GAZÂLÎ’DE HABERÎ SIFAT VE TE’VİL METODOLOJİSİ
Yıl: 2019 Cilt: 14 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 199 - 238 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.17550/akademikincelemeler. 503395 İndeks Tarihi: 13-11-2020
GAZÂLÎ’DE HABERÎ SIFAT VE TE’VİL METODOLOJİSİ
Öz: Gazâlî’nin (ö.505/1111) çözüm aradığı konulardan biri haberî sıfat ve te’vilproblemidir. Allah’ın eli, yüzü ve parmağı gibi âyet ve hadislerde geçen ilahîniteliklere haberî sıfatlar denilir. Bunlara yönelik değişik açıklamalar olmuştur.“Tevakkuf” ve “Tefviz” yöntemi de denilen ilk dönem Selef âlimlerine göre bumüteşabih sıfatlar te’vil edilmemelidir. Bu sıfatların anlaşılması, yanlışlık veaşırılıklardan kaçınmak açısından gereklidir. Birçok problemlere sebep olan bulafızları çözüme kavuşturmak için İslam âlimleri te’vil metodunabaşvurmuşlardır. Gazâlî, tevil konusunda olmazsa olmaz birtakım metodlarortaya koymuş, hangi metinlerin te’vil edilebileceği, te’vilin nasıl yapılacağı,kimlerin te’vil yapabileceği ile ilgili bir metodoloji sunmuştur. Ayrıca te’vil vetekfirde aşırılığa son vermek ve nasslar çerçevesindeki belli esaslar dâhilindekayıtlamak için çalışmalar yapmıştır. Bu makâlede haberî sıfat sorunu veGazâlî’nin te’vil metodolojisi incelenip değerlendirilmektedir.
Anahtar Kelime: The Informed Devine Attribute and Interpretation Methodology in Ghazalî
Öz: Al-Ghazalî (d. 505/1111) one of the issues he is looking for solutions to is the news adjective and ta’wil (interpreting acording to one’s own opinion) problem. The divine qualities mentioned in the verses and hadiths, such as the hand, face and finger of Allah, are referred to as known adjectives. There have been different explanations for these. According to Salaf scholars of the first period called “Tawaqquf” and “Tafvîz” method, these attributes should not be interpreted. Understanding these adjectives is necessary in terms of avoiding inaccuracy and excesses. The Islamic scholars have applied the ta’wîl method to solve these problems. Ghazali has put indispensable methods about ta’wîl has introduced a methodology on which texts can be interpreted, how to make the interpretations, who can make them. Also he has made studies in order to end the extremism in ta’wîl and takfir and to record certain principles within the framework of the nass (the words or proofs that are not likely to be interpreted). In this article, the adjective problem and the ta’wîl methodology of Ghazali are examined and evaluated.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Abdülcebbâr, K. Şerhu’l-Usûli’l-Hamse, çev. İ. Çelebi, İstanbul: TYEK. Bşk.lığı Yayınları, 2013.
- Altıntaş, R. İslâm Düşüncesinde İşlevsel Akıl. İstanbul: Pınar Yayınları, 2003.
- Buhâri, E.A. el-Camiu’s-Sahih. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
- Cürcânî, S.Ş. Şerhu’l-Mevâkıf, çev. Ö. Türker, İstanbul: TYEK. Bşk.lığı Yayınları, 2015.
- Cüveynî, E.M. eş-Şâmil fî usûli’d-dîn, haz. A.S. en-Neşşâr, İskenderiye: el-Maarif, 1969.
- Cüveynî, İ.H. Kitâbu’l-İrşâd, çev.A.B. Baloğlu ve diğerleri, Ankara: TDV. Yayınları, 2010.
- Çelebi, İ. “Klasik Bir Kelâm Problemi Olarak İsim-Müsemmâ Meselesi”, İlam Araştırma Dergisi, c. 3, sy: 1, (1998), 103-110.
- Çubukçu, İ. A. Gazâlî ve Kelâm Felsefesi, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1970.
- Ebû Hanife, İ.A. el-Fıkhu’l-Ekber, terc. M. Öz, İstanbul: Marmara Üniv. İlahiyat Vakfı Yayınları, 1981.
- Ebû Ya’la, K.M. İbtâlü’t-Te’vîlât li-Ahbâri’s-Sıfât, tahk. M.en-Necdî, Kuveyt: Dâru’l-Îlâf, 1407.
- Esen, M. “Tekfir Söyleminin Dinî ve İdeolojik Boyutları”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. 52, sy. 2, (2011), 97- 110.
- Eş’arî, E.H. el-İbâne an Usuli’d-Diyâne, çev. M. Kubat, İstanbul: İşrak Yayınları, 2008.
- Fârâbî, E.N. İhsaü’l-Ulûm, neşr. Osman M. Emîn, Kahire: y.y., 1931.
- Gazâlî, E.H. Fedâihu’l-Bâtiniyye, neşr. A. el-Bedevi, Kahire: Dârü’lKavmiyye, 1964.
- Gazâlî, E.H. İhyau Ulumi’d-Din, terc. A. Serdaroğlu, İstanbul: Bedir Yayınları, 1974.
- Gazâlî, E.H. Tehâfütü’l-felâsife, çev. B. Karlığa, Filozofların Tutarsızlığı, İstanbul: y.y., 1981.
- Gazâlî, E.H. İlcâmü’l-Avam An İlm-i Kelâm, çev. N. Yılmaz, İstanbul: Bedir Yayınları, 1984.
- Gazâlî, E.H. Faysalü’t-Tefrika Beyne’l-İslâm ve’z-Zendaka, çev. A. T. Arslan, İstanbul: Risale Yay, 1992.
- Gazâlî, E.H. el-İktisâd fi’l-İtikâd, çev. A. Duran, İtikadda Orta Yol, İstanbul: Hikmet Neşriyat, 2004a.
- Gazâlî, E.H. el-Münkiz mine’d-Dalâl, çev. A. Kaya, Hakikate Giden Yol, İstanbul: y.y., 2004b.
- Gazâlî, E.H. Âriflerin Yolu, çev. A. Duran, İstanbul: Hikmet Neşriyat, 2004c.
- Gazâlî, E.H. Esmâü’l-Hüsnâ Şerhi, çev. M. Ferşat, İstanbul: Ferşat Yayınları, 2005a.
- Gazâlî, E.H. Cevâhiru’l-Kur’ân ve Düreruhû, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’lİlmiyye, 2005b.
- Gazâlî, E.H. el-Mustasfa min İlmi’l-Usul, terc. H. Yunus Apaydın, İslâm Hukuk Metodolijisi, İstanbul: Klasik Yayınları, 2006.
- Gazâlî, E.H. Mi’yaru’l-Ulûm, çev. A. Durusoy, İstanbul: TYEK. Bşk.lığı Yayınları, 2013a.
- Gazâlî, E.H. Kimya-ı Saadet, çev. A. Faruk Meyan, İstanbul: Bedir Yayınları, 2013b.
- Gazâlî, E.H. et-Tibru’l-Mesbûk fi Nasihati’l-Mülûk, çev. H. Okur, İstanbul: Semerkand Yayınları, 2013c.
- Gazâlî, E.H. el-Kanunu’l-Küllî fi’t-Te’vil, terc. H. Akpur, İstanbul: İlk harf Yayınları, 2015.
- Gazâlî, E.H. el-Kıstâsü’l-Müstakîm, çev. İ. Çapak, İstanbul: TYEK Bşk.lığı Yayınları, 2016.
- Griffel, F. Gazâli’nin Felsefî Kelâmı, çev. İ. H. Güçer, İstanbul: Klasik Yayınları, 2015.
- Heysemî, N. Mecmau’z-Zevâid ve Menba’u’l-Fevâid, Kâhire: Dâru li’tturâs, 1407.
- Isfehânî, R. (ts). el-Müfredatı Elfazi’l-Kur’ân, Beyrut: Daru’l-fikr.
- İbn Hallikân, E.A.Ş. Vefeyâtu’l-A’yân ve Enbâu Ebnâi’z-Zamân, Beyrut: Darü’s-sadr, 1970.
- İbn Mâce, E.A.M. es-Sünen, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
- İbn Manzur, E.F.İ. (ts). Lisanü’l-Arab, Beyrut: y.y.
- İbn Rüşd, E.V.M. Tehâfüt et-Tehâfüt, çev. K. Işık-M. Dağ, Samsun: 19 Mayıs Üniv. Yayınları, 1986.
- İbnü’l-Cevzi, E.F. Def’u Şübheti’t-Teşbih, Kahire: y.y., 1991.
- İzmirli, İ. H. Yeni İlm-i Kelâm, İstanbul: y.y., 1341.
- Mâtürîdî, E.M. Kitabu’t-Tevhid, neşr. B. Topaloğlu- M. Aruçî, Ankara: İSAM Yayınları, 2005a.
- Mâtürîdî, E.M. Te’vîlâtü’l-Kur’ân, neşr. A. Vanlıoğlu-B. Topaloğlu, İstanbul: Mizan Yayınları, 2005b.
- Müslim, E.H. es-Sahih, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
- Nesefi, E.M. Tabsıratü’l-Edille fî Usûli’d-Din, tahk. H. Atay-Ş. A. Düzgün, Ankara: DİB Yayınları, 2003.
- Nesefî, E.M. Bahru’l-Kelâm, terc. R. Biçer, Mâtürîdî Akâidi, İstanbul: Gelenek Yayınları, 2010.
- Okumuş, M. Kur’ân’ın Çok Boyutlu Okunuşu İmam Gazâli Örneği, Ankara: Ankara Okulu, 2017.
- Oral, O. “İmamü’l-Haremeyn el-Cüveyni’de Haberî Sıfat Sorunu ve Te’vil Anlayışı”, Türk İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi, c. 4, sy. 13, (2017a), 129-153.
- Oral, O. “Kelâmî Düşüncede Haberî Sıfat Problemi”, Türk İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi, c. 4, sy. 14, (2017b), 197- 221.
- Oral, O. Cüveyni, Gazâlî ve Râzî’de Haberî Sıfat ve Te’vil Metodolojisi, Mauritius: Lap Lambert Academic Puplishing, 2019.
- Özdemir, M. Gazâlî’nin Tehâfütü’l-Felâsife Adlı Eserinde Üç Meselenin Ele Alınışı Ve İbn Sînâ’nın Görüşleriyle Mukayesesi, İstanbul: Marmara Üniv. Sosyal Bilimler Enst., Doktora Tezi, 2012.
- Râzî, F. el-Muhassalu’l-Efkâri’l-Mütekaddimîn ve’l-Müteahhirîn mine’l-Ulemâ ve’l-Hukemâ ve’l-Mütekellimîn, çev. H. Atay, Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1978.
- Râzî, F. Mefatihu’l-Gayb, Beyrut: Darü’l-Fikr, 1981.
- Râzî, F. Esâsu’t-Takdîs fi İlmi’l-Kelâm, çev. İ. Coşkun, İstanbul: İz Yayınları, 2013.
- Sâbûnî, N. el-Bidaye fi Usuli’d-Din, çev. B. Topaloğlu, Matüridiyye Akaidi, Ankara: DİB Yayınları, 2005.
- Şehristani, A. Kitabu’l Milel ve’n Nihal, Kahire: y.y., 1968.
- Taberî, E.C. Câmiu’l-Beyân an Te’vili âyi’l-Kur’ân, Beyrut: Darü’lFikr., 1984.
- Tirmizi, E.İ. es-Sünen, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
- Topaloğlu, B.-Çelebi, İ. Kelâm Terimleri Sözlüğü, İstanbul: İSAM Yayınları, 2010.
- Watt, W.M. Müslüman Aydın; Gazâlî Hakkında Bir Araştırma, çev. H. Özcan, İzmir: y.y., 1989.
- Wittinham, M. Al-Ghazali and The Qur’an: One Book, Many Meanings, New York: Routledge, 2007.
- Yurdagür, M. “Haberî Sıfatları Anlamada Metod”, Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy. 1, (1983), 251-2.
| APA | ORAL D (2019). GAZÂLÎ’DE HABERÎ SIFAT VE TE’VİL METODOLOJİSİ. , 199 - 238. 10.17550/akademikincelemeler. 503395 |
| Chicago | ORAL Dr. Osman GAZÂLÎ’DE HABERÎ SIFAT VE TE’VİL METODOLOJİSİ. (2019): 199 - 238. 10.17550/akademikincelemeler. 503395 |
| MLA | ORAL Dr. Osman GAZÂLÎ’DE HABERÎ SIFAT VE TE’VİL METODOLOJİSİ. , 2019, ss.199 - 238. 10.17550/akademikincelemeler. 503395 |
| AMA | ORAL D GAZÂLÎ’DE HABERÎ SIFAT VE TE’VİL METODOLOJİSİ. . 2019; 199 - 238. 10.17550/akademikincelemeler. 503395 |
| Vancouver | ORAL D GAZÂLÎ’DE HABERÎ SIFAT VE TE’VİL METODOLOJİSİ. . 2019; 199 - 238. 10.17550/akademikincelemeler. 503395 |
| IEEE | ORAL D "GAZÂLÎ’DE HABERÎ SIFAT VE TE’VİL METODOLOJİSİ." , ss.199 - 238, 2019. 10.17550/akademikincelemeler. 503395 |
| ISNAD | ORAL, Dr. Osman. "GAZÂLÎ’DE HABERÎ SIFAT VE TE’VİL METODOLOJİSİ". (2019), 199-238. https://doi.org/10.17550/akademikincelemeler. 503395 |
| APA | ORAL D (2019). GAZÂLÎ’DE HABERÎ SIFAT VE TE’VİL METODOLOJİSİ. Akademik İncelemeler Dergisi, 14(2), 199 - 238. 10.17550/akademikincelemeler. 503395 |
| Chicago | ORAL Dr. Osman GAZÂLÎ’DE HABERÎ SIFAT VE TE’VİL METODOLOJİSİ. Akademik İncelemeler Dergisi 14, no.2 (2019): 199 - 238. 10.17550/akademikincelemeler. 503395 |
| MLA | ORAL Dr. Osman GAZÂLÎ’DE HABERÎ SIFAT VE TE’VİL METODOLOJİSİ. Akademik İncelemeler Dergisi, vol.14, no.2, 2019, ss.199 - 238. 10.17550/akademikincelemeler. 503395 |
| AMA | ORAL D GAZÂLÎ’DE HABERÎ SIFAT VE TE’VİL METODOLOJİSİ. Akademik İncelemeler Dergisi. 2019; 14(2): 199 - 238. 10.17550/akademikincelemeler. 503395 |
| Vancouver | ORAL D GAZÂLÎ’DE HABERÎ SIFAT VE TE’VİL METODOLOJİSİ. Akademik İncelemeler Dergisi. 2019; 14(2): 199 - 238. 10.17550/akademikincelemeler. 503395 |
| IEEE | ORAL D "GAZÂLÎ’DE HABERÎ SIFAT VE TE’VİL METODOLOJİSİ." Akademik İncelemeler Dergisi, 14, ss.199 - 238, 2019. 10.17550/akademikincelemeler. 503395 |
| ISNAD | ORAL, Dr. Osman. "GAZÂLÎ’DE HABERÎ SIFAT VE TE’VİL METODOLOJİSİ". Akademik İncelemeler Dergisi 14/2 (2019), 199-238. https://doi.org/10.17550/akademikincelemeler. 503395 |
