Hız İhlali Yapan Sürücülerin İhlale İlişkin Nedensel Atıflarının ve Kişilik Özelliklerinin İncelenmesi

Gülin KAÇAROĞLU, (Ege Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Psikoteknik Değerlendirme Merkezi, İzmir, Türkiye)
Sonia AMADO, (Ege Üniversitesi, İzmir, Türkiye)
Ebru AKÜN (Seyit Samlı Endüstri Meslek Lisesi)
Türk Psikoloji Yazıları
16 3
Yıl: 2004 Cilt: 7 Sayı: 13 Sayfa Aralığı: 1 - 23 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Hız İhlali Yapan Sürücülerin İhlale İlişkin Nedensel Atıflarının ve Kişilik Özelliklerinin İncelenmesi

Öz:
Bu çalışmada, hız ihlali nedeniyle ehliyetine el konulup psiko-teknik değerlendirmeye tabi tutulan sürücülerin, bu ihlali yapmalarına neden olan faktörler, tekrar aynı ihlali yapmamak için alacakları önlemler ve bunlara ilişkin sorumluluk atıfları ile psiko-teknik değerlendirme süreci ile ilgili düşünceleri görüşme yoluyla incelenmiştir. Buna ek olarak ihlale ilişkin iç ve dış atıf yapan sürücülerin, kişilik özellikleri ve ehliyetlerini geri aldıktan sonra tekrar ceza alma oranlan da araştırılmıştır. Örneklem, psiko-teknik değerlendirme için Trafik Denetleme Şube Müdürlükleri tarafından Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Psiko-teknik Değerlendirme Merkezi'ne hız ihlali nedeniyle sevk edilen 445 sürücüden oluşmaktadır. Sürücüler hız ihlali yapmalarına neden olarak en çok 'zaman baskısı' (%51.4) faktörünü belirtirken, bir daha hız ihlali yapmamak için 'daha dikkatli olacaklarını' (%80.3) ileri sürmüşlerdir. Sürücülerin büyük bir çoğunluğunun (%66), ihlalin nedenine ilişkin sorumluğu dışa atfettikleri ve bu sürücülerin iç atıf yapan sürücülere oranla aynı ihlal nedeniyle, daha fazla ceza tekrarı yaptıktan bulunmuştur. Bulgular hız ihlali yapan sürücüleri değerlendirmede; sorumluluk atıfları ve kişilik özellikleri gibi faktörlerin de ele alınması gerektiğinin önemini ortaya koymaktadır. Makalede trafik kanunumuzun hız ihlaline ilişkin maddesinin ne derece caydıncı olduğu tartışılmış; bu maddede yapılabilecek değişikliklere ilişkin önerilerde bulunulmuştur.
Anahtar Kelime: sürücü davranışı trafik ihlalleri hız ihlali kişilik özellikleri tekrar suç işleme eğilimi psikoteknik değerlendirme sorumluluk yüklemesi

Konular: Psikoloji

Analyzing Personality Traits and Causal Attributions for Violation in Drivers with Speed Violation

Öz:
In this study, interviews with drivers who have applied to psycho-technical evaluation because of their offences were analyzed. In the interview, questions were posed for understanding the reasons for their violations, the precautions they are planning to take for obeying the traffic rules in the future, their attributions for the amount of responsibility they hold in these violations and their views about the psychological evaluation procedure. In addition, personality characteristics and recidivism rates of drivers who make internal and external attributes were examined. The sample consisted of 445 drivers sent to "Ege University, Psycho-technical Evaluation Centre" by the Traffic Enforcement Department, because of multiple speed offences. The drivers frequently expressed the reason for their speeding as "time pressure" (51.4%) and they intended precautions for not speeding as "I will be more careful" (80.3%). Most of the drivers (66%) make external attributions for the responsibility of their offences, and their recidivism rates were significantly higher than those who make internal attributions. The findings implied the importance of the personality factors and responsibility attributions in the evaluation of drivers who have made multiple speed offences. In the article, the Turkish traffic law for speeding was discussed and modifications were suggested.
Anahtar Kelime: responsibility attribution driver behavior traffic violations speeding personality traits criminal recidivism psychotechnical evaluation

Konular: Psikoloji
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Ajzen, I., & Fishbein, M. (1980). Understanding attitudes and predicting social behaviour. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
  • Amado, S., Koyuncu, M., & Kaçaroğlu, G. (baskıda). Güvenli sürücülüğün değerlendirilmesinde etkili olan faktörler: Sürücünün demografik özellikleri, deneyimi, kişilik özellikleri ve psiko-teknik değerlendirme. Türk Psikoloji Dergisi.
  • Brandstatter, H. (1997). Becoming an entrepreneur - A question of personality structure? Journal of Economic Psychology, 18 (2-3), 157-177.
  • Buchanan, T., Goldberg, L. R., & Johnson, J. A. (1999). WWW personality assessment: Evaluation of an online Five Factor Inventory. Paper presented at the 1999 meeting of the Society for Computers in Psychology, Los Angeles. Internet'ten 23 Kasım 2003'de elde edilmiştir: http://users.wmin.ac.uk/~buchant/ downloads/scip99.html
  • Bukasa, B., Wenninger, U., & Yasak, Y. (2000). Workshop on driver selection. Yayınlanmamış çalışma grubu notlan, XI. Ulusal Psikoloji Kongresi, İzmir.
  • Burns, C. P., & Wilde, G. J. S. (1995). Risk taking in male taxi drivers: relationship among personality, observational data and driver records. Personality and Individual Differences, 18 (2), 267-278.
  • Christ, R., Brandstatter, C., & Smuc, M. (2000). Driver improvement courses for novice drivers in Austria what determines the effect? Recherche Transport Security, 67, 21-35.
  • Connoly, T., & Aberg, L. (1993). Some contagion models of speeding. Accident Analysis and Prevention, 25, 57-66.
  • De Raad, B., Perugoni, M., Hrebickova, M., & Szarota, P. (1998). Lingua Franca of Personality: Taxonomies and structures based on the psycholexical approach. Journal o f Cross-Cultural Psychology, 29, 212-232.
  • Eby, D. W., & Molnar, L. J. (1998). Matching traffic safety strategies to youth characteristic: A literature review of cognitive development. Report No. UMTR 198-09, Ann Arbor, MI: University of Michigan Transportation Research Institute.
  • EGM, (2003). Türkiye'de sürücü değerlendirme faaliyetleri psiko-teknik değerlendirme ve psikiyatrik muayene sayısal verileri. Trafik Hizmetleri Başkanlığı, Trafik Araştırma Merkezi Müdürlüğü, Ankara.
  • Blander, J., West, R., & French, D. (1993). Behavioral correlates of individual differences road-traffic crash risk an examination of methods and findings. Psychological Bulletin, 113(2), 279-294.
  • Furnham, A., & Snaipe, J. (1993). Personality correlates of convicted drivers. Personality and Individual Differences, 14(2), 329-336.
  • Gabany, S. G., Plummer, P., & Grigg, P. (1997). Why drivers speed: The speeding perception inventory. Journal of Safety Researches (I), 29-35.
  • Gidron, Y., Gal, R., & Desevilya, H. S. (2003). Internal locus of control moderates the effects of road-hostility on recalled driving behaviour. Transportation Research Part F: Traffic Psychology and Behaviour, 6 (2), 109-116.
  • Green, L. W., & Kreuter, M. W. (1991). Health promotion planning: An educational and environmental approach. Mountain View, CA: Mayfield.
  • Guastello, S. J., & Guastello, D. D. (1986). The relation between the locus of control construct and involvement in traffic accidents. Journal of Psychology, 120,293-297.
  • Hemenway, D., & Solnick, S. J. (1993). Fuzzy dice, dream cars, and indecent gestures: Correlates of driver behaviour? Accident Analysis and Prevention, 25,161-170.
  • Hoyt, M. F. (1973). Internal-external locus of control and beliefs about automobile travel. Journal of Research in Personality, 7, 288-293.
  • Iversen, H., & Rundmo, T. (2002). Personality, risky driving and accident involvement among Norwegian drivers. Personality and Individual Differences, 33 (8), 1251-1263.
  • Jonah, B. A., & Clement, R. (1984). Field dependence, sensation seeking and driver behaviour. Personality and Individual Differences, 5, 87-93.
  • Kouabenan, D. R. (2002). Occupation, driving experience, and risk and accident perception. Journal of Risk Research, 5(1), 49-68.
  • Lajunen, T., Cony, A., Summala, H., & Hartley, L. (1998). Cross-cultural differences in drivers' self assessment of their perceptual-motor and safety skills: Australians and Finns. Personality and Individual Differences, 24 (4), 539-550.
  • MacDonald, A. P. (1970). Internal-external locus of control and the practice of birth control. Psychological Reports, 27 (1), 206.
  • Mathews, G., Desmond, P. A., Joyner, L., Carcary, B., & Gilliland, K. (1997). A comprehensive questionnaire measure of driver stress and affect. In J. A. Rothengater & E. J. Carbonel Vaya, (Eds.), Traffic and transport psychology: Theory and application. New York: Pergamon.
  • Montag, I. (1992). Styles of thinking related to accident causation and personality characteristics. International Journal of Adolescent Medicine and Health, 5 (3-4), 199-205.
  • Montag, I., & Comrey, A. L. (1987). Internality and externality as correlates of involvement in fatal driving accident. Journal of Applied Psychology, 72, 339-343.
  • Morrison, K. (1997). Personality correlates of the Five Factor Model for a sample of business owners/managers: Associations with scores of self-monitoring, type A behaviour, locus of control and subjective well-being. Psychological Reports, 80(1), 255-272.
  • Phares, E. J. (1978). Locus of Control. In H. London & J. Exner (Eds.), Dimensions of personality. New York: Wiley-Interscience.
  • Rothengatter, J. A. (1990). Normative behaviour is unattractive if it is abnormal: Relationship between norms, attitudes and traffic law. Proceeding of Enforcement and Rewarding Strategies and Effects, OECD International Symposium, 19-21 September 1990, Copenhagen.
  • Rotter, J. B. (1966). Generalized expectancies for internal versus external control of reinforcement. Psychological Monographs, 80.
  • Saucier, G., Hampson, S. R-, & Goldberg, L. R. (2000). Cross-language studies of lexiacal personality factors. In S. E. Hampson (Ed.), Advances in personality psychology. East Sussex: Psycohology Press Ltd.
  • Shinar, D., Schechtman, E., & Compton, R. (2001). Self- report of safe driving behaviors in relationship to sex, age, education and income in the US adult driving population. Accident Analysis & Prevention, 33 (1), 111-116.
  • Silcock, D., Smith, K., Knox, D., & Beuret, K. (2000). What limits speed? Factors that affect how fast we drive. Final Report, A A Foundation for Road Safety Research.
  • Somer, O., & Goldberg, L. R. (1999). The Structure of Turkish Trait Descriptive Adjectives. Journal of Personality and Social Psychology. 76 (3), 431-450.
  • Somer, O., Korkmaz, M.& Tatar, A.(2002). Beş faktör kişilik envanteri'nin geliştirilmesi-I: Ölçek ve alt ölçeklerin oluşturulması. Türk Psikoloji Dergisi, 17 (49), 21-36.
  • Somer, O., Tatar, A., & Korkmaz, M.(2002). Beş Faktör Kişilik Envanteri'nin revizyon ve norm çalışması. XII. Ulusal Psikoloji Kongresi Kongre Kitabı, Ankara.
  • Stradling, S. G., Campbell, M., Allan, I. A., Göreli, R. S. J., Hill, J. P., Winter, M. G., & Hope, S. (2003). The speeding driver: Who, how and Why?. Development Department Research Programme Research Findings No. 170. Edinburgh: Scottish Executive Central Research Unit. Internet'ten 28 Kasım 2003'de elde edilmiştir: http://w w w.Scotland.gov.uk/library5/ fmance/drfl70-00.asp
  • Sümer, N., & Özkan, T. (2002). Sürücü davranışları, becerileri, bazı kişilik özellikleri ve psikolojik belirtilerin trafik kazalarındaki rolleri. Türk Psikoloji Dergisi, 17(50), 1-22.
  • Tekinsav, S. (2000). Sürücü davranışının incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Izmir. Trafik Güvenliği Projesi, SweRoad raporu, (2001). Türkiye için ulusal trafik güvenliği programı. Ana rapor. Ankara.
  • Uluğ, N., Yarahoğlu, A., Eken, C., Sanoğİu, S., Kılıç, N., & Eren, T. G. (2002). Hız ihlali nedeniyle ehliyetleri alıkonulan sürücülerin demografik özellikleri, ihlal nedenleri ve hız davranışlarına yönelik tutumları. XII. Ulusal Psikoloji Kongresi'nde sunulmuş bildiri, 9-13 Eylül 2002, Ankara.
  • Ultzelmann, H. D., & Jacobshagen, W. (1997). Validation of the German system of diagnosis and rehabilitation of traffic offenders. In J. A. Rothengater & E. J. Carbonel Vaya, (Eds.), Traffic and transport psychology: Theory and application. New York: Pergamon.
  • Van Houten, R., & Nau, P. A. (1983). Feedback intervention and driving speed: Parametric and comparative analysis. Journal of Applied Behaviour Analysis, 16, 253-281.
  • Ward,R. L., & Lancaster, R. J. (2003). International review of the individual factors contributing to driving behaviour. Internet'ten 18 Kasım 2003'te elde edilmiştir: w ww.dft.gov.uk/stel lent/groups/ dft_rdsafety/documents/page/dft_024718-04.hscp
  • West, R., & Hall, J. (1997). The role of personality and attitudes in traffic accident risk. Applied Psychology: An International Review, 46 (3), 253-264.
  • Winkler, W., Jacobshagen, W., & Nickel, W. R. (1988). Wirksamkeit von Kursen fur wieder-holt alkoholauffallige Kraftfahrer. Unfall-und Sicherheitsforschung Stra_enverkehr, 64. Bergisch-Gladbach. Bundenstalt fur StraBenwesen.
  • Yasak, Y., Şendağ, E., Doğruyusever, Ş., Oğuz, Ö., & Turhan, G. (2002). Psikolojik değerlendirme amacıyla "psiko-teknik değerlendirmeye" katılan sürücülerle yapılan "yan-yapılandırılmış" görüşme sonuçlarının değerlendirilmesi. XII. Ulusal Psikoloji Kongresi'nde sunulmuş bildiri, 9-1.3 Eylül 2002, Ankara.
APA KAÇAROĞLU G, AMADO S, Akün E (2004). Hız İhlali Yapan Sürücülerin İhlale İlişkin Nedensel Atıflarının ve Kişilik Özelliklerinin İncelenmesi. , 1 - 23.
Chicago KAÇAROĞLU Gülin,AMADO SONIA,Akün Ebru Hız İhlali Yapan Sürücülerin İhlale İlişkin Nedensel Atıflarının ve Kişilik Özelliklerinin İncelenmesi. (2004): 1 - 23.
MLA KAÇAROĞLU Gülin,AMADO SONIA,Akün Ebru Hız İhlali Yapan Sürücülerin İhlale İlişkin Nedensel Atıflarının ve Kişilik Özelliklerinin İncelenmesi. , 2004, ss.1 - 23.
AMA KAÇAROĞLU G,AMADO S,Akün E Hız İhlali Yapan Sürücülerin İhlale İlişkin Nedensel Atıflarının ve Kişilik Özelliklerinin İncelenmesi. . 2004; 1 - 23.
Vancouver KAÇAROĞLU G,AMADO S,Akün E Hız İhlali Yapan Sürücülerin İhlale İlişkin Nedensel Atıflarının ve Kişilik Özelliklerinin İncelenmesi. . 2004; 1 - 23.
IEEE KAÇAROĞLU G,AMADO S,Akün E "Hız İhlali Yapan Sürücülerin İhlale İlişkin Nedensel Atıflarının ve Kişilik Özelliklerinin İncelenmesi." , ss.1 - 23, 2004.
ISNAD KAÇAROĞLU, Gülin vd. "Hız İhlali Yapan Sürücülerin İhlale İlişkin Nedensel Atıflarının ve Kişilik Özelliklerinin İncelenmesi". (2004), 1-23.
APA KAÇAROĞLU G, AMADO S, Akün E (2004). Hız İhlali Yapan Sürücülerin İhlale İlişkin Nedensel Atıflarının ve Kişilik Özelliklerinin İncelenmesi. Türk Psikoloji Yazıları, 7(13), 1 - 23.
Chicago KAÇAROĞLU Gülin,AMADO SONIA,Akün Ebru Hız İhlali Yapan Sürücülerin İhlale İlişkin Nedensel Atıflarının ve Kişilik Özelliklerinin İncelenmesi. Türk Psikoloji Yazıları 7, no.13 (2004): 1 - 23.
MLA KAÇAROĞLU Gülin,AMADO SONIA,Akün Ebru Hız İhlali Yapan Sürücülerin İhlale İlişkin Nedensel Atıflarının ve Kişilik Özelliklerinin İncelenmesi. Türk Psikoloji Yazıları, vol.7, no.13, 2004, ss.1 - 23.
AMA KAÇAROĞLU G,AMADO S,Akün E Hız İhlali Yapan Sürücülerin İhlale İlişkin Nedensel Atıflarının ve Kişilik Özelliklerinin İncelenmesi. Türk Psikoloji Yazıları. 2004; 7(13): 1 - 23.
Vancouver KAÇAROĞLU G,AMADO S,Akün E Hız İhlali Yapan Sürücülerin İhlale İlişkin Nedensel Atıflarının ve Kişilik Özelliklerinin İncelenmesi. Türk Psikoloji Yazıları. 2004; 7(13): 1 - 23.
IEEE KAÇAROĞLU G,AMADO S,Akün E "Hız İhlali Yapan Sürücülerin İhlale İlişkin Nedensel Atıflarının ve Kişilik Özelliklerinin İncelenmesi." Türk Psikoloji Yazıları, 7, ss.1 - 23, 2004.
ISNAD KAÇAROĞLU, Gülin vd. "Hız İhlali Yapan Sürücülerin İhlale İlişkin Nedensel Atıflarının ve Kişilik Özelliklerinin İncelenmesi". Türk Psikoloji Yazıları 7/13 (2004), 1-23.
Sayfa Oluşturulma Tarihi
22-04-2024 8:30

İLETİŞİM

TÜBİTAK ULAKBİM TR Dizin

Yüzüncüyıl, İşçi Blokları Mahallesi

Muhsin Yazıcıoğlu Caddesi No:51/C

06530 Çankaya / ANKARA +90 (312) 298 92 00

trdizin@tubitak.gov.tr

TÜBİTAK ULAKBİM Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi Cahit Arf Bilgi Merkezi © Tüm Hakları Saklıdır. Gizlilik Politikası Kullanım Şartları