TY  - JOUR
TI  - Farkındalık ve Kabullenme Psikoterapilerinin Temel Stratejileri ve İslam
AB  - Günlük hayat geçmiş üzüntüler ve geleceğe dair endişeler ile yaşandığında kişi içinde bulunduğu anınfarkına varamaz. Olumsuz tecrübeler, kişinin yaşamındaki günlük olayları ve kendini olumsuz tanımlamasına, yargılanmasına yol açabilir. Örneğin; ‘başarısız biri olduğum için bu sefer de başaramadım’gibi. Farkındalık ve kabullenme terapileri; kişinin hayatını olumsuz deneyimlerle anlamlandırmaktanuzaklaşmasını, hayatını bilinçli, dikkatli ve özenli yaşamasınısağlamayı amaçlamaktadır. Böylece kişikendisi için önemli değerlerine uygun (örneğin okulunu bitirmek, bir aileye sahip olmak gibi değerler) bir yaşam seçebilir.Farkındalık temelli terapiler, biliş üzerinde çalışarak davranış değişikliği sağladığı için bilişsel davranışçıterapi ailesinden kabul edilmektedir ve üst bilişi şekillendirmektedir. Üst biliş kavramı, kişinin kendi düşünme/bilişsel süreçlerinin işleyişini bilmesidir. Olumsuz duygu ve düşüncelerden kaçınma, olumsuzbaşa çıkma biçimidir. Bu tür kaçınmalar anlık rahatlamalar sağlar fakat iyileşmeyi engellemektedir. Birey ancak kendi işlevsiz olumsuz düşünme şeklini fark ederse iyileşebilir. Hoşnut olunmayan düşünceleri sabırla gözlemleme, iyi ya da kötü olarak yargılamama, onları kişiliğinin bir parçası olarak değerlendirmekten vazgeçerek, geçip gitmelerine izin vermesi, farkındalık ve kabullenme temelli terapilerde iyileşme adımlarıdır. Bu duygu ve düşünce durumu kendini zorlama ile elde edilememektedir. Farkındalığadayalı bir yaşam, uzun vadeli uygulamalar gerektirir. Bu pratikler anda olmayı sağlayan nefes alma egzersizleri, yağmurda yürüme, günlük işlere odaklanma vb. egzersizlerdir. Böylece zihni eğiten ve zihniaçık tutarak günlük hayatı yaşamayı sağlayan bir düşünce yönetme biçimi gelişir.Kabullenme ve kararlılık terapisi (ACT) ise kişinin kendi değerlerini (iyi bir aileye sahip olmak, okulunu bitirmek vb.) kararlı bir şekilde yaşamasını amaçlar. Bu terapide farkındalığın tüm bileşenlerikullanılır. İki terapiyi ayıran nokta farkındalık terapisinde ana odaklanmayı sağlayan egzersizlerindaha baskın olmasıdır. ACT ise farkındalığın içerdiği kabulü daha çok vurgulamaktadır.İki terapi birbirini tamamlayıcıdır. Her iki terapi geçmiş ve geleceğe bağımlılığı azaltmayı amaçlar.Böylece kişi içinde yaşadığı zamanda kalabilir. Her iki terapinin temel stratejileri ortaktır; şimdiyeodaklanma, yargısızlık, gözlem, kabullenme ve bilişsel ayrışma süreçlerini içermektedir. Bu süreçlerbirlikte yaşanmalıdır. Böylece kişi anda kalma becerisi kazanır. Bu becerilerle zihin, ACT'nin nihaihedefi olan değerlerle uyumlu yaşama için hazır olacaktır. Kendindelik becerileri yardımıyla kişikendi hayatı için anlamlı olan, değerlerine uygun işlevsel eylemleri gerçekleştirebilir.Farkındalık ve kabullenme temelli terapiler manevi bir gelenek olan Budizm’in öğretilerinden beslenmektedir. Budizm’de kişinin düşüncelerinin iyileştirici veya hasta edici yönleri olduğu varsayılır.Bu nedenle budizme göre düşünceyi eğitmek önemlidir. Bu nedenle Budizm’in içeriğindeki “kişininkendi üzerine yoğunlaşması, varlığını ve amacını anlamlandırması, düşüncelerimiz ve isteklerimiziyönetme” farkındalık ve kabullenme terapileri için kaynaklık etmiştir.Kutsal dinlerin farkındalık üzerine kavramları vardır. Kendine olma, akıl ve ruha odaklanma deneyimlerinin içeriği, farkındalık deneyimleri için çerçeve sağlayabilir. İnancın bu özelliklerinden dolayıdindar insanlar farkındalık pratikleri ile terapi olmaya yatkın bulunmuştur. Burada önemli olannokta, Budist uygulamaların yapılış şekilleri değil, sağladığı bilişsel/duygusal iyileşmeye yardımcıolan kavramlardır. Örneğin zihni düzenleyen unsurlardan biri olan “Kabullenme” iyileşme sağlayanpsikolojik bir kavramdır. Kabullenmeyi sağlayan argümanlar ilk önce Budizm’ de dikkati çekse de farkındalığı sağlamakta kullanılacak unsurlar oldukça fazladır, birçok gündelik uygulama kullanılabilir. Dinlerde bunu sağlayacak birçok düşünce ve uygulamanın oluşu dindar danışanların kendi kavramlarıyla iyileşebileceği düşüncesini getirmiştir.Farkındalık ve odaklanma sağlayan günlük bir uygulama örneği şöyledir; “üzüm yeme ile farkındalık”. Günlük pratikler yürüyüş, pişirmek vb. olabilir. Dolayısıyla bu üzüm yeme yerine, Müslüman danışan için farkındalık sağlayan, kendi anlayışı içinden başka bir uygulama olabilir. Alan rında zikir, murakabe gibi dini davranışlar da kişinin kendine odaklanmasını, anda kalmasını sağladığı için dindar danışanlar için kullanılabilir bulunmuştur. Dinler, farkındalık uygulamaları için kabuledilen birçok günlük uygulamadan daha geniş bir içeriğe sahiptir.Farkındalık uygulamalarında olduğu gibi günlük hayattan uygulamalar yerine dini kavramlardan yararlanılabilmesi ACT için de geçerlidir. Bilişi düzenlemek için Müslüman danışanlar için kendi kavramları, uygun hikâye ve metaforlar kullanılabilir. Örneğin psikoterapilerde Mesnevî’den çokça yararlanılmaktadır.
AU  - kara, elif
DO  - 10.37697/eskiyeni.672921
PY  - 2020
JO  - Eskiyeni
VL  - 0
IS  - 40
SN  - 1306-6218
SP  - 377
EP  - 406
DB  - TRDizin
UR  - http://search/yayin/detay/391113
ER  -