Yıl: 2020 Cilt: 15 Sayı: 187188 Sayfa Aralığı: 373 - 422 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 15-11-2020

Erken Modern Dönem Osmanlı Hukuk Teorisinde Kölelerin Evliliğine Dair Hükümler

Öz:
Köleliğin yasal kabul edildiği dönemlerde kölelerin statü, hak ve borçları hukuk tarafındandüzenlenmiştir. Hukukî açıdan mal olarak kabul edilmekle beraber, kölenin diğer canlı ve cansızeşyadan farklı bir statüsü vardır. Köle hem eşya hem de insan özellikleri taşımaktadır. Kölenininsan özelliklerinin öne çıktığı alanlardan biri evlilik kurumudur. Osmanlı İmparatorluğu’nda,İslam hukuku çerçevesinde kölelerin belli şartlar altında evlenebileceği ve evlilikten doğanyükümlülüklerden sorumlu olabileceği kabul edilmiştir. Bu çalışma, ilgacı hareketlerin henüzyükselmediği erken modern dönemde Osmanlı Devleti’nde kölelerin günlük hayatlarında nasılbir hukuk çerçevesiyle karşı karşıya olduğunu evlilik kurumundan yararlanarak tanımlamayıamaçlamaktadır. Osmanlı hukukunda kölelerin tabi olduğu hukukî rejim onları belli borçlar altı-na sokmakta, belli konularda hareket kabiliyetlerini kısıtlamakta, belli konularda ise hür kişilerinelinde olmayan bir hareket serbestisine imkân vermektedir. Bir kölenin kiminle hangi koşullaraltında evlenebileceği, bu evliliğin ne gibi sonuçlar doğurabileceği makalede değinilecek sorulararasındadır. Kölenin evliliğini belirleyen kuralların zaman ve mekâna göre bir değişim gösteripgöstermediği makalede üzerinde durulacak konulardan bir diğeridir.
Anahtar Kelime:

The Marriage of Slaves in Ottoman Legal Theory of Early Modern Age

Öz:
The status, the rights and obligations of slaves were defied by law in the times that slavery was considered legitimate. Though legally considered as property, slaves have a different status in regard to other living and non-living property. A slave was both a property and a human. The institution of marriage is one of the filds that slaves were accepted as human beings. In the Ottoman Empire, within the framework of Islamic law, slaves could marry under certain conditions and be responsible from the obligations of marriage. This study aims to defie the legal framework of ordinary life of slaves by using the institution of marriage in early modern age, a period when the abolitionist movement had not yet risen. The legal regime to which slaves were subordinate in Ottoman law, gave them some obligations, limited their actions but in certain filds, it allowed them some possibilities which free men did not have. To whom and in which conditions a slave could marry, what could be the results of this marriage are between the questions treated in the article. Whether the regulations defiing the marriage of slave changed in accordance with time and place is another question to be answered.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Bibliyografik
  • Fetava-yı Esad Efendi, İstanbul Müftülük Kütüphanesi nr 157.
  • Fetava-yı Yahya Efendi, Süleymaniye Kütüphanesi Amcazade Hüseyin 254.
  • Sunullah Efendi Fetvaları, Süleymaniye Kütüphanesi Serez 1132
  • AKBEL, Mustafa, Osmanlı Başkenti’nde Kölelerin Durumu ve Azatları: Galata Örneği (1718-1730), Tarih ve Gelecek Dergisi, Cilt: 3, 2017, s. 212-238.
  • AKGÜNDÜZ, Ahmet, İslam Hukukunda Kölelik-Cariyelik Müessesesi ve Osmanlı’da Harem, İstanbul, Osmanlı Araştırmaları Vakfı, 2006.
  • AKGÜNDÜZ, Ahmet, Osmanlı Kanunnameleri ve Hukukî Tahlilleri, Cilt: II, İstanbul, Fey Vakfı Yayınları, 1990.
  • AKGÜNDÜZ, Ahmet, Tüm Yönleriyle Osmanlı’da Harem, İstanbul, Timaş Yayınları, 2012.
  • ARGİT, Betül İpşirli, Hayatlarının Çeşitli Safhalarında Harem-i Hümayun Cariyeleri, İstanbul, Kitap Yayınevi, 2017.
  • ARSLAN, Emine, Osmanlı Dönemi Nukûllü Fetva Mecmuaları ve Özellikleri, Osmanlı Hukukunda Fetva, İstanbul, Klasik Yayınevi, 2018, s. 167-197.
  • ATAR, Fahrettin, Nikâh, DİA, Cilt: 33, 2007, s. 112-117.
  • AYDIN, Mehmet Akif, Osmanlı Aile Hukuku, İstanbul, Klasik Yayınları, 2017.
  • AYDIN, Mehmet Akif, Türk Hukuk Tarihi, 9. bs., İstanbul, Beta Yayınları, 2012.
  • AYDIN, Mehmet Akif / HAMİDULLAH, Muhammed, Köle, Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), Cilt: 26, 2002, s. 237-246.
  • BAER, Marc David, At Meydanı’nda Ölüm 17. Yüzyıl İstanbulu’nda Toplumsal Cinsiyet, Hoşgörü ve İhtida, çev. Pınar Yanardağ, İstanbul, Koç Üniversitesi Yayınları, 2016.
  • BAKER, H. Robert, The Fugitive Slave Clause and the Antebellum Constitution, Law and History Review, Cilt: 30, Sayı: 4, 2012, s. 1133-1174.
  • BARKAN, Ömer Lütfi XV. ve XVI. Asırlarda Osmanlı İmparatorluğu’nda Toprak İşçiliğinin Organizasyonu Şekilleri I Kulluklar ve Ortakçı Kullar, Türkiye’de Toprak Meselesi Toplu Eserler 1, İstanbul, Gözlem Yayınevi, 1980, s. 575-717.
  • BEN-NAEH, Yaron, Blond, Tall, with Honey-Colored Eyes: Jewish Ownership of Slaves in the Ottoman Empire, Jewish History, Cilt: 20, Sayı: 3-4, 2006, s. 315-332.
  • BRUNSCHVIG, Robert, Abd, Encyclopedia of Islam (EI2), Cilt: 1, Leiden, E. J. Brill, 1986, s. 24-40.
  • CİN, Halil / AKGÜNDÜZ, Ahmet, Türk Hukuk Tarihi, İstanbul, Osmanlı Araştırmaları Vakfı, 2011.
  • COŞKUN, Elif, Akkirmani Ali Efendi (ö 1028-1619)’nin Nikâh ve Talak ile İlgili Fetvaları, Çorum, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2018.
  • ÇAKIR, İbrahim Ethem, Osmanlı Toplumunda Köle ve Cariyeler, Sofya 1550-1684, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı: 36, 2014, s. 201-216.
  • ÇELEBİ, İlyas, Kemalpaşazade, DİA, Cilt: 25, 2002, s. 245-247.
  • DEMİRTAŞ, H. Necati, Açıklamalı Osmanlı Fetvaları, Fetava-yı Ali Efendi Cild-i Evvel, İstanbul, Kubbealtı Yayınları, 2014.
  • DUMAS, Juliette, Des esclaves pour époux…Stratégies matrimoniales dans la dynastie ottomane (mi XIVe début XVIe siècle), Clio Femmes Genre Histoire, Sayı: 34, 2011, s. 255-275.
  • DÜZDAĞ, Ertuğrul, Şeyhülislam Ebussuud Efendi Fetvaları Işığında 16. Asır Türk Hayatı, İstanbul, Enderun Kitabevi, 1983.
  • EKİN, Ümit, 17. Yüzyılın Sonlarında Rodosçuk Kazasında Kölelerin Toplumsal Statüsü, Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt: 29, 2010, s. 23-37.
  • ERDEM, Y. Hakan, Slavery in The Ottoman Empire and its Demise 1800-1909, Londra, Palgrave Macmillan, 1996.
  • FAROQHI, Suraiya, From the slave market to Arafat: Biographies of Bursa women in the late fiteenth century, Turkish Studies Association Bulletin, Cilt: 24, Sayı: 1, 2000, s. 3-20.
  • FENDOĞLU, Hasan Tahsin, İslam ve Osmanlı Hukukunda Kölelik ve Cariyelik, İstanbul, Beyan Yayınları, 1996, s. 167.
  • FOX-GENOVESE, Elizabeth, Within The Plantation Household, Black and White Women of the Old South, Chapel Hill, The University of North Carolina Press, 1988.
  • GÖRGÜN, Tahsin, Tecdid, DİA, Cilt: 40, 2011, s. 234-239.
  • GÜLER, Ümit, 17. yüzyıl Kıbrıs’ında hürriyetin tescili: ʿıtḳnāmeler (azatlık belgeleri), Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 58, 2017, s. 63-88.
  • GÜLER, Ümit, Kadı Sicilleri Işığında Osmanlı Kıbrısı’nda Kölelik (17. ve 18. Yüzyıllar), Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 54, 2018, s. 104-135.
  • GÜRPINAR, Hüseyin Rahmi, Aferin Hayrullah, Mürebbiye-Hayattan Sayfalar-Kadınlar Vaizi, İstanbul, Özgür Yayınevi, 1995, s. 275-282.
  • GÜRPINAR, Hüseyin Rahmi, Melek Sanmıştım Şeytanı, Gulyabai-Gönül TicaretiMelek Sanmıştım Şeytanı, İstanbul, Özgür Yayınevi, 1995, s. 287-318.
  • HALLAQ, Wael, Sharia: Theory Practice Transformations, 3. Bs., Cambridge, Cambridge University Press, 2012.
  • İNANIR, Ahmet, İbn-Kemal’in Fetvaları Işığında Osmanlı’da İslam Hukuku, yayınlanmamış doktora tezi, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2008.
  • JENNINGS, Ronald C., Black Slaves and Free Blacks in Ottoman Cyprus, Journal of the Economic and Social History of the Orient (JESHO), Cilt: 30, Sayı: 3, 1987, s. 286-302.
  • HATHAWAY, Jane, Beshir Agha Chief Eunuch of the Ottoman Imperial Harem, Oxford, One World Publication, 2005.
  • HATHAWAY, Jane, The politics of households in Ottoman Egypt, The rise of Qazdağlıs, Cambridge, Cambridge University Press, 2002.
  • KARADÖL, Bünyamin, Şeyhülislam Minkarizade Yahya Efendi’nin Nikâh Akdi/ Evlilik ile ilgili Fetvaları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adana, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2006.
  • KARAMUK, Gümeç, Devşirmelerin Hukukî Durumları Üzerine, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 16, 1999, s. 19-32.
  • KARATAŞ, Ömer, 19. Yüzyılın İkinci Yarısında Osmanlı Devleti’nde İskan Olunan Çerkes Toplumunda Sosyal Sınıflşma ve Kölelik, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 11, Sayı: 1, 2013, s. 404-426.
  • KERMELİ, Eugenia, Marriage and Divorce of Christians and New Muslims in Early Modern Ottoman Empire: Crete 1645-1670, Oriente Moderno, Cilt: 93, 2013, s. 527-546.
  • KÖSE, Saffet, Hülle, DİA, Cilt: 18, 1998, s. 475-477.
  • LEWIS, Bernard, Orta Doğu’da Irk Kavramı ve Kölelik, çev. Özgür Balkılıç, Ankara, Akılçelen Kitaplar, 2017.
  • MITCHELL, Margaret, Rüzgar Gibi Geçti, çev. Samih Tiryakioğlu, 5. Bs., İstanbul, Altın Kitaplar Yayınevi, 1988.
  • MOLLA HÜSREV, Gürer ve Dürer Tercümesi, Cilt: 2, çev. Arif Erkan, İstanbul, Eser Neşriyat, 1980.
  • MUHAMMED MEVKUFATİ, Mülteka Tercümesi, Cilt 2, haz. Ahmed Davudoğlu, İstanbul, Sağlam Yayınevi, 2007.
  • MOUSTAKAS, Konstantinos, Slave Labour in the Early Ottoman Rural Economy: Regional Variations in the Balkans during the 15th Century, Frontiers of the Ottoman Imagination: Studies in Honour of Rhoads Murphey, haz. Marios Hadjıanastasis, Leiden, Brill, 2015, s. 29-43.
  • ÖZCAN, Abdülkadir, Bedergâh, DİA, Cilt: 5, 1992, s. 302.
  • ÖZCAN, Abdülkadir, Kul, DİA, Cilt: 26, 2002, s. 348-350.
  • ÖZDEM KÖSE, Zeynep / SÖYLEMEZ, Faruk, Kırım Hanlığı’nda Kölelerin İstihdam Alanları (17. Yüzyılın İkinci Yarısı), Gaziantep University Journal of Social Sciences, Cilt: 19, Sayı: 1, 2020, s. 139-157.
  • PEIRCE, Leslie P., The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire, Oxford University Press, 1993.
  • PHILIPS, John Edward, Some Recent Thinking on Slavery in Islamic Africa and the Middle East, Middle East Studies Association Bulletin, Cilt: 27, Sayı: 2 1993, s. 157-162.
  • PUGLIESE, Giovanni, Istituzioni del Diritto Romano, 3. Bs., Torino, G. Giapicchelli Editore, 1991.
  • RASHID, Qasim, Islam, Christianity, and the History of Religious Persecution of Enslaved Africans, Beytülhikme, Cilt: 5, Sayı: 2, 2015, s. 105-136.
  • SAHİLLİOĞLU, Halil, Slaves in the Social and Economic Life of Bursa in the Late 15th and Early 16th Centuries, TURCICA, Cilt: 15, 1985, s. 43-112.
  • SALUR, Rabia, Şeyhülislam Hoca Sadeddin Efendi’nin Fetva Mecmuası ve Tahlili, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019.
  • SAK, İzzet, Konya’da Köleler (16. Yüzyıl Sonu-17. Yüzyıl), Osmanlı Araştırmaları Cilt: 9, İstanbul, 1989, s. 159-197.
  • SENG, Yvonne J., Fugitives and Factotums: Slaves in Early Sixteenth-Century İstanbul, JESHO, Cilt: 39, Sayı: 2, 1996, s. 136-169. (çevrimiçi: https://www.jstor.org/ stable/3632618 ) 21.10.2019.
  • SENG, Yvonne, A Liminal State: Slavery in Sixteenth-Century Istanbul, Slavery in the Islamic Middle East, haz. Shaun E. Marmon, Princeton, Marcus Wiener Publishers, 1999, s. 25-42.
  • ŞAHİN, Fatma, 67 A 90 11 Numaralı Kırım Kadı Siciline Göre Kırım’da Kölelik, Vakanüvis - Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt: 4, 2019, s. 665-675.
  • ŞEYHÜLİSLAM EBUSSUUD EFENDİ, Maruzat, haz. Pehlül Düzenli, Klasik Yayınları, İstanbul, 2013.
  • ŞEYHÜLİSLAM FEYZULLAH EFENDİ, Fetava-yı Feyziye, haz. Süleyman Kaya, İstanbul, Klasik Yayınevi, 2009.
  • ŞEYHÜLİSLAM YENİŞEHİRLİ ABDULLAH EFENDİ, Behçetü’l-Fetava, haz. Süleyman Kaya, Betül Algın, Zeynep Trabzonlu, Asuman Erkan, İstanbul, Klasik Yayınevi, 2011.
  • TOLEDANO, Ehud R., Suskun ve Yokmuşçasına İslam Ortadoğusu’nda Kölelik Bağları, çev. Y. Hakan Erdem, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2010.
  • TOLEDANO, Ehud R., Slavery and Abolition in the Ottoman Middle East, Seattle, University of Washington Press, 1998.
  • The Concept of Slavery in Ottoman and Other Muslim Studies: Dichotomy or Continuum, Slave Elites in the Middle East and Africa: A Comparative Study, haz. Miura Toru/John Edward Philip, Londra, Kegan Paul International, 2000, s. 159- 175.
  • TUCKER, Judith E., Muftis and Matrimony: Islamic Law and Gender in Ottoman Syria and Palestine, Islamic Law and Society, Cilt: 1, Sayı: 3, 1994, s. 265-300.
  • WILKINS, Charles L. Masters, servants and slaves: household formation among the urban notables of early Ottoman Aleppo, The Ottoman World, haz. Christine Woodhead, New York, Routledge, 2012, s. 291-306.
  • Slavery and Household Formation in Ottoman Aleppo, 1640-1700, JESHO, Cilt: 56, Sayı: 3, 2013, s. 345-391.
  • YAŞA, Fırat, Kırım Hanlığı’nda Köleliğin Sosyal ve Mali Boyutları, Gaziantep University, Journal of Social Sciences, Cilt: 13, Sayı: 3, 2014, s. 657-669.
  • ZEEVI, Dror, Kul and Getting Cooler: The Dissolution of Elite Collective Identity and the Formation of Offiial Nationalism in the Ottoman Empire, Mediterranean Historical Review, Cilt: 11, Sayı: 2, 1996, s. 177-195.
  • ZILFI, Madeline C., Osmanlı İmparatorluğu’nda Kölelik ve Kadınlar 1700-1840, çev. Ebru Kılıç, İstanbul, İş Bankası Kültür Yayınları, 2010
  • Birleşik Devletler Anayasası, Birleşik Devletler Senatosu resmî websitesi Constitution of the United States, United States Senate, (çevrimiçi: https://www.senate.gov/civics/constitution_item/constitution.htm#a4_sec2), 05.05.2020.
APA Karagöz F (2020). Erken Modern Dönem Osmanlı Hukuk Teorisinde Kölelerin Evliliğine Dair Hükümler. , 373 - 422.
Chicago Karagöz Fatma Gül Erken Modern Dönem Osmanlı Hukuk Teorisinde Kölelerin Evliliğine Dair Hükümler. (2020): 373 - 422.
MLA Karagöz Fatma Gül Erken Modern Dönem Osmanlı Hukuk Teorisinde Kölelerin Evliliğine Dair Hükümler. , 2020, ss.373 - 422.
AMA Karagöz F Erken Modern Dönem Osmanlı Hukuk Teorisinde Kölelerin Evliliğine Dair Hükümler. . 2020; 373 - 422.
Vancouver Karagöz F Erken Modern Dönem Osmanlı Hukuk Teorisinde Kölelerin Evliliğine Dair Hükümler. . 2020; 373 - 422.
IEEE Karagöz F "Erken Modern Dönem Osmanlı Hukuk Teorisinde Kölelerin Evliliğine Dair Hükümler." , ss.373 - 422, 2020.
ISNAD Karagöz, Fatma Gül. "Erken Modern Dönem Osmanlı Hukuk Teorisinde Kölelerin Evliliğine Dair Hükümler". (2020), 373-422.
APA Karagöz F (2020). Erken Modern Dönem Osmanlı Hukuk Teorisinde Kölelerin Evliliğine Dair Hükümler. Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 15(187188), 373 - 422.
Chicago Karagöz Fatma Gül Erken Modern Dönem Osmanlı Hukuk Teorisinde Kölelerin Evliliğine Dair Hükümler. Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 15, no.187188 (2020): 373 - 422.
MLA Karagöz Fatma Gül Erken Modern Dönem Osmanlı Hukuk Teorisinde Kölelerin Evliliğine Dair Hükümler. Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, vol.15, no.187188, 2020, ss.373 - 422.
AMA Karagöz F Erken Modern Dönem Osmanlı Hukuk Teorisinde Kölelerin Evliliğine Dair Hükümler. Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 2020; 15(187188): 373 - 422.
Vancouver Karagöz F Erken Modern Dönem Osmanlı Hukuk Teorisinde Kölelerin Evliliğine Dair Hükümler. Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 2020; 15(187188): 373 - 422.
IEEE Karagöz F "Erken Modern Dönem Osmanlı Hukuk Teorisinde Kölelerin Evliliğine Dair Hükümler." Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 15, ss.373 - 422, 2020.
ISNAD Karagöz, Fatma Gül. "Erken Modern Dönem Osmanlı Hukuk Teorisinde Kölelerin Evliliğine Dair Hükümler". Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 15/187188 (2020), 373-422.