Yıl: 2019 Cilt: 19 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 615 - 642 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 20-12-2020

İLK DEİSTLERE GÖRE DEİZMİN TEMEL İNANÇLARI

Öz:
Bu çalışma İngiliz deistler olarak da adlandırılan ilk deistlerden hareketle deizmin temel iddialarını ele almaktadır. Uzun bir tarihi geçmişi olan deizm ile ilgilimutlak bir yargıda bulunmanın ciddi zorlukları olmakla birlikte deizmin temelinançlarını tartışmak mümkündür. Ancak tarihsel süreçteki farklı deizm anlayışları dikkate alınmadan, yüzeysel ve genel bir perspektif ile meseleye yaklaşmakhem eksik hem de hatalı değerlendirmelere neden olacaktır.Bu çalışmamızda, din felsefesinin yakından ilgilendiği deizm sorunu, benzer yada farklı anlayışlara sahip ilk deistlerin Tanrı, ahlak, vahiy ve ölümsüzlük gibitemel inançlara yaklaşımları esas alınarak tartışılmaktadır. İlk başta kurumsalHristiyanlığa ciddi bir eleştiri olarak ortaya çıkan deizm aslında, vahyin yerineakıl ya da doğal dini yerleştiren bir inançtır. Ancak deizmi hakkıyla anlamak içinhangi deizm sorusunu sormak gerekir. Zira deizmde, Tanrı ve ahlak konularındabirbirine oldukça yakın düşüncelere rastlanırken, ölümsüzlük ve özellikle devahiy konusunda birbirinden çok farklı inançlara rastlamak mümkündür.
Anahtar Kelime:

Main Beliefs of Deism Considering the First Deists

Öz:
This study addresses the main claims of deism based on the first deists, also named as English deists. Though there are some serious challenges about making an absolute judgement on deism, which has a long historical background, it is still possible to discuss the main beliefs of deism. However, approaching the subject with a shallow and overall perspective without considering various perceptions of deism during the historical process would cause both imperfect and inaccurate assessments. In our study, matter of deism which is a particular concern to the philosophy of religion is discussed based on the main approaches of the first deists who have the same or different perceptions on the main beliefs such as God, morality, divine inspiration and immortality. Originally emerging as a serious criticism against the corporate Christianity, deism is actually a belief that substitutes the divine inspiration with reason and natural religion. However, to understand deism thoroughly, the question of “which deism” must be asked. Because in deism, while very close ideas on the God and morality can be found, it is also possible to find very different ideas on the matters of immortality and especially divine inspiration.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Altunışık, Mehmet Akif. “Deizmin Meydan Okumalarına Karşı İslam Düşüncesinin Sorun Çözme Kabiliyeti: Yeni Bir Nübüvvet Teorisi Geliştirme Teklifi”. İslam ve Yorum II. Haz. Fikret Karaman. 1: 397-414. 3 Cilt. Malatya: İnönü Üniversitesi Yayınevi, 2018.
  • Amstrong, Karen. Tanrı’nın Tarihi. Trc. Oktay Özel, Hamide Koyukan, Kudret Emiroğlu. İstanbul: Pegasus Yayınları, 2017.
  • Annet, Peter. Deism Fairly Stated and Fully Vindicated in a Letter to a Friend. London: y.y., 1746.
  • Barnett, S. J. The Enlightenment and Religion The Myths of Modernity. Manchester and New York: Manchester University Press, 2003.
  • Berrow, Capel. Deism not Consistent with the Religion of Reason and Nature. London: y.y., 1751.
  • Blount, Charles. A Summary Account of the Deists Religion. London: y.y., 1745.
  • Christie, W. D. (Ed.) English Classics: Dryden. London: Macmillian and Co, 1874.
  • Clarke, Samuel. A Demonstration of the Being and Attributes of God. London: y.y., 1728.
  • Dorman, Emre. Deizm ve Eleştirisi: Tarihsel ve Teolojik Bir Yaklaşım. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 2009.
  • Dryden, John. An Essay on Natural Religion As Opposed to Divine Revelation. London: y.y., 1746.
  • Duran, Asım. “Aydınlanma ve Kutsal Kitap Yorumunun Tarihsel Dönüşümü”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 17/2 (2017): 111-128.
  • Duran, Asim. Aydınlanma ve Kutsal Kitap. Samsun: Üniversite Yayınları, 2017.
  • Gadamer, Hans-Georg. Hakikat ve Yöntem. Trc. Hüsamettin Arslan ve İsmail Yavuzcan. 2 Cilt. İstanbul: Paradigma Yayıncılık, 2009.
  • Gilson, Etienne. Tanrı ve Felsefe. Trc. Mehmet S. Aydın. İstanbul: Birleşik Yayıncılık, 1999.
  • Gould, Rebecca Kneale. “Deism”. Encyclopedia of Religion and Nature. Ed. Bron Taylor. 462-464. London and New York: Continuum, 2005.
  • Harrison, Peter. Religion and the Religions in the English Enlightenment. Cambridge: Cambridge University Press, 1990.
  • Herbert of Cherbury, Edward Lord. De Veritate. Trc. Meyrick H. Carré. Bristol: University of Bristol, 1937.
  • Hudson, Wayne. “Atheism and Deism Demythologized”. Atheism and Deism Revalued: Heterodox Religious Identities in Britain 1650–1800. Ed. Wayne Hudson, Diego
  • Lucci, Jeffrey R. Wigelsworth. 13-21. Surrey and Burlington: Ashgate Publishing Limited, 2014.
  • Hudson, Wayne. The English Deists Studies in Early Enlightenment. London: Pickering & Chatto Publishers, 2009.
  • Kar, Sait. “Din, Aydınlanma ve Eleştirisi”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 42 (2014): 173-192.
  • Kardaş, Meryem. “Deizmin İncilinde Tanrı ve Din Tasavvuru”. İlahiyat Fakülteleri XXII. Kelam Koordinasyon Toplantısı Uluslararası Din Karşıtı Çağdaş Akımlar ve Deizm Sempozyumu Bildiri Metinleri Kitabı. Ed. Vecihi Sönmez, Burhaneddin Kıyıcı, Metin Yıldız. 15-27. Van: Ensar Neşriyat, 2017.
  • Le Rossignol, James Edward. The Ethical Philosophy of Samuel Clarke. Leipzig: y.y., 1892.
  • Nicholls, David. God and Government in an Age of Reason. London and New York: Routledge, 1995.
  • Paine, Thomas. Akıl Çağı. Trc. Ali İhsan Dalgıç. 6.Baskı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2017.
  • Reflexions Upon Mr. Toland’s Book Called Chiristianity not Mysterious with Some Considerations About the Use of Reason in Matters of Religion in a Letter to a Friend. London: y.y., 1701.
  • Tindal, Matthew. Chiristianity as Old as the Creation: or the Gospel a Republication of the Religion of the Nature. London: y.y., 1730.
  • Toland, John. Chiristianity not Mysterious. London: y.y., 1702.
  • Wood, A. W. “Kant’ın Deizmi”. Trc. Necmettin Tan. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 52/1 (2011): 327-347.
  • Yaran, Cafer Sadık. Din Felsefesine Giriş. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları, 2012.
APA ALTUNIŞIK M (2019). İLK DEİSTLERE GÖRE DEİZMİN TEMEL İNANÇLARI. , 615 - 642.
Chicago ALTUNIŞIK Mehmet Akif İLK DEİSTLERE GÖRE DEİZMİN TEMEL İNANÇLARI. (2019): 615 - 642.
MLA ALTUNIŞIK Mehmet Akif İLK DEİSTLERE GÖRE DEİZMİN TEMEL İNANÇLARI. , 2019, ss.615 - 642.
AMA ALTUNIŞIK M İLK DEİSTLERE GÖRE DEİZMİN TEMEL İNANÇLARI. . 2019; 615 - 642.
Vancouver ALTUNIŞIK M İLK DEİSTLERE GÖRE DEİZMİN TEMEL İNANÇLARI. . 2019; 615 - 642.
IEEE ALTUNIŞIK M "İLK DEİSTLERE GÖRE DEİZMİN TEMEL İNANÇLARI." , ss.615 - 642, 2019.
ISNAD ALTUNIŞIK, Mehmet Akif. "İLK DEİSTLERE GÖRE DEİZMİN TEMEL İNANÇLARI". (2019), 615-642.
APA ALTUNIŞIK M (2019). İLK DEİSTLERE GÖRE DEİZMİN TEMEL İNANÇLARI. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 19(2), 615 - 642.
Chicago ALTUNIŞIK Mehmet Akif İLK DEİSTLERE GÖRE DEİZMİN TEMEL İNANÇLARI. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 19, no.2 (2019): 615 - 642.
MLA ALTUNIŞIK Mehmet Akif İLK DEİSTLERE GÖRE DEİZMİN TEMEL İNANÇLARI. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, vol.19, no.2, 2019, ss.615 - 642.
AMA ALTUNIŞIK M İLK DEİSTLERE GÖRE DEİZMİN TEMEL İNANÇLARI. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi. 2019; 19(2): 615 - 642.
Vancouver ALTUNIŞIK M İLK DEİSTLERE GÖRE DEİZMİN TEMEL İNANÇLARI. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi. 2019; 19(2): 615 - 642.
IEEE ALTUNIŞIK M "İLK DEİSTLERE GÖRE DEİZMİN TEMEL İNANÇLARI." Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 19, ss.615 - 642, 2019.
ISNAD ALTUNIŞIK, Mehmet Akif. "İLK DEİSTLERE GÖRE DEİZMİN TEMEL İNANÇLARI". Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 19/2 (2019), 615-642.