CHAMBER TOMBS IN ANATOLIA BETWEEN THE BEGINNING OF 3000 BC AND THE BEGINNING OF 2000 BC AND THEIR IMPLICATIONS IN REGIONAL COMMUNICATION

PARILTI, Umut; yücel, çağatay

CHAMBER TOMBS IN ANATOLIA BETWEEN THE BEGINNING OF 3000 BC AND THE BEGINNING OF 2000 BC AND THEIR IMPLICATIONS IN REGIONAL COMMUNICATION

Umut PARILTI, (Atatürk Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü, Erzurum, Türkiye)

Çağatay YÜCEL (Dicle Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü, Diyarbakır, Türkiye)

Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi

6 1

Yıl: 2020 Cilt: 20 Sayı: 64 Sayfa Aralığı: 221 - 241 Metin Dili: İngilizce İndeks Tarihi: 27-10-2020

CHAMBER TOMBS IN ANATOLIA BETWEEN THE BEGINNING OF 3000 BC AND THE BEGINNING OF 2000 BC AND THEIR IMPLICATIONS IN REGIONAL COMMUNICATION

Öz:

During the III Millennium BC, people living in Anatolia started toprocess the raw materials obtained from them by opening mine galleries. Inthis process, the metals obtained from the mine were processed and transformed important commercial goods. During this period, when early Bronze Agepeople began to search for new mineral resources, there was an increase in thenumber of Mines. Enriched by the trade of Mines obtained from these mines,the elite class took control of both raw material sources and distribution ofproduced works in Anatolia.This ruling group, enriched by the commercial network system established with neighbouring centres both in Anatolia and outside Anatolia, wantedto be buried in monumental tombs where they would consolidate their powerafter death. Conspicuously III Millennium BC. the stone-lined cists stone andchamber type tombs that emerged during the millennium are very magnificentin terms of the places where these people are buried with high levels of prosperity. The chamber tombs that emerged in these 1000 years in almost all of Anatolia are the harbinger of innovation. Looking at the distribution of chamber tombs III BC. from the early millennium BC II. in the period up to thebeginning of the millennium, it is observed that they were mostly applied within the borders of eastern Anatolia and Kızılırmak. Although they are quitesmall in number, they have been detected in almost all of Anatolia until Western Anatolia.In this article, we will examine the spreading area of the chambertombs, which are applied underground and above the ground, constructedusing different building materials. Later, other chamber tombs showing similarcharacteristics in Anatolia and outside Anatolia were evaluated and tried torevive the propagation scheme of these tombs in the mind of the reader. Thechamber tombs were also evaluated with both chronological and intramuraland extramural features.

Anahtar Kelime:

MÖ III. Binyıl Başından MÖ II. Binyıl Başına Kadarki Süreçte Anadolu’da Uygulanan Oda Mezarlar ve Bölgesel İletişimdeki Yansıması

Öz:

MÖ III. binyıl sürecinde Anadolu coğrafyasında yaşayan insanlar, maden galerileri açarak buralardan elde edilen hammaddeleri işlemeye başlamışlardır. Bu süreçte madenden elde edilen metaller işlenerek önemli bir ticari meta haline dönüşmüştür. Ocaklardan elde edilen madenlerin ticaretiyle zenginleşen elitler, Anadolu’da hem hammadde kaynaklarını hem de üretilen eserlerin dağıtım kontrolünü ele geçirmiştir. Gerek Anadolu’da gerekse Anadolu dışındaki komşu merkezlerle kurulan ticari ağ sistemiyle zenginleşen elitler, öldükten sonra güçlerini pekiştirecekleri anıtsal mezarlara gömülmek istemişlerdir. Özellikle MÖ III. binyıl sürecinde ortaya çıkan taş sanduka ve oda tipi mezarlar, refah düzeyi yüksek bu kişilerin gömüldükleri mekânlar açısından oldukça ihtişamlıdır. Anadolu’nun neredeyse tamamında bu 1000 yıllık süreçte ortaya çıkan oda mezarlar, yeniliğin habercisi durumundadır. Oda mezarların dağılımına baktığımızda MÖ III. binyıl başlarından MÖ II. binyıl başlarına kadarki süreçte en çok Doğu Anadolu ve Kızılırmak sınırları içerisinde uygulandıkları görülmektedir. Sayısal olarak oldukça az olsa da Batı Anadolu’ya kadar Anadolu’nun neredeyse tamamında tespit edilmiştirler. Bu makalede yer altına ve yer üstüne uygulanan, farklı yapım malzemeleri kullanılarak inşa edilen oda mezarların yayılım sahasını bu açıdan ele alacağız. Daha sonra Anadolu'da ve Anadolu dışında benzer özellikler gösteren diğer oda mezarlar değerlendirmeye alınarak okuyucunun zihninde söz konusu mezarların yayılım şeması canlandırılmaya çalışılmıştır. Oda mezarlar gerek kronolojik gerekse intramural ve extramural özellikleriyle de değerlendirmeye alınmıştır.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Akarsu, Rabia. (2017). “Erken Dönemlerde Anadolu’da Ele Geçen Fildişi Eserler Üzerine Genel Bir Değerlendirme”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, Sayı. 38, s. 131-150.
Algaze, Guillermo. (1997). "Excavations at Titriş Höyük: The 1995 Season", XVIII. Kazı Sonuçları Toplantısı, Cilt: I, Milli Kütüphane Basımevi, Ankara, s. 121- 135.
Algaze, G.; Matney, T.; Rosen, S. A. and Erdal, D. (2000). “Excavations at Titriş Höyük, Şanlıurfa Province: Preliminary Report for the 1998 Season”, XXI. Kazı Sonuçları Toplantısı, I. Cilt, Kültür Bakanlığı Milli Kütüphane Basımevi, Ankara, s. 145-156.
Alkım, U. Bahadır. (1962). “1961 Dönemi Tilmen Höyük ve Yesemek Kazıları”, Türk Arkeoloji Dergisi, Sayı. XI, Cilt. 2, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, s. 5-7.
Alkım, U. Bahadır. (1964). “İslahiye Bölgesinde Türk Tarih Kurumu Adına 1955- 1962 Yılları Arasında Yapılan Tarihi ve Arkeolojik Araştırmalar”, Atatürk Konferansları I, Türk Tarih Kurumu Yayınları XVII, Seri- No. I, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, s. 163-178.
Alkım, U. Bahadır. (1967). “İslahiye Bölgesi Araştırmaları ve Gedikli (Karahüyük) Kazısı (1965)”, Türk Arkeolojisi Dergisi, Sayı. XIV, Cilt. 1,2, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, s. 79-86.
During, Bleda S. (2011). The Prehistory of Asia Minor, from Complex Hunter-Gatherers to Early Urban Societies, New York: Cambridge University Press.
Duru, Refik. (2006). Gedikli Karahöyük I: Prof. Dr. U. Bahadır Alkım’ın Yönetiminde 1964-1967 Yıllarında Yapılan Kazıların Sonuçları/The Results of Excavations Directed by Prof. Dr. U. Bahadır Alkım in the Years 1964-1967, Türk Tarih Kurumu Yayınları, V. Dizi, Sayı 51, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Ergeç, Rıfat. (2008). “Gaziantep’te Geçmişten Bugüne Ölü Gömme Gelenekleri”, Prof. Dr. Haluk Abbasoğlu’na 65. Yaş Armağanı, I. Cilt, Zero Prodüksiyon, Antalya, s. 435-447.
Frangipane, Marcella. (2001). “The Transition Between Two Opposing Forms of Power at Arslantepe (Malatya) at the Beginning of the 3rd Millennium”, TübaAr, Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi, vol. 4, s. 1-24.
Hauptmann, Harald. (1983). “Lidar Höyük 1981”, Türk Arkeoloji Dergisi, Sayı. XXVI, Cilt 2, Hacettepe Üniversitesi Sosyal ve İdari Bilimler Fakültesi Döner Sermaye İşletmesi, Ankara, s. 93-110.
Hansen, Sved. (2010). “Communication and Exchange Between the Northern Caucasus and Central Europe in the Fourth Millennium BC”, Von Majkop bis Trialeti, Gewinnung und Verbreitung von Metallen und Obsidian in Kaukasien im 4-2. Jt. V. Chr., Kolloquien zur Vor- und Frühgeschichte, Band 13, Dr.Rudolf Habelt GmbH, Bonn, s. 297-316.
Hassett, Brenna. and Sağlamtimur, Haluk. (2018). “Radical ‘royals’? Burial Practices at Başur Höyük and the Emergence of Early States in Mesopotamia”, Antiquity, 92 (363), s. 640-654.
Işıklı, Mehmet. (2011). Doğu Anadolu Erken Transkafkasya Kültürü; Çok Bileşenli Gelişkin Bir Kültürün Analizi, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Kepinski-Lecomte, Christine. (2013). "Les Caveaux Funéraires Mégalithiques De La Vallée De L'Euphrate Au Bronze Ancien Le Cas de Tilbeshar (2600-2300 aC)", Olivier Henry (Ed.). Pratiques, Contextes et Impacts des Inhumations inra-muros en Anatolie, du Début de l'Âge du Bronze à l'époque Romaine, 2 Èmes Rencontres D'Archéologie De L'iféa, Le Mort Dans La Ville, Institut Français d' Études Anatoliennes Georges Dumézil, İstanbul, s. 21-28.
Kodaş, E.; Sağlamtimur, H.; and Erdal, Y.S. (2018). “Three Human Graves of the Hassuna Culture in Türbe Höyük”, Anatolia Antiqua XXVI, De Boccard, s. 13- 21.
Nocera, Gian Maria Di. (2000). “Radiocarbon Datings from Arslantepe and Norşuntepe: The Fourth-Third Millennium Absolute Chronology in the Upper Euphrates and Transcaucasian Region”, Varia Anatolica, XI, In: Chronologies des pays du Caucase et de l’Euphrate aux IVe-IIIe millénaires. From the Euphrates to the Caucasus: Chronologies for the 4th- 3rd millennium B.C. Vom Euphrat in den Kaukasus: Vergleichende Chronol gie des 4. und 3. Jahrtausends v. Chr. Actes du Colloque d’Istanbul, 16-19 décembre 1998. Istanbul: Institut Français d'Études Anatoliennes-Georges Dumézil, Paris, s. 73-93.
Massa, Michele. (2017). “Madenlerden Mezarlara: MÖ 3700-1600 Yıllarında Kuzeybatı Anadolu’da Metalürji ve Metal Ürünlerin Değiş Tokuşu”, Arkeoloji ve Sanat, Sayı. 154, January-April, s. 166-169.
Massa, Michele. and Şahoğlu, Vasıf. (2011). “Erken Tunç Çağı’nda Batı Anadolu’da Ölü Gömme Gelenekleri”, Vasıf Şahoğlu ve Peggy Sotirakopoulou (Ed). Karşıdan Karşıya, MÖ 3. Bin’de Kiklad Adaları ve Batı Anadolu, (s. 164-171). İstanbul: Sakıp Sabancı Müzesi Yayınları.
Mellink, Machteld J. (1969). “Excavations at Karataş-Semayük 1968”, Türk Arkeoloji Dergisi, Sayı. XVII, Cilt. 2, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, s. 145-150.
Mellink, Machteld J. (1992). “Anatolia”, Robert W. Ehrich (Ed.). Chronologies in Old World Archaeology, Vol. II, (s. 171-184). Chicago and London: The University of Chicago Press.
Ökse, A. Tuba. (2002). “Karkamış Barajı-Gre Virike 2000 Kazısı”, 23. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2. Cilt, Milli Kütüphane Basımevi, Ankara, s. 151-162.
Ökse, A. Tuba. (2005). “Eski Çağdan Günümüze Ölü Gömme ve Anma Gelenekleri”, Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi, Sayı.5, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Dösimm Basımevi, Ankara, s. 1-8.
Ökse, A. Tuba. (2011/1). “Orta Fırat Havzası Tunç Çağı Mezarlıklarının Bölge Tarihine Yansıttıkları”, Arulis Dergisi, Sayı. 1, s. 20-30.
Ökse, A. Tuba. (2011/2). “The Early Bronze Age in Southeastern Anatolia”, The Oxford Handbook of Ancient Anatolia, Oxford University Press, New York, s. 260-289.
Ökse, A. Tuba.; Görmüş, A.; Koizumi, T.; and Şimşek, Ö. (2014). “Ilısu Barajı - Salat Tepe 2013 Kazısı”, 36. Kazı Sonuçları Toplantısı, 1. Cilt, İsmail Aygül Ofset Matbaacılık San. Tic. Ltd. Şti, Ankara 2014, s. 21-36.
Özgen, E.; Helwing, B. and Engin, A. (2002). “The Oylum Regional Project: Archaeological Prospection 2000”, 19. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 1. Cilt, Kültür Bakanlığı Milli Kütüphane Basımevi, Ankara, s. 217-228.
Özgüç, Tahsin. (1948). Ön Tarih’te Anadolu’da Ölü Gömme Adetleri, VII. Seri, No. 17, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Özgüç, Tahsin. (1958). “The Statuette from Horoztepe”, Anatolia III, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, s. 53-56.
Özfırat, Aynur. (1994). “MÖ II. Binyıl Doğu Anadolu Boyalı Seramik Kültürleri Üzerine Araştırmalar”, XI. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, s. 359-377.
Özfırat, Aynur. (2009). “Van Gölü Havzası Yüzey Araştırması: Patnos Ovası Demir Çağ Yerleşimleri”, Altan Çilingiroğlu'na Armağan Yukarı Denizin Kıyısında Urartu Krallığı'na Adanmış Bir Hayat, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, s. 455- 478.
Özterzi, Sevil. (2011). Anadolu'da Neolitik ve Kalkolitik Dönemdeki Mezar Tiplerinin ve Ölü Gömme Geleneklerinin Sosyokültürel Açıdan Değerlendirilmesi, Unpublished Master Thesis, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Antropoloji (Paleoantropoloji) Anabilim Dalı, Ankara.
Palmieri, Alba. (1985). “Excavations at Arslantepe, 1983”, VI. Kazı Sonuçları Toplantısı, Ankara, s.71-78.
Palumbi, Giulio. (2007). "From Collective Burials to Symbols of Power, The Translation of Role and Meanings of the Stone-Lined Cist Burial Tradition From Southern Caucasus to the Euphrates Valley", Scienze Dell'Antichita, Storia Archeologia Anthropologia 14/1, s. 17-44.
Palumbi, Giulio. (2011). “The Chalcolithic of Eastern Anatolia”, The Oxford Handbook of Ancient Anatolia, Oxford University Press, New York, s. 205-226.
Parlıtı, Umut. (2019). MÖ III. Binyıl Doğu Anadolu Bölgesi’nin Ölü Gömme Gelenekleri ve Mezar Tipleri, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Anabilim Dalı, Unpublished PhD Thesis.
Poulmarc’h, Modwene. (2014). Pratiques funéraires et identité biologique des populations du Sud Caucase, du Néolithique à la fin de la culture Kura-Araxe (6ème - 3ème millénaire av. J.-C.): une approche archéo anthropologique, Université Lumière Lyon, Unpublished PhD Thesis.
Sagona, Antonio. (2006). The Heritage of Eastern Turkey from Earliest Settlements to Islam, Melbourne: Macmillan Art Publishing.
Sagona, Antonio. and Zimansky, Paul. (2009). Ancient Turkey, Routledge World Archaeology, London and New York: Routledge.
Sağlamtimur, Haluk. and Massimino, Martina G. M. (2018). “Wealth Sacrifice and Legitimacy: The Case of the Early Bronze Age Başur Höyük Cemetery (South-eastern Turkey)”, Barbara Horejs, Christoph Schwall (Ed.). Proceedings of the 10th International Congress on the Archaeology of the Ancient Near East Volume 1, , Wiesbaden, s. 329-342.
Shanshashvili, Nino. (2010). “Sites of the Kura-Araxes Culture in Trialeti”, Rescue Archaeology in Georgia: The Baku-Tbilisi-Ceyhan and South Caucasian Pipelines, Georgian National Museum Otar Lordkipanidze Centre of Archaeology, Tiflis, s. 161-184.
Sheikhi, Shiva. Zalaghi, Ali. and Mashkour, Marjan. (2011). Food for Afterlife. Animal Offerings in an Early Bronze Age Monumental Tomb in Kohneh Tapesi (East Azerbaijan, Iran), Unpublished Poster Presentation, Conference in Brussels.
Şahoğlu, V.; Vural, H. and Karaturgut, E. (2009). “Çeşme-Boyalık Erken Tunç Çağı Mezarlığı”, 26. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 1. Cilt, Ankara, s. 235-252.
Şener, Tuğçe. (2014). Ovaören/Toprakhöyük ve Teras Yerleşimi Erken Tunç Çağı Mezarlarının Arkeolojik ve Antropolojik Açıdan Değerlendirilmesi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, Ankara.
Van Loon, Maurits. (1978), Korucutepe II/2, Netherlands, Amsterdam: North-Holland Publishing Company.
Weber, Jill A. and Zettler, Richard L. (1998). “Metal Vessels”, Treasures from the Royal Tombs of Ur, University of Pennsylvania Museum, Philadelphia, s. 125- 140.
Yakar, Jak. (1985). The Later Prehistory of Anatolia, The Late Chalcolithic and Early Bronze Age, Part I, BAR International Series: 268 (II),Oxford, London: British Archaeological Reports.
Yener, K. Aslıhan. (1997). “Kestel”, The Oxford Encyclopedia of Archaeology in the Near East, vol. 3, s. 283-285.
Yılmaz, Derya. (2006). “Erken Tunç Çağı’nda Güneydoğu Anadolu’da Oda mezar Geleneği”, Anatolia 31, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Arkeoloji Bölümü Arkeoloji Bölümü Dergisi, Ankara, s. 57-69.
Zallagi, Ali. and Aghalari, B. (2007). “Excavation at Kohne Pasgah Tepesi” ICHHTO In Persian, (unpublished report)

APA	PARILTI U, yücel ç (2020). CHAMBER TOMBS IN ANATOLIA BETWEEN THE BEGINNING OF 3000 BC AND THE BEGINNING OF 2000 BC AND THEIR IMPLICATIONS IN REGIONAL COMMUNICATION. , 221 - 241.
Chicago	PARILTI Umut,yücel çağatay CHAMBER TOMBS IN ANATOLIA BETWEEN THE BEGINNING OF 3000 BC AND THE BEGINNING OF 2000 BC AND THEIR IMPLICATIONS IN REGIONAL COMMUNICATION. (2020): 221 - 241.
MLA	PARILTI Umut,yücel çağatay CHAMBER TOMBS IN ANATOLIA BETWEEN THE BEGINNING OF 3000 BC AND THE BEGINNING OF 2000 BC AND THEIR IMPLICATIONS IN REGIONAL COMMUNICATION. , 2020, ss.221 - 241.
AMA	PARILTI U,yücel ç CHAMBER TOMBS IN ANATOLIA BETWEEN THE BEGINNING OF 3000 BC AND THE BEGINNING OF 2000 BC AND THEIR IMPLICATIONS IN REGIONAL COMMUNICATION. . 2020; 221 - 241.
Vancouver	PARILTI U,yücel ç CHAMBER TOMBS IN ANATOLIA BETWEEN THE BEGINNING OF 3000 BC AND THE BEGINNING OF 2000 BC AND THEIR IMPLICATIONS IN REGIONAL COMMUNICATION. . 2020; 221 - 241.
IEEE	PARILTI U,yücel ç "CHAMBER TOMBS IN ANATOLIA BETWEEN THE BEGINNING OF 3000 BC AND THE BEGINNING OF 2000 BC AND THEIR IMPLICATIONS IN REGIONAL COMMUNICATION." , ss.221 - 241, 2020.
ISNAD	PARILTI, Umut - yücel, çağatay. "CHAMBER TOMBS IN ANATOLIA BETWEEN THE BEGINNING OF 3000 BC AND THE BEGINNING OF 2000 BC AND THEIR IMPLICATIONS IN REGIONAL COMMUNICATION". (2020), 221-241.

APA	PARILTI U, yücel ç (2020). CHAMBER TOMBS IN ANATOLIA BETWEEN THE BEGINNING OF 3000 BC AND THE BEGINNING OF 2000 BC AND THEIR IMPLICATIONS IN REGIONAL COMMUNICATION. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 20(64), 221 - 241.
Chicago	PARILTI Umut,yücel çağatay CHAMBER TOMBS IN ANATOLIA BETWEEN THE BEGINNING OF 3000 BC AND THE BEGINNING OF 2000 BC AND THEIR IMPLICATIONS IN REGIONAL COMMUNICATION. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 20, no.64 (2020): 221 - 241.
MLA	PARILTI Umut,yücel çağatay CHAMBER TOMBS IN ANATOLIA BETWEEN THE BEGINNING OF 3000 BC AND THE BEGINNING OF 2000 BC AND THEIR IMPLICATIONS IN REGIONAL COMMUNICATION. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, vol.20, no.64, 2020, ss.221 - 241.
AMA	PARILTI U,yücel ç CHAMBER TOMBS IN ANATOLIA BETWEEN THE BEGINNING OF 3000 BC AND THE BEGINNING OF 2000 BC AND THEIR IMPLICATIONS IN REGIONAL COMMUNICATION. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. 2020; 20(64): 221 - 241.
Vancouver	PARILTI U,yücel ç CHAMBER TOMBS IN ANATOLIA BETWEEN THE BEGINNING OF 3000 BC AND THE BEGINNING OF 2000 BC AND THEIR IMPLICATIONS IN REGIONAL COMMUNICATION. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. 2020; 20(64): 221 - 241.
IEEE	PARILTI U,yücel ç "CHAMBER TOMBS IN ANATOLIA BETWEEN THE BEGINNING OF 3000 BC AND THE BEGINNING OF 2000 BC AND THEIR IMPLICATIONS IN REGIONAL COMMUNICATION." Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 20, ss.221 - 241, 2020.
ISNAD	PARILTI, Umut - yücel, çağatay. "CHAMBER TOMBS IN ANATOLIA BETWEEN THE BEGINNING OF 3000 BC AND THE BEGINNING OF 2000 BC AND THEIR IMPLICATIONS IN REGIONAL COMMUNICATION". Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 20/64 (2020), 221-241.