KELÂMÎ GÖRÜŞLERİ BAĞLAMINDA İBÂZÎLERİN HÂRİCÎLİĞİ MESELESİ

Yıl: 2018 Cilt: 16 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 294 - 318 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.18317/kaderdergi.470922 İndeks Tarihi: 15-02-2021

KELÂMÎ GÖRÜŞLERİ BAĞLAMINDA İBÂZÎLERİN HÂRİCÎLİĞİ MESELESİ

Öz:
Haricîler, Hz. Ali’nin Sıffîn Savaşını hakemlerin görüşlerine başvurarak barışla sonlandırması üzerinetepkisel olarak ortaya çıkan ve tahkîmi kabul edenleri tekfîr eden marjinal bir kitledir. Birçok makâlâttürü eserde Ezârika, Necedât ve Sufriyya gibi Haricî fırkaların varlığından bahsedildiği gibiİbâzîyye’nin de Hâricî bir fırka olduğu; ama diğerlerine göre daha mu’tedil olduğu ifade edilmektedir.Buna rağmen ilk dönem İbâzî âlimlerden günümüz İbâzîlerine kadar birçok kişi, İbâziyye’nin Haricî birfırka olmadığını savunmaktadır. İbâzîler şirk ve kendilerine yeni katılan kişileri tanımak amaçlı olarakbir imtihandan geçirme ameliyesi olan isti’raz gibi bazı konularda Haricîlerden farklı görüşlere sahipolmakla birlikte, iman-küfür, tevellâ-teberrâ, imâmet, vb. birçok konuda ise Haricîlerin görüşlerinebenzer görüşleri savunmaktadırlar. Diğer Haricî fırkalar zamanla yok olurken araştırma konusuedindiğimiz İbâziyye günümüze kadar varlığını sürdürmüştür. Bu araştırmada İbâzîlerin kelâmîgörüşlerini sunmaktan ziyade onların Haricî geleneğin görüşleriyle uyuşan ve farklılaşan görüşlerinitespit etmeye çalışacağız. Bunun neticesinde çalışmamızda bizzat İbâzî kelâm metinlerinden hareketleİbâzîlerin Haricî bir fırka olup olmadığını irdelemeye çalışacağız.
Anahtar Kelime:

-

Öz:
Khārijites is a marginal mass that come up reactively and reacts to whom accepts arbitration (tahkim) upon Caliph ʿAlī's end the battle of Ṣiffīn with peace by referring the opinions of referees. As the exixtance of Khārijite sects such as Azāriqa, Najadat, and Sufriyya are mentioned in many works of article type, it is also mentioned that Ibāḍiyya is an Khārijite sect; but is more moderate than the others. Despite this, many people, from the early Ibāḍī scholars to the present Ibāḍīs, argue that Ibāḍism is not an Khārijite group. As well as Ibāḍīs have different views from Khārijites in some subjects, such as shirk and istiʿrāḍ, which is an examination procedure for the purpose of getting to know the new people who are new to them, they believe in the faith. in many cases they defend similar views to the views of the Khārijites such as belief- blasphemy, tawalla-tabarra, imamate etc.. In this study, rather than offering the Kalām thoughts of I Ibāḍīs, we are going to try to detect their matching and differentiating thoughts with the Khārijite tradition. As a result of this; in our study by acting from the texts of Ibāḍī Kalām itself, we are going to try to investigate whether the Ibāḍīs are a Khārijite group or not.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Abdulhamid, İrfan. Dırâsât fi’l-firaki’l-akâidi’l-islâmiyye. Bağdat: Matbaatu’l-İrşâd, 1967.
  • Ateş, Orhan. “İbaziyye Haricî Bir Fırka mıdır?”. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi 17/1 (Ocak 2017): 1-23.
  • Ateş, Orhan. “Salim b. Zekvân’ın Sîre’sinde Hz. Osman’la İlgili Kısmın İbâzî Fikirler Açısından Değerlendirilmesi” Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/2 (Aralık 2009): 99-114.
  • Bahhâz, İbrahim. “Mu’tezilî Mizâbîler”. Trc. Adem Arıkan. İslâmî İlimler Dergisi 12/2 (2017): 179-190.
  • Bağdâdî, Abdulkâhir b. Tâhir. el-Fark beyne’l-firak ve beyânu’l-firkati’n-nâciye minhum. Thk. Licnetu İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî fî Dâri’l-Âfâki’l-Cedîd. Beyrût: Menşurâti’l-Dâri’l-Âfâki’l-Cedîd, 1982.
  • Bârûnî, Ebû Rebî’ Süleyman. Muhtasar tarih-i İbâziyye. y.y.: Mektebetu’d-Dâmirî, 1995.
  • Erdemci, Cemalettin. İbn Sellam el-İbâdî ve İtikadi Görüşleri. Yüksek Lisans Tezi Yüzüncü Yıl Üniversitesi, 1996.
  • es-Sa’dî, Cumeyyil b. Hamîs b. Lâfî b. Hilfan b. Hamîs. Kamusu’ş-şeri’a el-Hâvî Turukuhe’l-Vesî’ah. 5 Cilt. Umân: Vizâretu’t-Turâsi’l-Kavmî ve’s-Sekâfe, 1983.
  • es-Salihi, Azmi M. S. - Öz, Mustafa. “Hariciler”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16: 175-178, İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
  • Eş’arî, Ebu’l-Hasan Ali b. İsmail. Makâlâtu’l-islâmiyyîn ve ihtilâfu’l-musallîn. Nşr. Naîm Zerzûr. 2 Cilt. Beyrût: Mektebetu’l-Asriyye, 2005.
  • Hizmetli, Sabri. “İbâdilikte Velâyet ve Berâet İnancı”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 28 (1986): 180-204.
  • Fığlalı, Ethem Ruhi. “İbâdiye’nin Siyasî ve İtikadî Görüşleri”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 21 (1976): 323-344.
  • Fığlalı, Ethem Ruhi. “Hariciler”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.16: 169- 175, İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
  • Fığlalı, Ethem Ruhi. “İbâziye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19: 256-261. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
  • İbn Sellâm el-İbâzî. Bedu’l-islâm ve şeraiu’d-dîn, Beyrut: Wiesbaden, 1986.
  • İbn Zekvân, Sâlim. es-Sîre Bir Hâricî/İbâdî Klasiği. Trc. Harun Yıldız. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2016.
  • Kalhâtî, Ebû Abdillah Muhammed b. Said el-Ezdî. el-Keşf ve’l-beyân. Tahkik ve Şerh eden: Seyyide İsmail Kâşif. 2 Cilt. Y.y.: Metâbi’ Sicili’l-Arab, 1980.
  • Kâşif, Seyyide İsmail. “Mukaddime”. el-Keşf ve’l-beyân. Tahkik ve Şerh eden: Seyyide İsmail Kâşif. 2 Cilt. Y.y.: Metâbi’ Sicili’l-Arab, 1980.
  • Keskin, Mehmet. İmam Eş’arî ve Eş’arilik. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2013.
  • Kutluay, Yaşar, “İbâdîlere Ait Bazı Metinler”, AÜİFD 15 (1967): 141-149.
  • Muammer, Ali Yahya. el-İbaziyye beyne’l-Fıraki’l-İslâmiyye İnde Küttâbi’l-Makâlât fi’lKadîm ve’l-Hadîs. 2. Baskı. 1 Cilt. Y.y: b.y., 1994.
  • Muammer, Ali Yahya. el-İbâziyye Mezhebun İslâmiyyun Mu’tedilun. 2. Baskı. Y.y.: Vizâretu’l-Evkâf ve’ş-Şuûni’d-Diniyye Mektebetu’l-İfta’, 1979.
  • Madelung, Wilferd. “Eş’arî Öncesi Kelâma Şiî ve Haricî Katkı”. Trc. Süleyman Akkuş. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15 (2007): 161-184.
  • Mezâtî, Ebû Ali er-Rabî’ b. Yahlef. et-Tuhefu’l-mahzune fî icmâi’l-usûli’ş-şer’iyye ve meânîhâ. Thk. Mahmûd el-Endülüsî. Y.y: b.y., 2009.
  • Nizvânî, Ebubekir Ahmed b. Abdillah b. Mûsâ el-Kindî. el-Cevheru’l-muktasar. Thk. Seyyide İsmail Kâşif. Kahire: Umân Milli Miras ve Kültür Bakanlığı Yayınları, 1983.
  • Öz, Mustafa. “İsti’raz”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23: 374, İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
  • Öz, Mustafa. “Kaade”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23: 589, İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
  • Söylemez, Mehmet Mahfuz. “Mahfuzat: Cezayir İbâdîleri Arasında Beş Gün”, İslami İlimler Dergisi 10/1, (Bahar 2015): 169-185.
  • Şemmâhî, Kâsım b. Süleyman b. Muhammed b. Ömer. el-Kavlu’l-metîn fi’r-red ala’lmuhâllifîn. Y.y.: Matbaatu Mecelleti’l-Menâr, 1334/1915.
  • Şehristânî, Ebu’l-Feth Muhammed b. Abdi’l-Kerîm Ebî Bekr Ahmed. el-Milel ve’nnihel, Thk. Emîr Ali Mehnâ- Ali Hasan Fâğûr. 2 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Ma’rife, 1994.
  • Uysal, Ekrem. “Ehl-i Sünnet ve Mu’tezile’ye Göre Kesb Nazariyesi”. Batman Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi 2/1, (2018), 39-51.
  • Vercelânî, Ebû Ya’kub Yusuf İbrahim. ed-Delîl ve’l-burhân. Thk. eş-Şeyh Sâlim b. Hamdu’l-Hârisî. 3 Cilt. Maskat: Vizâretu’t-Turâsi’l-Kavmî ve’s-Sekâfe, 2006.
  • Werner Schvartz. eş-Şeyh Sâlim b. Ya’kub. “Mukaddime”. Bedu’l-İslâm ve Şeraiu’dDîn, Beyrut: Wiesbaden, 1986.
  • Yıldız, Harun. Kendi Kaynakları Işığında Hâricîliğin Doğuşu ve Gelişimi. Ankara: Araştırma Yayınları, 2010.
  • Yıldız, Harun. “Sâlim b. Zekvân ve es-Sîre Adlı Eseri”. İbn Zekvân, Sâlim. es-Sîre Bir Hâricî/İbâdî Klasiği. Trc. Harun Yıldız. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2016.
  • Yıldız, Harun. “Ali Yahya Muammer’in Çalışmalarında İbadilik”. e-Makâlât Mezhep Araştırmaları 8/1 (Bahar 2015): 7-51.
  • Yıldız, Harun. “Haricî Düşüncenin Gelişimi”. OMÜİFD 11 (1999): 257-270.
APA Yıldız M (2018). KELÂMÎ GÖRÜŞLERİ BAĞLAMINDA İBÂZÎLERİN HÂRİCÎLİĞİ MESELESİ. , 294 - 318. 10.18317/kaderdergi.470922
Chicago Yıldız Metin KELÂMÎ GÖRÜŞLERİ BAĞLAMINDA İBÂZÎLERİN HÂRİCÎLİĞİ MESELESİ. (2018): 294 - 318. 10.18317/kaderdergi.470922
MLA Yıldız Metin KELÂMÎ GÖRÜŞLERİ BAĞLAMINDA İBÂZÎLERİN HÂRİCÎLİĞİ MESELESİ. , 2018, ss.294 - 318. 10.18317/kaderdergi.470922
AMA Yıldız M KELÂMÎ GÖRÜŞLERİ BAĞLAMINDA İBÂZÎLERİN HÂRİCÎLİĞİ MESELESİ. . 2018; 294 - 318. 10.18317/kaderdergi.470922
Vancouver Yıldız M KELÂMÎ GÖRÜŞLERİ BAĞLAMINDA İBÂZÎLERİN HÂRİCÎLİĞİ MESELESİ. . 2018; 294 - 318. 10.18317/kaderdergi.470922
IEEE Yıldız M "KELÂMÎ GÖRÜŞLERİ BAĞLAMINDA İBÂZÎLERİN HÂRİCÎLİĞİ MESELESİ." , ss.294 - 318, 2018. 10.18317/kaderdergi.470922
ISNAD Yıldız, Metin. "KELÂMÎ GÖRÜŞLERİ BAĞLAMINDA İBÂZÎLERİN HÂRİCÎLİĞİ MESELESİ". (2018), 294-318. https://doi.org/10.18317/kaderdergi.470922
APA Yıldız M (2018). KELÂMÎ GÖRÜŞLERİ BAĞLAMINDA İBÂZÎLERİN HÂRİCÎLİĞİ MESELESİ. Kader, 16(2), 294 - 318. 10.18317/kaderdergi.470922
Chicago Yıldız Metin KELÂMÎ GÖRÜŞLERİ BAĞLAMINDA İBÂZÎLERİN HÂRİCÎLİĞİ MESELESİ. Kader 16, no.2 (2018): 294 - 318. 10.18317/kaderdergi.470922
MLA Yıldız Metin KELÂMÎ GÖRÜŞLERİ BAĞLAMINDA İBÂZÎLERİN HÂRİCÎLİĞİ MESELESİ. Kader, vol.16, no.2, 2018, ss.294 - 318. 10.18317/kaderdergi.470922
AMA Yıldız M KELÂMÎ GÖRÜŞLERİ BAĞLAMINDA İBÂZÎLERİN HÂRİCÎLİĞİ MESELESİ. Kader. 2018; 16(2): 294 - 318. 10.18317/kaderdergi.470922
Vancouver Yıldız M KELÂMÎ GÖRÜŞLERİ BAĞLAMINDA İBÂZÎLERİN HÂRİCÎLİĞİ MESELESİ. Kader. 2018; 16(2): 294 - 318. 10.18317/kaderdergi.470922
IEEE Yıldız M "KELÂMÎ GÖRÜŞLERİ BAĞLAMINDA İBÂZÎLERİN HÂRİCÎLİĞİ MESELESİ." Kader, 16, ss.294 - 318, 2018. 10.18317/kaderdergi.470922
ISNAD Yıldız, Metin. "KELÂMÎ GÖRÜŞLERİ BAĞLAMINDA İBÂZÎLERİN HÂRİCÎLİĞİ MESELESİ". Kader 16/2 (2018), 294-318. https://doi.org/10.18317/kaderdergi.470922