CESSÂS’IN ŞÂFİÎ’NİN BEYÂN ANLAYIŞINA YÖNELİK ELEŞTİRİLERİ

Yıl: 2019 Cilt: 0 Sayı: 37 Sayfa Aralığı: 1085 - 1116 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 09-11-2020

CESSÂS’IN ŞÂFİÎ’NİN BEYÂN ANLAYIŞINA YÖNELİK ELEŞTİRİLERİ

Öz:
Bu makalede, Cessâs’ın İmam Şâfiî’nin beyân anlayışına yönelttiği eleştirilerdoğrudan incelenmiş; Cessâs dışında bu teoriye eleştiri getiren âlimlerindüşüncelerine ve bu teoriyi savunanların gerekçelerine de dolaylı olarak temasedilmiştir. Hem İmam Muhammed’in hem de İmam Mâlik’in talebesi olan İmamŞâfiî, dönemindeki mevcut usul anlayışından memnun olmadığından yeni birusul anlayışı inşa etmiştir. Onun için, usul anlayışını beyân kavramı üzerinden;beyânı da sünnet üzerinden şekillendirdiğini söylemek mümkündür. O, mevcutfıkıh ekollerinin Kur’ân’a değil; haber-i vâhidlerle nakledilen sünneteyaklaşımlarını doğru bulmadığından beyân teorisinde sünnete merkezi bir önematfetmektedir. Ona göre Kur’ân ve Sünnet ilkten hüküm koymaları bakımındaneşit seviyededirler. Şâfiî, beyân sözcüğüne bir tanım getirerek onu bir terimmahiyetinde zikreden ilk kişidir. Tanımlamasının ardından yaptığı taksimdebeyânı beşli bir tasnife tabi tutmuştur. Şâfiî bütün beyân türlerini Kur’ân’a ircaetmekte ve iyi bir Arapça bilgisine sahip olunup Kur’ân iyi anlaşıldığı takdirdenasların sahih bir şekilde anlaşılacağını savunmaktadır. Hanefî usulcüsü Cessâs,beyân adında bir teori ürettiği için değil; beyânın tanımında ve taksimatındatutarsızlıklar bulunduğu gerekçesiyle Şâfiî’ye eleştiriler yöneltmiştir. Cessâs’agöre onun yaptığı tanım maksadını açık bir şekilde ifade etmediği gibi; beyânınkısımları da tutarsızlıklar barındırmaktadır.Şâfiî gerek Cessâs tarafından gerekse başka alimler tarafından icmâı beyânınkısımları arasında zikretmediği için de eleştirilmiştir. Cessâs’a göre ictihadınbeyânın kısımları arasında zikredilmesindense icmâın zikredilmesi dahauygundur.
Anahtar Kelime:

JAṢṢĀṢ’S CRITICISMS OF SHĀFİʿĪ’S CONCEPT OF THE BAYĀN

Öz:
In this article, al-Jaṣṣāṣ’ critiques of al- Shāfiʿī’s bayān concept are examined and analyzed. Al- Shāfiʿī, the disciple of both Imam Muhammad and Imam Mālik, developed a new conception of legal thought (uṣūl) because he did not satisfy the understanding of his time. Although there is no dispute between the Islamic legal schools (madhhabs) over the legislative authoritativeness of the Qur'an, their approach to the Sunnah differs. Both Hanafi scholars and al-Mālik would not rely on khabar al-ahad because of a disconnection in meaning (al-inqita al-manawi) in it and its contradiction to the Practice of the People of Madina (amal ahl alMadinah) respectively. In addition, Hanafi scholars stated that the Qur’anic general words (‘amm) express certainty and that the Qur’anic verses cannot be allocated with the reports (khabar) expressing suspicion (zann). Al-Shāfiʿī gives central importance to the Sunnah in his concept of the bayān not because he disputed the attitudes of the present legal schools towards the Qur’an, but because he disapproved their approaches to the Sunnah represented by alakhbar al-ahad. Thus, it is possible to say that al-Shāfiʿī developed his legal though (uṣūl) through the bayān concept, and the bayān concept through the Sunnah. According to Al-Shāfiʿī, since in various verses in the Qur’an God has imposed the obligation on people to obey the Prophet; then, accordingly khabar al-ahad has a great intense significance as well and they are no different from the Qur’an in terms of legislation.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • AYBAKAN, Bilal. İmam Şâfiî ve Fıkıh Düşüncesinin Mezhepleşmesi. İstanbul: İz Yayıncılık, 2007.
  • AYDIN, Ahmet. İbnü’s-Saati Öncesi Hanefi Usul Eserlerinde Manevi İnkıta Kavramı. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2007.
  • BÂKILLÂNÎ, Ebû Bekr Muhammed b. Tayyib. et-Takrîb ve’l-İrşâd:es-Sagîr. Thk. Abdülhamid b. Ali Ebû Zenid. 3 Cilt. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 1418/1998.
  • BOYNUKALIN, Mehmet. Fıkıh Usulü Alimleri ve Eserleri. İstanbul: İfav Yayınları, 2017.
  • BUHÂRÎ, Alâüddîn Abdülazîz b. Ahmed. Keşfü’l-Esrâr ʿan Uṣûli Faḫri’l-İslâm Pezdevî. Nşr. Muhammed el-Mu‘tasım-Billâh el-Bağdâdî. 3. Baskı. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, 1417/1997.
  • BUHÂRÎ, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. el-Câmiʿu’ṣ-Ṣaḥîḥ. Thk. Takiyyüddin en-Nedvî. 15 Cilt. Beyrut: Darü’l-Beşairi’l-İslamiyye, 1432/2011.
  • CÂHİZ, Ebû Osmân Amr b. Bahr. el-Beyân ve’t-Tebyîn. Thk. Abdüsselâm Muhammed Hârûn. 7. Baskı. 4 Cilt. Kahire: Mektebetü'l-Hanci, 1418/1998.
  • CESSÂS, Ahmed b. Alî. el-Fuṣûl fi’l-Uṣûl. Thk. Uceyl Câsim en-Neşemî. 2. Baskı. 4 Cilt. İstanbul: Mektebetü’l-İrşad, 1414/1994.
  • CÜRCÂNÎ, eş-Şerîf Alî b. Muhammed. “Beyân”. et-Taʿrîfât. 47. Beyrut: Dârü'lKütübi'l-İlmiyye, 1403/1983.
  • CÜVEYNÎ, İmâmü'l-Haremeyn Ebü’l-Meâlî Abdülmelik b. Abdillâh b. Yûsuf. Kitâbü't-Telḫîs fî Usûli’l-Fıkh, Thk. Abdullah Cevlem en-Nîbâlî, Şübbeyr Ahmed el-Ömerî. 3 Cilt. Beyrut: Dârü'l-Beşairi'l-İslâmiyye, 1417/1996.
  • DEBÛSÎ, Ebû Zeyd Abdullah b. Ömer b. Îsâ. Taḳvîmü’l-Edille fî Usûli’l-Fıkh. Thk. Halil el-Meys. Beyrut: Darü’l Kütübi’l-İlmiyye, 1421/2001.
  • DÖNMEZ, İbrahim Kâfi. Fıkıh Usulü İncelemeleri. Ankara: İSAM Yayınları, 2014.
  • DUMAN, Soner. İmam Şâfiî’nin Kıyas Anlayışı. 2. Baskı. Ankara: İSAM Yayınları, 2017.
  • EBÛ YA‘LÂ EL-FERRÂ’, Muhammed b. el-Hüseyn. el-ʿUdde fî Uṣûli’l-Fıḳh. Thk. Ahmed b. Ali Seyr Mübareki. 3. Baskı. 5 Cilt. Riyad: 1414/1993.
  • EBÜ’L-HÜSEYN, Muhammed b. Alî b. Tayyib. el-Muʿtemed fî Usûli’l-Fıkh. Thk. Muhammed Hamidullah. 2 Cilt. Dımaşk: Institut Français de Damas, 1384/1964.
  • EBÜ’L-VEFÂ, Alî b. Akīl b. Muhammed b. Akīl. el-Vâżıḥ fî Uṣûli’l-Fıḳh. Thk. Abdullah b. Abdülmuhsin. 5 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1420/1999.
  • EBYÂRÎ, Ali b. İsmail. et-Tahkik ve'l-Beyân fi Şerhi'l-Burhân fi Usûli'l-Fıkh. Thk. Ali b. Abdurrahman Bessâm el-Cezâiri. 4 Cilt. Kuveyt: Dârü’z-Ziyâ, 1434/2013.
  • ERDOĞAN, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. 4. Baskı. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2013.
  • GAZZÂLÎ, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed. el-Menḫûl min Taʿlîḳāti’l-Uṣûl. Thk. Muhammed Hasan Hayto. 2. Baskı. Dımaşk: Dârü'l-Fikr, 1400/1980.
  • GAZZÂLÎ, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed. el-Müstaṣfâ min ʿİlmi’l-Uṣûl. Thk. Muhammed Süleyman el-Eşkar. 2 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1436/2015.
  • GÜMAN, Osman. Nahiv ve Fıkıh Usulü İlişkisi. Ankara: İSAM Yayınları, 2017.
  • HACAK, Hasan. “Fıkıh İlminin Ortaya Çıkışı ve Diğer İslâmî İlimlerle İlişkisi”. İslâmî İlimlerde Metodoloji (Usûl) Mes’elesi 5. Ed. İlyas Çelebi. 511-545. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2014.
  • İBN MÂCE, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvini. es-Sünen. Thk. Şuayb Arnaut, Muhammed Kamil Karabelli, Ahmed Berhum. 2. Baskı. 5 Cilt. Dımaşk: Darü’r-Risaleti’l-Alemiyye, 1431/2010.
  • İBN MANZÛR. “Byn”. Lisânü’l-ʿArab. Nşr. Emin Muhammed Abdülvehhab, Muhammed es-Sadık el-Ubeydi. 1: 559-565. Beyrut: Dârü'l-İhyai'tTürasi’l-Arabi. 1417/1997.
  • İSFAHÂNÎ, Râgıb. “Beyn”. Mu‘cemu Müfredâti Elfâẓi’l-Ḳurʾân. Thk. Nedim Mar'aşli. 66-67. Beyrut: Darü’l-Fikr, (t.y).
  • KÖSE, Saffet. “İbn Dâvûd ez-Zâhirî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19: 410-411. Ankara: TDV Yayınları, 1999.
  • PEZDEVÎ, Fahrü’l-İslâm Alî b. Muhammed. Uṣûlü’l-Pezdevî. Thk. Sâid Bekdaş. 2.Baskı. Beyrut: Darü’l Beşâiri’l-İslamiyye, 1437/2016.
  • SEM‘ÂNÎ, Ebû Muzaffer Mansur b. Muhammed b. Abdilcebbar. Ḳavâṭıʿu’lEdille fi Uṣûli’l-Fıkh. Thk. Abdullah b. Hafız b. Ahmed el-Hakemî. 5 Cilt. Riyad: Mektebetü’t-Tevbe, 1419/1998.
  • SERAHSÎ, Ebû Bekr Muhammed b. Ahmed b. Ebî Sehl. Uṣûlü’s-Seraḫsî. Thk. Ebü'l-Vefâ el-Efganî. 2 Cilt. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1414/1993.
  • ŞÂFİÎ, Muhammed b. İdrîs. er-Risâle. Thk. Ahmed Muhammed Şakir. 2. Baskı. Kahire: Dârü’t-Türas, 1399/1979.
  • ŞÂFİÎ, Muhammed b. İdrîs. el-Üm. Thk. Rifat Fevzi Abdülmüttalib. 11 Cilt. İskenderiye: Darü’l-Vefâ, 1422/2001.
  • ZERKEŞÎ, Bedrüddîn Muhammed b. Bahâdır b. Abdillâh. el-Baḥrü’l-Muḥîṭ fî Uṣûli’l-Fıḳh. 2. Baskı. 6 Cilt. Kuveyt: Vizaretü'l-Evkaf ve'ş-Şuuni’lİslamiyye, 1413/1992.
APA DAŞDEMİR E (2019). CESSÂS’IN ŞÂFİÎ’NİN BEYÂN ANLAYIŞINA YÖNELİK ELEŞTİRİLERİ. , 1085 - 1116.
Chicago DAŞDEMİR Ebubekir CESSÂS’IN ŞÂFİÎ’NİN BEYÂN ANLAYIŞINA YÖNELİK ELEŞTİRİLERİ. (2019): 1085 - 1116.
MLA DAŞDEMİR Ebubekir CESSÂS’IN ŞÂFİÎ’NİN BEYÂN ANLAYIŞINA YÖNELİK ELEŞTİRİLERİ. , 2019, ss.1085 - 1116.
AMA DAŞDEMİR E CESSÂS’IN ŞÂFİÎ’NİN BEYÂN ANLAYIŞINA YÖNELİK ELEŞTİRİLERİ. . 2019; 1085 - 1116.
Vancouver DAŞDEMİR E CESSÂS’IN ŞÂFİÎ’NİN BEYÂN ANLAYIŞINA YÖNELİK ELEŞTİRİLERİ. . 2019; 1085 - 1116.
IEEE DAŞDEMİR E "CESSÂS’IN ŞÂFİÎ’NİN BEYÂN ANLAYIŞINA YÖNELİK ELEŞTİRİLERİ." , ss.1085 - 1116, 2019.
ISNAD DAŞDEMİR, Ebubekir. "CESSÂS’IN ŞÂFİÎ’NİN BEYÂN ANLAYIŞINA YÖNELİK ELEŞTİRİLERİ". (2019), 1085-1116.
APA DAŞDEMİR E (2019). CESSÂS’IN ŞÂFİÎ’NİN BEYÂN ANLAYIŞINA YÖNELİK ELEŞTİRİLERİ. Bilimname, 0(37), 1085 - 1116.
Chicago DAŞDEMİR Ebubekir CESSÂS’IN ŞÂFİÎ’NİN BEYÂN ANLAYIŞINA YÖNELİK ELEŞTİRİLERİ. Bilimname 0, no.37 (2019): 1085 - 1116.
MLA DAŞDEMİR Ebubekir CESSÂS’IN ŞÂFİÎ’NİN BEYÂN ANLAYIŞINA YÖNELİK ELEŞTİRİLERİ. Bilimname, vol.0, no.37, 2019, ss.1085 - 1116.
AMA DAŞDEMİR E CESSÂS’IN ŞÂFİÎ’NİN BEYÂN ANLAYIŞINA YÖNELİK ELEŞTİRİLERİ. Bilimname. 2019; 0(37): 1085 - 1116.
Vancouver DAŞDEMİR E CESSÂS’IN ŞÂFİÎ’NİN BEYÂN ANLAYIŞINA YÖNELİK ELEŞTİRİLERİ. Bilimname. 2019; 0(37): 1085 - 1116.
IEEE DAŞDEMİR E "CESSÂS’IN ŞÂFİÎ’NİN BEYÂN ANLAYIŞINA YÖNELİK ELEŞTİRİLERİ." Bilimname, 0, ss.1085 - 1116, 2019.
ISNAD DAŞDEMİR, Ebubekir. "CESSÂS’IN ŞÂFİÎ’NİN BEYÂN ANLAYIŞINA YÖNELİK ELEŞTİRİLERİ". Bilimname 37 (2019), 1085-1116.