Yıl: 2020 Cilt: 6 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 1 - 11 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.21324/dacd.535189 İndeks Tarihi: 22-12-2020

Bitlis İlinin Doğal Afet Çeşitliliğinin Değerlendirilmesi

Öz:
Bitlis ili hem jeomorfolojik yapısından hem de iklimsel özelliklerinden dolayı doğal afet türlerinin sıklıkla yaşandığı bir coğrafyadabulunmaktadır. Ancak, bu coğrafyada günümüze kadar gerekli düzeyde afet çeşitliliği envanteri çalışmaları ve buna bağlı olarak riskolasılığı analizleri gerçekleştirilmemiştir. Bu çalışmada bir ilk olarak Bitlis ili sınırları içinde meydana gelmiş heyelan, çığ düşmesi,kaya düşmesi ve sel gibi çeşitli doğal afetlerin zamansal ve mekânsal analizi yapılmıştır. Doğal afetlerin meydana gelmesiyle oluşanzararlar da göz önüne alınarak risk değerleri hesaplanmış ve buna bağlı olarak risk sınıflandırması yapılmıştır. Risk analizleriyapabilmek amacıyla olasılık, şiddet ve frekans parametrelerinin kullanıldığı yöntemlerden biri olan Fine-Kinney yöntemindenyararlanılmıştır. İş sağlığı güvenliği çalışmalarında sıklıkla kullanılan yöntem, doğal afetler risk analizleri için ilk defa bu çalışmaylauygulanmış ve bu nedenle çalışmanın amacına uygun olabilecek yeni bir ölçek oluşturmuş ve hesaplamalar yapılmıştır. Heyelan, kayadüşmesi ve çığ olaylarının eğimli topografyalara sahip aynı zamanda da bol yağış alan yerleşim alanlarında günlük hayatı tehditedecek seviyede olduğu belirlenmiştir. Ülkemizde çığ düşmesi olayından zarar görebilmeye en meyilli il olan Bitlis için olası bir afetanında uygulanabilecek acil durum eylemlerinin gerçekleştirilmesi önerilmektedir. Ayrıca, kaya düşmesi olaylarının yaşanma riskininyüksek olduğu güney ilçelerde can ve mal kaybını önlemek amacıyla gerekli tedbirlerin acilen alınması gerekmektedir. Diğer taraftan,sel olayların ise ciddi bir tehlike arz etmediği belirlenmiştir.
Anahtar Kelime:

Natural Disaster Diversity Assessment of Bitlis Province

Öz:
Bitlis province is located on a geography where natural disasters occur frequently due both to their geomorphologic structure and climatic features. However, necessary studies for disaster diversity inventory and consequently risk probability analyses have not been performed so far. In this study, temporal and spatial analyses of various natural disasters such as landslides, avalanches, rockfalls and floods occurred in Bitlis province were performed. Considering the damages resulted from the natural disaster occurrences, risk scores were calculated for the classifications. In order to perform risk analyses, the Fine-Kinney method, which is a method that uses the parameters of probability, severity and frequency, was employed. In this study, the method which is frequently used in occupational health safety studies was applied to risk analyses of natural disasters for the first time and therefore a new scale compatible with the aim of the study was determined and computations were made accordingly. It was decided that landslide, rockfall and avalanche events threaten the daily life in the districts which have sloped topographies and generally get heavy rainfall. Emergency actions that can be applied in case of a possible avalanche disaster are strongly recommended for Bitlis province that is most prone to be damaged by avalanche events. In addition, necessary precautions should be taken immediately to prevent the loss of life and property in the south districts, where the risk of rockfall events is high. On the other hand, it was determined that flooding events do not pose a serious danger.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Aydar E., Gourgaud A., Ulusoy I., Digonnet F., Labazuy P., Sen E., Bayhan H., Kurttas T., Tolluoglu A.U., (2003), Morphological analysis of active Mount Nemrut stratovolcano, eastern Turkey: evidences and possible impact areas of future eruption, Journal of Volcanology and Geothermal Research, 123(3-4), 301-312.
  • Birgören B., (2017), Fine Kinney risk analizi yönteminde risk faktörlerinin hesaplama zorlukları ve çözüm önerileri, Uluslararası Mühendislik Araştırma ve Geliştirme Dergisi, 9(1), 19-25.
  • Boray A., (1973), The structure and metamorphism of the Bitlis area, southeast Turkey. Doktora Tezi, Londra Üniversitesi, Londra. Boray A., (1975), Bitlis dolayının yapısı ve metamorfizması, Türkiye Jeoloji Kurultayı Bülteni, 18, 81-84.
  • Bulut Ö., Büyüksaraç A., Işık E., Aydın C., Ekinci Y.L., (2018), Bitlis il merkezinde gözlemlenen kaya düşmeleri, 4. Uluslararası Mesleki ve Teknik Bilimler Kongresi, Erzurum, ss.1094-1102.
  • Çubukçu H.E., Ulusoy İ., Ersoy O., Aydar E., Şen E., Gourgaud A., Guillou H., (2012), Mt Nemrut Volcano (Eastern Turkey): temporal petrological evolution, Journal of Volcanology and Geothermal Research, 209(210), 33-60.
  • Degens E.T., Wong H.K., Kempe S., (1984), A geological study of Lake Van, Eastern Turkey, Geologische Rundschau, 73(2), 701- 734.
  • Deniz O., Doğu A.F., Yıldız M.Z., Saraçoğlu H., Kerimoğlu G., (2006), Süphan Dağı’nın buzul morfolojisi ve turizm açısından değerlendirilmesi, I. Uluslararası Coğrafya Çalışmaları Sempozyumu, Van, ss.113-126.
  • Ekinci R., Büyüksaraç A., Ekinci Y.L., (2018), Seismicity and Seismic Hazard Parameters of Bitlis Province and its Surrounding. International Conference on Science, Technology, Engineering, Mathematics and Educational Science, Muş, ss.228- 229.
  • Elmastaş N., Özcanlı M., (2011), Bitlis ilinde çığ afet alanlarının tespiti ve çığ risk analizi, VI. Ulusal Coğrafya Sempozyumu, Ankara, ss.303-314.
  • Fine W.T., (1971), Mathematical evaluation for controlling hazards, Journal of Safety Research, 3(4), 157-166.
  • Gökçe O., (2008), Afet olay ve zararlarının il ve ilçelere göre dağılımı, T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Afet İşleri Genel Müdürlüğü, Afet Etüt ve Hasar Tespit Dairesi, İmar Planına Esas Jeolojik Jeoteknik Etüt ve Projeler Şubesi Projeler Şefliği, Ankara (https://www.afad.gov.tr/upload/Node/3503/xfiles/93-2014060215017-afetler_il_ilce_final_27102008_3.pdf).
  • Gökçe O., Özden Ş., Demir A., (2008), Türkiye’de afetlerin mekânsal ve istatistiksel dağılımı afet bilgileri envanteri, T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Afet İşleri Genel Müdürlüğü, Afet Etüt ve Hasar Tespit Daire Başkanlığı Raporu, Ankara.
  • Göncüoğlu CM., Turhan N., (1983), Bitlis masifinde yeni yaş bulguları, MTA Dergisi, 95(96), 44-48.
  • Güler Ç., Çobanoğlu Z., (1994), Afetler, TC Sağlık Bakanlığı, Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Çevre Sağlığı Temel Kaynak Dizisi, 33.
  • Gür H., Sönmez FY., Ay M., (2012), Bitlis İli Çevre Durum Raporu, T.C. Bitlis Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü. Horasan G., Boztepe-Güney A., (2007), Observation and analysis of low-frequency crustal earthquakes in Lake Van and its vicinity, eastern Turkey, Journal of Seismology, 11(1), 1-13.
  • Hosny G., Elghayish M., Noweir K., (2017), Health risk assessment for benzene–exposure in oil refineries, International Journal of Environmental Science and Toxicology Research, 5(1), 23-30.
  • Hoyois P., Below R., Scheuren J.M., Guha-Sapir D., (2007), Annual disaster statistical review: numbers and trends, Centre for Research on the Epidemiology of Disasters (CRED), School of Public Health, Catholic University of Louvain, Brussels, Belgium. Hall R., (1976), Ophiolite emplacement and the evolution of the Taurus suture zone, Southeastern Turkey, Geological Society of American Bulletin, 87(7), 1078-1088.
  • Işık E., Aydın M.C., Bakış A., Özlük M.H., (2012), Bitlis ve civarındaki faylar ve bölgenin depremselliği, Bitlis Eren Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 1(2), 153-169.
  • Işık E., (2013), Bitlis ilinin depremselliği, Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 29(3), ss.267-273.
  • Karakhanian A., Djrbashian R., Trifonov V., Phillip V., Arakelian S., Avagian A., (2002), Holocene-historical volcanism and active faults as natural risk factors for Armenia and adjacent countries, Journal of Volcanology and Geothermal Research, 113(1-2), 319-344.
  • Karaoğlu Ö., Özdemir Y., Tolluoğlu A.Ü., Karabıyıkoğlu M., Köse O., Froger J.L., (2005), Stratigraphy of the volcanic products around Nemrut Caldera: implications for reconstruction of the caldera formation, Turkish Journal of Earth Sciences, 14(2), 123- 143.
  • Kinney G.F., Wiruth A.D., (1976), Practical risk analysis for safety management (No. NWC–TP–5865), Naval Weapons Center China Lake CA. McKenzie D.P., (1970), Platetectonics of the Mediter ranean region, Nature, 226(5242), 239-243.
  • Mason R., (1975), Bitlis Masifinin Tektonik Durumu, Cumhuriyetin 50. Yılı Yerbilimleri Kongresi, Ankara, ss.31-41.
  • MTA, Maden Etüt ve Arama Dairesi Başkanlığı, (2010), Bitlis İli Maden ve Enerji Kaynakları Raporu, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara.
  • Okumuş D., Barlas B., (2015), Gemi inşaatı sektöründe 5×5 analiz matrisi ve Fine–Kinney yöntemlerinin uygulamalı bir karşılaştırılması, Gemi ve Deniz Teknolojisi Dergisi, 22(204-205), 95-106.
  • Oturakçı M., Dağsuyu C., Kokangül A., (2015), A new approach to Fine Kinney method and an implementation study, Alphanumeric Journal, 3(2), 83-92.
  • Özçelik A., (2013), İş Sağlığı ve Güvenliğinde Fine–Kinney Yöntemiyle Risk Yönetimi: Mermer İşletmesi Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
  • Özdemir Y., Akkaya İ., Oyan V., Kelfoun K., (2017), A debris avalanche at Süphan stratovolcano (Turkey) and implications for hazard evaluation, Bulletin of Volcanology, 78(9), 1-13.
  • Özkul B., Karaman E., (2007), Doğal Afetler İçin Risk Yönetimi, TMMOB Afet Sempozyumu, Ankara, ss.251-260.
  • Özşahin E., (2013). Türkiye’de Yaşanmış (1970–2012) Doğal Afetler Üzerine bir Değerlendirme, 2. Türkiye Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı, Hatay, ss.1-8.
  • Özşahin E., Kaymaz Ç.K., (2014), Avalanche susceptibility and risk analysis of eastern Anatolian Region using GIS, Procedia - Social and Behavioral Sciences, 120(2014), 663-672.
  • Öztürk B., Balkıs N., Güven K.C., Aksu A., Görgün M., Ünlü S., Hanilci N., (2005), Investigations on the sediment of Lake Van, II. heavymetals, sulfur, hydrogensulfide and thiosulfuric acid S-(2-amino ethyl ester) contents, Journal of Black Sea/Mediterranean Environment, 11(1), 125-138.
  • Şengün M., (1993), Bitlis masifinin metamorfizması ve örtü çekirdek ilişkisi, MTA Dergisi, 115, ss.1-13.
  • Toker M., Krastel S., Demirel-Schlueter F., Demirbağ E., İmren C., (2007), Volcano-Seismicity of Lake Van (Eastern Turkey), A Comparative Analysis of Seismic Reflection and Three Component Velocity Seismogram Data and New Insights into Volcanic Lake Seismicity. International Earthquake Symposium, Kocaeli, ss.103-109.
  • Uluğ A., (2009), Nasıl bir afet yönetimi, TMMOB İzmir Kent Sempozyumu, İzmir, ss.1-18.
  • Ulusoy İ., Labazuy P., Aydar E., Ersoy O., Çubukçu E., (2008), Structure of the Nemrut caldera (Eastern Anatolia, Turkey) and associated hydrothermal fluid circulation, Journal of Volcanology and Geothermal Research, 174(4), 269-283.
  • Ulusoy İ., Labazuy P., Aydar E., (2012), STcorr: an IDL code for image based normalization of lapse rate and illumination effects on nighttime TIR imagery, Computers and Geosciences, 43(2012), 63-72.
  • Yılmaz Y., Güner Y., Şaroğlu F., (1998), Geology of the Quaternary volcanic centers of the East Anatolia, Journal of Volcanology and Geothermal Research, 85(1-4), 173-210.
APA Ekinci R, Büyüksaraç A, Ekinci Y, IŞIK E (2020). Bitlis İlinin Doğal Afet Çeşitliliğinin Değerlendirilmesi. , 1 - 11. 10.21324/dacd.535189
Chicago Ekinci Rezzan,Büyüksaraç Aydın,Ekinci Yunus Levent,IŞIK Ercan Bitlis İlinin Doğal Afet Çeşitliliğinin Değerlendirilmesi. (2020): 1 - 11. 10.21324/dacd.535189
MLA Ekinci Rezzan,Büyüksaraç Aydın,Ekinci Yunus Levent,IŞIK Ercan Bitlis İlinin Doğal Afet Çeşitliliğinin Değerlendirilmesi. , 2020, ss.1 - 11. 10.21324/dacd.535189
AMA Ekinci R,Büyüksaraç A,Ekinci Y,IŞIK E Bitlis İlinin Doğal Afet Çeşitliliğinin Değerlendirilmesi. . 2020; 1 - 11. 10.21324/dacd.535189
Vancouver Ekinci R,Büyüksaraç A,Ekinci Y,IŞIK E Bitlis İlinin Doğal Afet Çeşitliliğinin Değerlendirilmesi. . 2020; 1 - 11. 10.21324/dacd.535189
IEEE Ekinci R,Büyüksaraç A,Ekinci Y,IŞIK E "Bitlis İlinin Doğal Afet Çeşitliliğinin Değerlendirilmesi." , ss.1 - 11, 2020. 10.21324/dacd.535189
ISNAD Ekinci, Rezzan vd. "Bitlis İlinin Doğal Afet Çeşitliliğinin Değerlendirilmesi". (2020), 1-11. https://doi.org/10.21324/dacd.535189
APA Ekinci R, Büyüksaraç A, Ekinci Y, IŞIK E (2020). Bitlis İlinin Doğal Afet Çeşitliliğinin Değerlendirilmesi. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 6(1), 1 - 11. 10.21324/dacd.535189
Chicago Ekinci Rezzan,Büyüksaraç Aydın,Ekinci Yunus Levent,IŞIK Ercan Bitlis İlinin Doğal Afet Çeşitliliğinin Değerlendirilmesi. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi 6, no.1 (2020): 1 - 11. 10.21324/dacd.535189
MLA Ekinci Rezzan,Büyüksaraç Aydın,Ekinci Yunus Levent,IŞIK Ercan Bitlis İlinin Doğal Afet Çeşitliliğinin Değerlendirilmesi. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, vol.6, no.1, 2020, ss.1 - 11. 10.21324/dacd.535189
AMA Ekinci R,Büyüksaraç A,Ekinci Y,IŞIK E Bitlis İlinin Doğal Afet Çeşitliliğinin Değerlendirilmesi. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi. 2020; 6(1): 1 - 11. 10.21324/dacd.535189
Vancouver Ekinci R,Büyüksaraç A,Ekinci Y,IŞIK E Bitlis İlinin Doğal Afet Çeşitliliğinin Değerlendirilmesi. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi. 2020; 6(1): 1 - 11. 10.21324/dacd.535189
IEEE Ekinci R,Büyüksaraç A,Ekinci Y,IŞIK E "Bitlis İlinin Doğal Afet Çeşitliliğinin Değerlendirilmesi." Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 6, ss.1 - 11, 2020. 10.21324/dacd.535189
ISNAD Ekinci, Rezzan vd. "Bitlis İlinin Doğal Afet Çeşitliliğinin Değerlendirilmesi". Doğal Afetler ve Çevre Dergisi 6/1 (2020), 1-11. https://doi.org/10.21324/dacd.535189