalence payment must fall in accordance with equity. In addition to these positive conditions, negative conditions are also provided.Accordingly, if the agency has terminated the contract without the right to justify the termination or the client has terminated the contract due to the fault of the agency, the agency shall not be able to ask for equalization.The condition foreseen in TCC article 122.3 that agency terminating contract “without an action justifying client’s termination” shall not be able to claim equalization is a regulation that embodies the equity condition stipulated in TCC article 122.1 subparagraph 3. Therefore, it should not be concluded that justifying reason for agency’s termination of contract is limited with “client’s action for justifying the termination”. That is because, despite not originated from client’s own actions, in cases based on client’s field of authority, even where it is not possible for agency to adhere to contract by the honesty rule, equity may require protection of the equalization claim by client terminating contract. Therefore, it is necessary to interpret the expression of “client’s action to justify the termination” which is the condition required to protect equalization claim of the agency terminating contract. In this study, it was examined in which conditions the agency terminating contract could qualify for the equivalence of contract by giving examples of judicial decisions.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Akın, İrfan (2013) “Acentenin Denkleştirme Hakkı ve Alman Hukukundaki Gelişmeler”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 62, S. 3, s. 613-641.
- Arkan, Sabih (2018) Ticari İşletme Hukuku, 24. Bası, Ankara, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü.
- Ayan, Özge (2008) Acentenin Denkleştirme Talep Etme Hakkı, Ankara, Seçkin.
- Balke, Michaela&Groot, Simone Evke de (2010) “Der Handelsvertreterausgleich nach § 89 b HGB im Umbruch”, NJOZ, s. 1551-1556.
- Baumbach, Adolf&Hopt, Klaus J. (2016) Handelsgesetzbuch, 37. Aufl. München C.H. Beck.
- Busche, Jan (Oetker, Hartmut) (2017) Kommentar zum Handelsgesetzbuch, 5. Aufl. München, C.H. Beck.
- Haas, Ulrich (1991) “Wegfall des Handelsvertreter-Ausgleichsanspruchs gemäß § 89 b Abs. 3 Nr. 1 HGB bei Eigenkündigung ohne besonderen Anlaß verfassungswidrig?”, BB, s. 1441-1442.
- Hoyningen-Huene & Gerrick Freiherr v. (2016) Münchener Kommentar zum HGB Band I Erstes Buch, Handelsstand §§ 1-104, 4. Aufl. München C.H. Beck.
- Karamanlıoğlu, Argun (2017) “Acentenin Hastalık Veya Yaşlılık Gerekçesiyle Acentelik Sözleşmesini Feshetmesi Halinde Denkleştirme İsteminin Durumu”, İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. iur. Merih Kemal Omağ’a Armağan, C. II Ankara, s. 141-172.
- Karasu, Rauf (2008)“Türk Ticaret Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu Tasarısı’na Göre Acentenin Denkleştirme Talebi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Y. 57, S. 4, s. 283-317.
- Kaya Arslan (Ülgen, Hüseyin&Helvacı, Mehmet& Kendigelen, Abuzer&Nomer Ertan, N. Füsun) (2017) Ticari İşletme Hukuku, 5. Bası, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık.
- Kaya, Arslan (2016) Türk Ticaret Kanunu Şerhi, Birinci Kitap Ticari İşletme, Yedinci Kısım Acentelik (TTK m. 102-123), 2. Bası, İstanbul, Beta. (Anılış: Kaya, A.)
- Kaya, Mustafa İsmail (2014) Acentelik Hukuku, Ankara, Adalet. (Anılış: Kaya)
- Koller, Ingo & Kindler, Peter & Roth, Wulf-Henning & Morck, Winfried (2015) Handelsgesetzbuch: HGB Kommentar, 8. Aufl. C.H. Beck.
- Löwisch, Gottfried (Ebenroth&Boujong& Joost&Strohn) (2014) Handelsgesetzbuch, 3. Aufl. München C.H. Beck.
- Moritz, Peter (1987) “Zum Wegfall des Ausgleichsanspruchs bei Kündigung durch den Handelsvertreter. Unbilligkeit der “Billigkeitssregelung” des § 89 b Abs. 3 S. 1 HGB?”, DB 1987, s.875-881.
- Noetzel, Ludwig (1993) “Die eigene Kündigung eines Handelsvertreters und sein gesetzlicher Ausgleichsanspruch”, DB, s. 1557-1559.
- Ormancı, Pınar Altınok (2011) Sürekli Borç İlişkilerinin Haklı Sebeple Feshi, İstanbul, Vedat Kitapçılık.
- Retzer, Konrad (1993) “Verfassungsmäßigkeit des § 89 b Abs. 3 Nr. 1 HGB? Ausschluß des Ausgleichsanspruchs bei Eigenkündigung des Handelsvertreters?”, BB, s. 668-672.
- Saenger, Ingo (1997) Der Ausgleichsanspruch des Handelsvertreters bei Eigenkündigung, Stuttgart, München Hannover, Berlin, Weimar, Dresden, Richard Boorberg.
- Şener, Oruç Hami (2016) Ticari İşletme Hukuku, Ankara, Seçkin.
- Thume, Karl-Heinz (2009) “Die Bedeutung des Kundenstammes im Vertriebsrecht”, BB, s. 1026-1031.
| APA | UZUNALLI S (2019). SÖZLEŞMEYİ FESHEDEN ACENTENİN DENKLEŞTİRME İSTEMİNE HAK KAZANMASI. , 115 - 130. |
| Chicago | UZUNALLI Sevilay SÖZLEŞMEYİ FESHEDEN ACENTENİN DENKLEŞTİRME İSTEMİNE HAK KAZANMASI. (2019): 115 - 130. |
| MLA | UZUNALLI Sevilay SÖZLEŞMEYİ FESHEDEN ACENTENİN DENKLEŞTİRME İSTEMİNE HAK KAZANMASI. , 2019, ss.115 - 130. |
| AMA | UZUNALLI S SÖZLEŞMEYİ FESHEDEN ACENTENİN DENKLEŞTİRME İSTEMİNE HAK KAZANMASI. . 2019; 115 - 130. |
| Vancouver | UZUNALLI S SÖZLEŞMEYİ FESHEDEN ACENTENİN DENKLEŞTİRME İSTEMİNE HAK KAZANMASI. . 2019; 115 - 130. |
| IEEE | UZUNALLI S "SÖZLEŞMEYİ FESHEDEN ACENTENİN DENKLEŞTİRME İSTEMİNE HAK KAZANMASI." , ss.115 - 130, 2019. |
| ISNAD | UZUNALLI, Sevilay. "SÖZLEŞMEYİ FESHEDEN ACENTENİN DENKLEŞTİRME İSTEMİNE HAK KAZANMASI". (2019), 115-130. |
| APA | UZUNALLI S (2019). SÖZLEŞMEYİ FESHEDEN ACENTENİN DENKLEŞTİRME İSTEMİNE HAK KAZANMASI. Ticaret ve Fikri Mülkiyet Hukuku Dergisi, 5(1), 115 - 130. |
| Chicago | UZUNALLI Sevilay SÖZLEŞMEYİ FESHEDEN ACENTENİN DENKLEŞTİRME İSTEMİNE HAK KAZANMASI. Ticaret ve Fikri Mülkiyet Hukuku Dergisi 5, no.1 (2019): 115 - 130. |
| MLA | UZUNALLI Sevilay SÖZLEŞMEYİ FESHEDEN ACENTENİN DENKLEŞTİRME İSTEMİNE HAK KAZANMASI. Ticaret ve Fikri Mülkiyet Hukuku Dergisi, vol.5, no.1, 2019, ss.115 - 130. |
| AMA | UZUNALLI S SÖZLEŞMEYİ FESHEDEN ACENTENİN DENKLEŞTİRME İSTEMİNE HAK KAZANMASI. Ticaret ve Fikri Mülkiyet Hukuku Dergisi. 2019; 5(1): 115 - 130. |
| Vancouver | UZUNALLI S SÖZLEŞMEYİ FESHEDEN ACENTENİN DENKLEŞTİRME İSTEMİNE HAK KAZANMASI. Ticaret ve Fikri Mülkiyet Hukuku Dergisi. 2019; 5(1): 115 - 130. |
| IEEE | UZUNALLI S "SÖZLEŞMEYİ FESHEDEN ACENTENİN DENKLEŞTİRME İSTEMİNE HAK KAZANMASI." Ticaret ve Fikri Mülkiyet Hukuku Dergisi, 5, ss.115 - 130, 2019. |
| ISNAD | UZUNALLI, Sevilay. "SÖZLEŞMEYİ FESHEDEN ACENTENİN DENKLEŞTİRME İSTEMİNE HAK KAZANMASI". Ticaret ve Fikri Mülkiyet Hukuku Dergisi 5/1 (2019), 115-130. |
