Gıda Tüketim Trendlerinin Şekillenmesinde Kanaat Önderlerinin Rolü: Canan Karatay Örneği

Yıl: 2019 Cilt: 11 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 143 - 176 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 24-10-2020

Gıda Tüketim Trendlerinin Şekillenmesinde Kanaat Önderlerinin Rolü: Canan Karatay Örneği

Öz:
Bu çalışmanın amacı, sağlık ve beslenmeyle ilgili söylemleri vasıtasıyla toplum üzerinde etkide bulunan ve toplumun gıda tüketimiyle ilgili tutum ve davranışlarını değiştirdiği düşünülen kanaat önderlerinin, tüketicilerin gıda maddesi seçimlerini ve gıda tüketim eğilimlerini ne şekilde, ne yönde ve nasıl etkilediğini ortaya koymaktır. Çalışma kapsamında gıda tüketimiyle ilgili kanaat önderi olarak Prof. Dr. Canan Karatay belirlenmiş ve medyada yer alan tavsiye ve söylemlerine yönelik, tüketicilerin yorum yapmasına müsaade edilen internet mecralarında yer alan tüketici yorumları incelenmiştir. İncelenen yorumlar, tema ve kodlar altında toplanarak içerik analizine tabi tutulmuştur. Burada ortaya çıkan ana temalar “Algı”, “Kanaat önderliği” ve “Kafası karışıklar” olmak üzere üç grupta toplanmıştır. Algı temasının alt kategorileri Canan Karatay’a yönelik olumlu ve olumsuz yönde algıları olan bireylerden oluşmaktadır. Kanaat önderliği temasının alt kategorileri ise bir kanaat önderi olarak Canan Karatay’ın hangi zeminde meşrulaştırıldığına yönelik ifadelerden oluşmaktadır. Son olarak kafası karışıklar temasının alt kategorileri, aşırı düzeyde gıda tavsiyesine maruz kalmış ve neyin doğru olduğunu ayırt edemeyen bireylerden oluşmaktadır. Ortaya çıkan tüm bu kategoriler sonucunda, çalışma kapsamında belirlenen kanaat önderinin, tüketicilerin beslenme alışkanlıkları ve belirli gıda ürünlerini tüketme/tüketmeme konularında dramatik bir etkisi olduğu gözlemlenmiştir.
Anahtar Kelime:

The Role of Opinion Leaders in Forming Food Consumption Trends: The Case of Canan Karatay

Öz:
The aim of this study is to explore how, in what way and in what direction the opinion leaders of consumers affect food choices and food consumption trends that change the attitudes and behaviors of the society about food consumption by influencing the society through their discourse on health and nutrition. Prof. Dr. Canan Karatay is identified as an opinion leader on food consumption within the scope of the study and all consumer comments which take place in social media were examined regarding her recommendations and discourses on mass media. The comments obtained were collected under various themes and codes and subjected to content analysis. The main themes that emerge here are grouped into three groups as “Perception”, “Opinion leadership” and “Confused”. Subcategories of perception theme consist of individuals with positive and negative perceptions towards Canan Karatay. The sub-categories of the opinion leadership theme consist of statements on the basis on which Canan Karatay was legitimized as an opinion leader. Finally, the subcategories of the confused theme consist of individuals who have been subjected to excessive food advice and cannot distinguish what is correct. As a result of all these categories, it was observed that the opinion leader determined within the scope of the study had a dramatic effect on the eating habits of the consumers and the consumption / non-consumption of certain food products.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Baxter, Pamela ve Susan Jack. “Qualitative case study methodology: Study design and implementation for novice researchers.” The qualitative report, 13(4), 544-559.
  • Bootsman, Nicole, David F. Blackburn, ve Jeff Taylor (2014), “The Oz craze: The effect of pop culture media on health care.” Canadian Pharmacists Journal/Revue des Pharmaciens du Canada, 147(2), 80-82.
  • Bulduklu, Yasin (2010), “Televizyonda Yayınlanan Sağlık Programları ve İzleyicileri”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 24, 75-85.
  • Cifu, Adam S. (2014), “Why Dr. Oz makes us crazy?” Journal of general internal medicine, 29 (2), 417-418.
  • Crouch, Elizabeth, Lori A. Dickes, Amanda Davis, ve Joy Zarandy. “The effects of Dr. Oz on health behaviors and attitudes.” American Journal of Health Education, 47(6), 373-378.
  • Demez, Gönül (2012), “Medyada yeni sağlık anlayışları ve kadın bedeninin temsili.” Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 9(1), 512-532.
  • Dellarocas, Chrysanthos (2003), “The digitization of word of mouth: Promise and challenges of online feedback mechanisms.” Management science, 49(10), 1407-1424.
  • Glaser, Barney G., ve Anselm L. Strauss (2017), “Discovery of grounded theory: Strategies for qualitative research.” Routledge.
  • Guba, Egon G. (1981), “Criteria for assessing the trustworthiness of naturalistic inquiries.” Ectj, 29(2), 75.
  • Guba, Egon G. (1981), “Criteria for assessing the trustworthiness of naturalistic inquiries.” Ectj, 29(2), 75.
  • Hayran, Mürvet, ve B. Ozdemir (2011), “Sağlık Haberlerinin İçerik Analizi ve Medya Etiği.” İKU-İyi Klinik Uygulamalar Dergisi 25, 30-36.
  • Koçak, Abdullah, ve Bulduklu, Yasin. (2010), “Sağlık iletişimi: yaşlıların televizyonda yayınlanan sağlık programlarını izleme motivasyonları”, Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, 6(3), 5-17.
  • Korownyk, Christina, Michael R. Kolber, James McCormack, Vanessa Lam, Kate Overbo, Candra Cotton, Caitlin Finley vd. “Televised medical talk shows—what they recommend and the evidence to support their recommendations: a prospective observational study.” bmj 349, g7346.
  • Lincoln, Yvonna S. ve Egon. G. Guba (1985), “Naturalistic Inquiry”, Sage Publications, Inc.
  • Sarıkaya, Nilgün (2007), “Organik ürün tüketimini etkileyen faktörler ve tutumlar üzerine bir saha çalışması”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14( 2), 110-125.
  • Sezgin, Deniz (2017), “Yaşam tarzı önerileri bağlamında sağlık haberlerinin analizi”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 52-78.
  • Spiteri Cornish, Lara ve Moraes, Caroline (2015), “The impact of consumer confusion on nutrition literacy and subsequent dietary behavior”, Psychology & Marketing, 32(5), 558-574.
  • Stake, Robert E. (1995), “The art of case study research”, Sage Publications, Inc.
  • Stake, Robert. E. (2005), “Qualitative case studies”, The Sage Handbook of Qualitative Research. Third Edition, Sage Publications, London, 443-466.
  • Şener, Emine ve Samur Menevşe (2013), “Sağlığı geliştirici bir unsur olarak sosyal medya: Facebookta sağlık”, Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(4), 508-523.
  • Tapper, Elliot B. (2010), “Doctors on display: the evolution of television’s doctors”, In Baylor University Medical Center Proceedings, 23(4), 393-399.
  • Taylan, Ahmet ve Ünal Recep (2017), “Ana akım medyada sansasyonel habercilik: sağlık iletişimi örneği”, Atatürk İletişim Dergisi, (14), 27-44.
  • Uzbay, Tayfun (2018), “Gerçek Tıbbın On Şifresi–Ne Kadar Gerçek Ne Kadar Yalan?”, http://tayfunuzbay.com/gercek-tibbin-on-sifresine-kadar-gercek-ne-kadar-yalan.html, (Erişim: 22.11.2018).
  • Ümit, Gülseren, Deniz Atabek, ve Bilge Atabek (2014), “Televizyon Sağlık Programlarında İdeolojik Söylemler”, Galatasaray Üniversitesi İleti-ş-im Dergisi (2014): 11-30.
  • Wilson, Barbara J. (2007), “Designing media messages about health and nutrition: what strategies are most effective?”, Journal of Nutrition Education and Behavior, 39(2), 13-19.
  • Yin, Robert K. (2003), “Case Study Research: Design and Methods, Applied Social Research Methods”, Vol. 5, 3rd ed., Sage Publications, London.
  • Yüksel, Erkan, Pelin Öğüt, ve Asuman Kaya (2012), “Radyo ve Televizyonlardaki Sağlık Konulu Yayınlara Yönelik RTÜK’e Yöneltilen Bildirimler Üzerine Bir İçerik Analizi Çalışması”, Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, 7(2), 32-43.
  • “Kadınların televizyon izleme eğilimleri araştırması” (2010), https:// www.rtuk.gov.tr/rtuk-kamuoyu-arastirmalari/3890/5234/kadinlarin-televizyon-izleme-egilimleri-arastirmasi-2-2010.html, (Erişim: 02.11.2018).
  • “Ekmek, yağ, bal yemeli mi yememeli mi araştırın’ talimatı” (22.11.2018), http://www.hurriyet.com.tr/gundem/ekmek-yag-bal-yemeli-mi-yememeli-mi-arastirin-talimati-41026881, (Erişim: 22.11.2018).
  • “Canan Karatay’ın Tavsiyesi Sonrası Kaya Tuzu Satışları Patladı”, (25.06.2018), https://www.haberler.com/canan-karatay-in-tavsiyesi-sonrasi-kaya-tuzu-10987271-haberi/, (Erişim: 01.11.2018).
  • “Canan Karatay’ın önerdiği tek ekmek yok satıyor!”, (11.08.2018), http://www.yasemin.com/saglik/haber/2688173-canan-karatayin-onerdigi-tek-ekmek-yok-satiyor, (Erişim: 01.11.2018).
  • “Karatay tavsiye etti, şimdi yok satıyor” (01.11.2017), http://www. esgundem26.com/guncel/kararay-tavsiye-etti-simdi-yok-satiyor-h10786.html, (Erişim: 01.11.2018)
  • “Prof. Dr. Canan Karatay’dan ekmek açıklaması”, (25.02.2017), https://www.youtube.com/watch?v=IFCvas4w2BM, (Erişim: 01.11.2018).
  • “Canan Karatay: Ekmek tüketimi azaltılırsa hastalıklar yüzde 30 azalır”, (04.08.2017 ), http://www.hurriyet.com.tr/kelebek/magazin/ canan-karatay-ekmek-tuketimi-azaltilirsa-hastaliklar-yuzde-30-azalir-40352979, (Erişim: 01.12.2018).
  • “Canan Karatay’dan ekmek açıklaması”, (20.03.2017), http://www.ensonhaber .com/canan-karataydan-ekmek-aciklamasi-2017-03-20. html, (Erişim: 31.08. 2018).
  • “Neden ekmek yememeliyiz?”, (31.05.2018), https://www.youtube.com/ watch? v=N6KfTuZ5r6k, (Erişim: 01.11.2018).
  • “Ekmek nasıl bağımlılık yapıyor?”, (25.01.2013), https://www.youtube .com/watch?v=z-3Ad_4XbmU, (Erişim: 01.11.2018).
  • “Ha Beyaz ekmek ha sigara diyen Canan Karatay haklı çıkmaya devam ediyor”, (09.03.2016), https://www.youtube.com/watch?v=UaTYl6cSH6o, (Erişim: 01.11.2018).
  • “Canan Karatay’dan zeytinyağı tavsiyesi: Su içer gibi zeytinyağı için”, (26.11.2017), https://www.haberturk.com/canan-karatay-dan-zeytinyagi-tavsiyesi-su-icer-gibi-zeytinyagi-icin-1729776), 26.11.2018
  • “Prof. Dr. Canan Karatay: ‘Kanı sulandırmak için zeytinyağı için”, (24.10.2017), http://www.hurriyet.com.tr/gundem/prof-dr-canan-karatay-kani-sulandirmak-icin-zeytinyagi-icin-40621371, (Erişim: 24.10.2018).
  • “Canan Karatay: Zeytinyağı ana sütünün aynısıdır”, (28.12.2017), https://www.memurlar.net/haber/718038/canan-karatay-zeytinyagi-ana-sutunun-aynisidir.html, (Erişim: 28.12.2018).
  • http://www.hurriyet.com.tr/kelebek/saglik/canan-karataydan-zeytinyagi-aciklamasi-40096176 04.09.2018
  • “Çaya şeker yerine tereyağı”, (28.04.2016), https://www.youtube.com / watch?v=m2VgXb3EbBU) (Erişim: 01.11.2018).
  • “Canan Karatay’dan tereyağı açıklaması”, (03.07.2014), http://www. ensonhaber .com/canan-karatay-pidenin-arasina-basin-tereyagini-2014-07-03.html, (Erişim: 01.11.2018).
  • “Tereyağ sağlıklı mı?”, (19.09.2014), https://www.youtube.com/watch?v=a9zR Th5yMXE, (Erişim: 01.11.2018).
  • “Canan Karatay Yine Ezber Bozdu: Meyve Yemeyin”, (04.05.2018), https://www.youtube.com/watch?v=PuvKrL8ewjQ, (Erişim: 01.12.2018).
  • “Canan Karatay meyveyi yasakladı”, (04.05.2018), https://www.haberturk.com /canan-karatay-meyveyi-yasakladi-1948791, (Erişim: 01.11.2018).
  • “Canan Karatay : Meyve Zararlı”, (21.03.2018), https://www.youtube. com/ watch?v=y1WezAd0Mc8, (Erişim: 01.11.2018).
  • “Geceleri meyve yemeyin!”, (23.05.2018), https://www.youtube.com/ watch?v=SHfNZAGvA-0, (Erişim: 01.11.2018).
  • “Tuz neden önemlidir? Canan Karatay cevapladı”, (19.02.2018), https:// www .youtube.com/watch?v=jQGrn-RYf1E, (Erişim: 01.11.2018).
  • “Kaya tuzu sağlığımız için gerçekten hayati bir önem mi taşıyor?”, (10.03.2016), https://www.youtube.com/watch?v=-3ZvCJITOE8, (Erişim: 01.11.2018).
  • “Canan Karatay’dan ezber bozan tavsiye! ‘Tuzlu su için...”, (03.05.2018), http://www.hurriyet.com.tr/gundem/canan-karataydan-ezber-bozan-tavsiye-tuzlu-su-icin-40824850, (Erişim: 01.11.2018).
  • “Beslenme tuzakları neler?”, (07.12.2013), https://www.youtube.com/ watch? v=u6XBQYzLiaM, (Erişim: 01.11.2018).
  • “Canan Karatay ve şeker”, (06.12.2016), https://www.youtube.com/watch? v=nGev8xflEZE, (Erişim: 01.11.2018).
  • “Canan Karatay Hamilelikte Yasakladığı Gıdalar”, (20.04.2017), https:// www. kadinlarkulubu.com/forum/threads/canan-karatay-hamilelikte-yasakladigi-gidalar.1003612/, (Erişim: 10.10.2018)
  • “Yine bir Canan Karatay klasiği”, (04.12.2016), https://www.kadinlarkulubu .com/forum/threads/yine-bir-canan-karatay-klasigi.972314/, (Erişim: 10.10. 2018)
  • “Canan Karatay’a ‘bal’ isyanı”, (20.02.2017), https://www.kadinlarkulubu .com/forum/threads/canan-karataya-bal-isyani.990363/#post-50215238, (Erişim: 10.10.2018)
  • “Canan Karatay’dan zeytinyağı açıklaması”, (29.04.2016), https://www. kadinlarkulubu.com/forum/threads/canan-karataydan-zeytinyagi-aciklamasi.923769/, (Erişim: 10.10.2018)
  • “Canan Karatay: Çayın içine tereyağı koyun!”, (29.04.2016), https:// www.kadinlarkulubu.com/forum/threads/canan-karatay-cayin-icine-tereyagi-koyun.923782/, (Erişim: 10.10.2018)
  • “Karatay: “Vücudunuza girdiği an cin gibi olursunuz”, (15.03.2016), https://www.kadinlarkulubu.com/forum/threads/karatay-vucudunuza-girdigi-an-cin-gibi-olursunuz.912845/, (Erişim: 10.10.2018)
  • “Canan Karatay: Balığı Unlayıp Kızartmak Kanserojendir”, (19.12.2015), https://www.kadinlarkulubu.com/forum/threads/canan-karatay-baligi-unlayip-kizartmak-kanserojendir.887831/, (Erişim: 12.10.2018)
  • https://www.kadinlarkulubu.com/forum/threads/canan-karatay-en-saglikli-meyveyi-acikladi.820780/, (Erişim: 12.10.2018)
  • “Canan Karatay en sağlıklı meyveyi açıkladı, (06.05.2015), https:// www. kadinlarkulubu.com/forum/threads/karatay-anne-sutu-kadar-onemli.874788 /#post-43440347, (Erişim: 12.10.2018)
  • “Doktorum şeker yüklemesi istemedi?”, (21.10.2018), https://www. ka dinlarkulubu.com/forum/threads/doktorum-seker-yuklemesi-istemedi. 1099037/#post-57973546, (Erişim: 22.10.2018)
  • “Pidenin arasına basın tereyağını”, (16.05.2018), http://www.milliyet.com.tr/-pidenin-arasina-basin-tereyagini--ramazansofrasi-1906307/, (01.11.2018)
  • https://trends.google.com/trends/explore?date=2010-01-01%20 2018-11-28&geo=TR&q=%2Fg%2F12z65tn57, (Erişim: 28.11.2018) https://trends.google.com/trends/explore?date=2010-01-01%20 2018-11-28&geo=TR&q=%2Fg%2F12z65tn57, (Erişim: 28.11.2018)
APA Arslan Y (2019). Gıda Tüketim Trendlerinin Şekillenmesinde Kanaat Önderlerinin Rolü: Canan Karatay Örneği. , 143 - 176.
Chicago Arslan Yusuf Gıda Tüketim Trendlerinin Şekillenmesinde Kanaat Önderlerinin Rolü: Canan Karatay Örneği. (2019): 143 - 176.
MLA Arslan Yusuf Gıda Tüketim Trendlerinin Şekillenmesinde Kanaat Önderlerinin Rolü: Canan Karatay Örneği. , 2019, ss.143 - 176.
AMA Arslan Y Gıda Tüketim Trendlerinin Şekillenmesinde Kanaat Önderlerinin Rolü: Canan Karatay Örneği. . 2019; 143 - 176.
Vancouver Arslan Y Gıda Tüketim Trendlerinin Şekillenmesinde Kanaat Önderlerinin Rolü: Canan Karatay Örneği. . 2019; 143 - 176.
IEEE Arslan Y "Gıda Tüketim Trendlerinin Şekillenmesinde Kanaat Önderlerinin Rolü: Canan Karatay Örneği." , ss.143 - 176, 2019.
ISNAD Arslan, Yusuf. "Gıda Tüketim Trendlerinin Şekillenmesinde Kanaat Önderlerinin Rolü: Canan Karatay Örneği". (2019), 143-176.
APA Arslan Y (2019). Gıda Tüketim Trendlerinin Şekillenmesinde Kanaat Önderlerinin Rolü: Canan Karatay Örneği. Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi, 11(1), 143 - 176.
Chicago Arslan Yusuf Gıda Tüketim Trendlerinin Şekillenmesinde Kanaat Önderlerinin Rolü: Canan Karatay Örneği. Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi 11, no.1 (2019): 143 - 176.
MLA Arslan Yusuf Gıda Tüketim Trendlerinin Şekillenmesinde Kanaat Önderlerinin Rolü: Canan Karatay Örneği. Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi, vol.11, no.1, 2019, ss.143 - 176.
AMA Arslan Y Gıda Tüketim Trendlerinin Şekillenmesinde Kanaat Önderlerinin Rolü: Canan Karatay Örneği. Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi. 2019; 11(1): 143 - 176.
Vancouver Arslan Y Gıda Tüketim Trendlerinin Şekillenmesinde Kanaat Önderlerinin Rolü: Canan Karatay Örneği. Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi. 2019; 11(1): 143 - 176.
IEEE Arslan Y "Gıda Tüketim Trendlerinin Şekillenmesinde Kanaat Önderlerinin Rolü: Canan Karatay Örneği." Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi, 11, ss.143 - 176, 2019.
ISNAD Arslan, Yusuf. "Gıda Tüketim Trendlerinin Şekillenmesinde Kanaat Önderlerinin Rolü: Canan Karatay Örneği". Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi 11/1 (2019), 143-176.