COVID-19 Pandemisi ve Türkiye’de Halk Sağlığı Yönetimi

Pala, Kayihan

COVID-19 Pandemisi ve Türkiye’de Halk Sağlığı Yönetimi

Kayıhan PALA (Bursa Uludağ Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Halk Sağlığı Anabilim Dalı, Bursa, Türkiye)

Sağlık ve Toplum

19 3

Yıl: 2020 Cilt: 30 Sayı: Özel Sayı Sayfa Aralığı: 39 - 50 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-10-2020

COVID-19 Pandemisi ve Türkiye’de Halk Sağlığı Yönetimi

Öz:

Türkiye’de Sağlık Bakanlığı COVID-19 pandemisi sırasında salgınınetkisini azaltma stratejisini benimsemiştir. Sağlık Bakanlığı yalnızcakesin olguları ve vefatları günlük ve toplam olarak kamuoyunaaçıklamaktadır. Türkiye’de olguların ve ölümlerin yaş grubuna,cinsiyete, yerleşim yerine vb. dağılımı ve epidemiyolojik göstergeleraçıklanmamaktadır.Nüfusa göre toplam doğrulanmış COVID-19 ölümleri (Bir milyonkişide) seçilmiş bazı ülkelerle karşılaştırıldığında Türkiye’de ölümhızı İspanya, İsveç, ABD, Brezilya, Danimarka ve İran’dan düşük;Norveç, İsrail, Rusya, Yunanistan, Japonya, Güney Kore ve Çin’denyüksektir.21. yüzyılda dünyayı pandemiler beklemektedir. COVID-19 pandemisini,pandemiye yol açan virüs başta olmak üzere, virüslere karşıyürütülmesi gereken (Aşı, ilaç vb.) tıbbi çalışmalar ve küresel kapitalizminhayvanların doğal yaşam alanlarını yok eden ve insanlarınyaşam alanlarını ve biçimlerini değiştiren yapısıyla birlikte ele almakgerekir.Türkiye’de halk sağlığı okullarına ve enstitülerine duyulan gereksinimivedi olarak giderilmeli; kamu kaynaklarıyla özerk enstitüler vehalk sağlığı okulları kurulmalı, bu kurumlarda sağlık çalışanlarınalisansüstü eğitim verilmesi sağlanmalıdır.

Anahtar Kelime:

COVID-19 Pandemics and Public Health Management in Turkey

Öz:

Ministry of Health in Turkey has adopted mitigation strategy during COVID-19 pandemics. The Ministry of Health only reports to the public daily and total confirmed cases and confirmed deaths. The distribution of cases and deaths according to age groups, gender, residential area etc. and epidemiological indicators are not reported. Compared to some selected countries, total confirmed COVID-19 deaths per million people in Turkey is lower than Spain, Sweden, USA, Brazil, Denmark and Iran; It is higher than Norway, Israel, Russia, Greece, Japan, South Korea and China. The world will face pandemics in the 21st century. It is necessary to address the COVID-19 pandemics together with the medical studies that must be carried out against viruses (vaccine, medicine, etc.), especially the virus that causes the pandemic, and the structure of global capitalism that destroys the natural habitats of animals and changes the life styles of humans. Autonomous public health schools and institutes should be established by public resources in Turkey. In these schools and institutions, postgraduate education should be provided to healthcare professionals.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

1. Monto AS, Cowling BJ, and Peiris JSM. Coronaviruses. In: R.A. Kaslow et al. eds. Viral Infections of Humans, Epidemiology and Control. Fifth Edition. Springer Science+Business Media, New York, 2014.
2. Neil M Ferguson, Daniel Laydon, Gemma Nedjati-Gilani et al. Impact of non-pharmaceutical interventions (NPIs) to reduce COVID-19 mortality and healthcare demand. Imperial College London (16-03-2020), doi: https://doi. org/10.25561/77482.
3. Jordan Rachel E, Adab Peymane, Cheng K K. Covid- 19: risk factors for severe disease and death BMJ 2020; 368:m1198.
4. TÜİK (2019). Ölüm Nedeni İstatistikleri, 2018. http:// www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=30626.
5. Dorn AV, Cooney RE, Sabin ML. COVID-19 exacerbating inequalities in the US. Lancet. 2020 Apr 18;395(10232):1243- 1244.
6. Aldridge RW, Lewer D, Katikireddi SV et al. Black, Asian and Minority Ethnic groups in England are at increased risk of death from COVID-19: indirect standardisation of NHS
mortality data [version 1; peer review: awaiting peer review]. Wellcome Open Res 2020;5:88. 7. COVID-19 DİSK RAPORU-3 27 Nisan 2020, http://disk. org.tr/wp-content/uploads/2020/04/Covid-19-DISK-Durum- Raporu-3-27-Nisan-2020.pdf
8. İSİG Meclisi İş Cinayetleri Raporları, http://isigmeclisi. org/
9. Wu Z, McGoogan JM. Characteristics of and important lessons from the coronavirus disease 2019 (COVID-19) outbreak in China: summary of a report of 72314 cases from the Chinese Center for Disease Control and Prevention. JAMA 2020. 10.1001/jama.2020.2648 32091533
10. Rajgor, Dimple D et al. The many estimates of the COVID- 19 case fatality rate. The Lancet Infectious Diseases, Published Online March 27, 2020 https://doi.org/10.1016/ S1473-3099(20)30244-9
11. Sağlık Bakanlığı web sayfası https://covid19.saglik.gov. tr/
12. Gideon Meyerowitz-Katz, Lea Merone A systematic review and meta-analysis of published research data on COVID-19 infection-fatality rates medRxiv 2020.05.03.20089854; doi: https://doi.org/10.1101/2020.05.03.20089854.
13. World Health Organization Munich Security Conference 15 February 2020 https://www.who.int/dg/speeches/detail/ munich-security-conference.
14. Connolly, Máire A & World Health Organization. Communicable disease control in emergencies: a field manual. World Health Organization, 2005. https://apps.who.int/iris/ handle/10665/96340.
15. Bonita, Ruth, Beaglehole, Robert, Kjellström, Tord & World Health Organization. Basic epidemiology, 2nd ed. World Health Organization, 2006. https://apps.who.int/iris/ handle/10665/43541.
16. Sağlık Bakanlığı COVID-19 (SARS-CoV-2 Enfeksiyonu) Rehberi, Bilim Kurulu Çalışması. 14 Nisan 2020.
17. WHO. COVID-19 coding in ICD-10. World Health Organization, 25 March 2020, https://www.who.int/classifications/ icd/COVID-19-coding-icd10.pdf?ua=1 .
18. WHO. International Guidelines For Certification And Classification (CODING) Of COVID-19 As Cause Of Death Based on ICD International Statistical Classification of Diseases (16 April 2020), https://www.who.int/classifications/ icd/Guidelines_Cause_of_Death_COVID-19.pdf .
19. National Center for Health Statistics, New ICD code introduced for COVID-19 deaths. https://www.cdc.gov/nchs/ data/nvss/coronavirus/Alert-2-New-ICD-code-introducedfor- COVID-19-deaths.pdf.
20. ECDC Rapıd Rısk Assessment Coronavirus disease 2019 (COVID-19) in the EU/EEA and the UK– ninth update 23 April 2020, https://www.ecdc.europa.eu/sites/default/files/ documents/covid-19-rapid-risk-assessment-coronavirus-disease- 2019-ninth-update-23-april-2020.pdf.
21. WHO Laboratory testing strategy recommendations for COVID-19, 21 March 2020, https://apps.who.int/iris/bitstream/ handle/10665/331509/WHO-COVID-19-lab_testing- 2020.1-eng.pdf.
22. T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü COVID-19 (SARS-CoV2 Enfeksiyonu) Rehberi (Bilim Kurulu Çalışması)11 Mart 2020.
23. Öztek Z. Halk Sağlığı Sözlüğü, T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Projesi Genel Koordinatörlüğü, Nisan 1998, Ankara (s.109, 389, 449).
24. T.C.Sağlık Bakanlığı Mevsimsel Grip, 2019 - 2020 Haftalık İnfluenza Raporları. https://grip.gov.tr/tr/haftalik-influenza- raporu.
25. European Centre for Disease Prevention and Control. Strategies for the surveillance of COVID-19. Stockholm:ECDC; 2020.
26. Aksakoğlu G. Bulaşıcı Hastalıklarla Savaşım, Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi yayını, Üçüncü Yazım, İzmir, 2008 (s.17-30).
27. Neil M Ferguson, Daniel Laydon, Gemma Nedjati-Gilani et al. Impact of non-pharmaceutical interventions (NPIs) to reduce COVID-19 mortality and healthcare demand. Imperial College London (16-03-2020), doi: https://doi. org/10.25561/77482.
28. Randolph HE, Barreiro LB. Herd Immunity: Understanding COVID-19. Immunity. 2020;52(5):737‐741. doi: 10.1016/j.immuni.2020.04.012.
29. Strang J. Why do the Nordic countries react differently to the covid-19 crisis? April 6, 2020, https://nordics.info/show/ artikel/the-nordic-countries-react-differently-to-the-covid- 19-crisis/.
30. Max Roser and Esteban Ortiz-Ospina. Total confirmed COVID-19 deaths per million people. Published online at OurWorldInData.org. 20 May 2020. Retrieved from: https:// ourworldindata.org/coronavirus-data-explorer?yScale=- log&zoomToSelection=true&time=..2020-05-20&deaths- Metric=true&totalFreq=true&aligned=true&perCapita=true& smoothing=0&country=SWE+NOR+DNK+FIN.
31. Public Health Agency of Sweden. Första resultaten från pågående undersökning av antikroppar för covid-19-virus, 20 MAJ 2020, https://www.folkhalsomyndigheten.se/ nyheter-och-press/nyhetsarkiv/2020/maj/forsta-resultaten- fran-pagaende-undersokning-av-antikroppar-for-covid- 19-virus/.
32. Wilder-Smith A, Freedman DO. Isolation, quarantine, social distancing and community containment: pivotal role for old-style public health measures in the novel coronavirus (2019-nCoV) outbreak. J Travel Med. 2020;27(2):taaa020. doi:10.1093/jtm/taaa020.
33. O. Diekmann and J. A. P. Heesterbeek, Mathematical Epidemiology of Infectious Diseases: Model Building, Analysis and Interpretation. Chichester, U.K.: Wiley, 2000.
34. Salgında başarı, bulaşı-hastalanmayı önlemektir; mücadelede doğru yöntem epidemiyoloji bilimine uymaktır! Türk Tabipleri Birliği, 30 Mart 2020, https://www. ttb.org.tr/kollar/COVID19/haber_goster.php?Guid=- 7546b13c-7257-11ea-b12d-d839943d748d.
35. Halk Sağlığı Uzmanları Derneğinin (HASUDER) Yeni Koronavirüs (COVID-19) Hastalığı Süreci İle İlgili Görüşleri-4. 9 Nisan 2020. Available from: https://korona. hasuder.org.tr/hasuder-gorus-4/.
36. WHO. International spread of disease threatens public health security, 23 August 2007, https://www.who.int/mediacentre/ news/releases/2007/pr44/en/.
37. Vincent C. C. Cheng, Susanna K. P. Lau, Patrick C. Y. Woo, Kwok Yung Yuen. Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirus as an Agent of Emerging and Reemerging Infection. Clinical Microbiology Reviews Oct 2007, 20 (4) 660-694.
38. Managing epidemics: key facts about major deadly diseases. Geneva: World Health Organization; 2018. Licence: CC BY-NC-SA 3.0 IGO.
39. Pala K. Salgınlar Çağı Yaşadığımız. Birikim Dergisi, 7 Nisan 2020, https://www.birikimdergisi.com/guncel/10018/ salginlar-cagi-yasadigimiz.
40. Carroll D, Daszak P, Wolfe ND, et al. The Global Virome Project. Science. 2018;359(6378):872‐874. doi:10.1126/ science.aap7463.
41. Dedeoğlu N. Hıfzıssıhha Okulu: Tarihçesi, Önemi. Toplum ve Hekim. 2001; 16(6):468-469.

APA	Pala K (2020). COVID-19 Pandemisi ve Türkiye’de Halk Sağlığı Yönetimi. , 39 - 50.
Chicago	Pala Kayihan COVID-19 Pandemisi ve Türkiye’de Halk Sağlığı Yönetimi. (2020): 39 - 50.
MLA	Pala Kayihan COVID-19 Pandemisi ve Türkiye’de Halk Sağlığı Yönetimi. , 2020, ss.39 - 50.
AMA	Pala K COVID-19 Pandemisi ve Türkiye’de Halk Sağlığı Yönetimi. . 2020; 39 - 50.
Vancouver	Pala K COVID-19 Pandemisi ve Türkiye’de Halk Sağlığı Yönetimi. . 2020; 39 - 50.
IEEE	Pala K "COVID-19 Pandemisi ve Türkiye’de Halk Sağlığı Yönetimi." , ss.39 - 50, 2020.
ISNAD	Pala, Kayihan. "COVID-19 Pandemisi ve Türkiye’de Halk Sağlığı Yönetimi". (2020), 39-50.

APA	Pala K (2020). COVID-19 Pandemisi ve Türkiye’de Halk Sağlığı Yönetimi. Sağlık ve Toplum, 30(Özel Sayı), 39 - 50.
Chicago	Pala Kayihan COVID-19 Pandemisi ve Türkiye’de Halk Sağlığı Yönetimi. Sağlık ve Toplum 30, no.Özel Sayı (2020): 39 - 50.
MLA	Pala Kayihan COVID-19 Pandemisi ve Türkiye’de Halk Sağlığı Yönetimi. Sağlık ve Toplum, vol.30, no.Özel Sayı, 2020, ss.39 - 50.
AMA	Pala K COVID-19 Pandemisi ve Türkiye’de Halk Sağlığı Yönetimi. Sağlık ve Toplum. 2020; 30(Özel Sayı): 39 - 50.
Vancouver	Pala K COVID-19 Pandemisi ve Türkiye’de Halk Sağlığı Yönetimi. Sağlık ve Toplum. 2020; 30(Özel Sayı): 39 - 50.
IEEE	Pala K "COVID-19 Pandemisi ve Türkiye’de Halk Sağlığı Yönetimi." Sağlık ve Toplum, 30, ss.39 - 50, 2020.
ISNAD	Pala, Kayihan. "COVID-19 Pandemisi ve Türkiye’de Halk Sağlığı Yönetimi". Sağlık ve Toplum 30/Özel Sayı (2020), 39-50.