Yıl: 2019 Cilt: 16 Sayı: 122 Sayfa Aralığı: 5 - 13 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 26-02-2021

13. DEDE KORKUT DESTANI: “SALUR KAZAN’IN YEDİ BAŞLI EJDERHAYI ÖLDÜRMESİ” BOYUNU BEYAN EDER HANIM HEY!

Öz:
Türk edebiyatının şaheserlerinden ve Türk dili, edebiyatı, sanatı, tarihi konusunda en temelkaynaklardan biri olan Dede Korkut Kitabı’nın bilinen iki nüshasından biri 1815 yılında Almanya’nınDresden şehrindeki Kraliyet Kütüphanesinde ve diğeri de 1952 yılında Vatikan Kütüphanesinde bulunmuştur.Bu iki yazma nüshadan Dresden’de bulunan yazma bir mukaddime ve on iki destanî anlatma,Vatikan’da bulunan nüsha ise bir mukaddime altı destanî anlatma içermektedir. Dede KorkutKitabı’nın ilk nüshası bilim dünyasına tanıtıldıktan bugüne kadar bu iki yazmanın dil, edebiyat, halkbilimi, sanat ve kültür tarihi alanları başta olmak üzere çeşitli özellikleri hakkında incelemeler yapılmışve halen daha yapılmaktadır. Bir taraftan bu bilimsel inceleme ve araştırmalar sürdürülürken, birtaraftan da yazarı veya müstensihi bilinmeyen bu iki yazmanın kim tarafından, ne zaman, nerede veneden bu eserleri yazdığı sorularına cevap aranmakta, diğer taraftan da bu anlatmaların kaynağınınne olduğu, başka bir yerden alıntılanıp, alıntılanmadıkları, bir başka yazılı eserden kopya mı yoksasözlü gelenekten derleme mi oldukları ve de daha başka yazma nüshaların bulunup bulunmadığıkonularında da pek çok soruya cevap aranmaktadır. Bu soruların nedenlerinden biri anlatmalardaadı geçen kahramanlar hakkında kullanılan sıfatlamalar (epitetler) olup, bu sıfatlamaların ayrı bireranlatmaya işaret edip etmediği konusunda çeşitli görüşler mevcuttur. Mevcut yazmalar içindeki anlatmalardakendisinden bahsedilen ve en çok sıfatlama kullanılan kahramanlardan biri hiç şüphesiz SalurKazan’dır. Dede Korkut Kitabı’nın mevcut nüshaları içindeki anlatmalarda Hanlar Hanı BayındırHan’ın güveyisi, vekili ve Bayındır Han’dan sonra en önemli mevki sahibi kişi olarak karşımıza çıkanSalur Kazan Han, anlatmalarda; “Ulaş oğlu, ol erenler arslanı, tülü kuşuñ yavrısı, beze miskim umudu,Amıt suyunuñ aslanı, Karacuğuñ kaplanı, koñur atıñ iyesi, Han Uruzuñ ağası, Bayındur Hanuñgüyegüsü, kalın Oğuzuñ devleti, kalmış yigit arhası Salur Kazan …” gibi sıfatlamalar (epitetler) ile tanıtılır(Gökyay 2006: 39). Bu ifadelerden anlaşılacağı üzere Salur Kazan, Oğuz beyleri arasında önemlibir yere sahip ve Oğuz içinde önemli bir kişidir. Bayındır Han hakkında kitabın mukaddimesinde ve“boy” adı verilen anlatmalarda çok sınırlı bilgi verilirken, Salur Kazan üç anlatmanın kahramanı vediğer anlatmalarda da adı geçen kişi olarak karşımıza çıkar. Bugüne kadar hakkında oldukça önemliçalışmalar yapılan Salur Kazan’ın tanıtımında kullanılan sıfatlamaların birer anlatma hâlinde varolup olmadığı bugüne kadar tartışılan önemli konulardan biri olmuştur. Biz bu makalede ilk olarak,İran’ın Türkmen-Sahra adıyla bilenen bölgesindeki Gümbet-i Kavus şehrinde yaşayan kıymetli dostumuzYahya Vali Mehemmed Hoca tarafından bulunup bize elektronik ortamda pdf olarak gönderilenve bizim “Türkistan/Türkmensara” nüshası adını verdiğimiz, üçüncü Dede Korkut nüshası el yazmasıhakkında tanıtıcı bilgi verecek, daha sonra “Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi” adınıverdiğimiz destanî anlatmanın Türkiye Türkçesi’ne aktardığımız metnini ilk defa bilim dünyası ilepaylaşacağız. “Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi” adını verdiğimiz bu destanî anlatmaDede Korkut anlatmalarının sayısını on üçe çıkarmaktadır. Bu yeni Dede Korkut boyunun on üçüncüboy, destan olarak anılması gerekmektedir. Yine bu boy, Salur Kazan ve diğer Oğuz beyleri için kullanılansıfatlamaların birer anlatma olarak varlığının bir kanıtı olarak değerlendirilmelidir. Makaleninsonunda ise Dede Korkut Kitabı’nın mevcut nüshaları hakkında bir değerlendirme yapacağız.
Anahtar Kelime:

Dede Korkut Proclaims the Thirteenth Epic Story: “Salur Kazan Kills the Seven Headed Dragon”

Öz:
One of the known two manuscripts of the Book of Dede Korkut, that has recognized as one of the masterpieces of Turkish literature and has been used as one of source books of Turkish language, literature, art, and history, was discovered in the Royal Library of Dresden, Germany, in 1815. The second manuscript was discovered in Vatican Library in 1952. The manuscript preserved in Dresden consists of an introduction and twelve epic stories, and the manuscript preserved in Vatican includes an introduction and six epic stories. Since the discovery of the first manuscript and introduced to the scholarly world by H. F. von Diez in 1815, there has been number of research and publications on linguistic, literary, folkloric, art and cultural historical aspects of the book. There have many more research and publications expected to be come. On the one hand those scholarly works have been carried on, on the other hand the answers to the questions of when, where and why the unknown scripts and authors was wrote down those manuscript; whether they had collected from oral sources or copied from another book, and also are there more epic stories about the Oghuz heroes attributed to Dede Korkut have been discussed. One of the reasons rising for those questions is that frequent use of epithets while introducing a hero in any of the epic stories. Some scholars believe in that some of the epithets are the signal of some other epic stories. One of Oghuz heroes who is the main figure of three epic stories is Salur Kazan who is introduced with number of epithets. Salur Kazan, who is introduced in the Book of Dede Korkut as the son-in-law and the minister of the Bayındır Khan who is recognized as the khan of khans, has the most important place after Bayındır Khan. In the epic stories in two manuscripts he has been introduced as “the son Ulaş, the young of feathering bird, the hope of poor, the lion of Amıt stream, the tiger of Karacuk Mountain, the owner of the chestnut-brown horse, the father of khan Uruz, the son-in-law of Khan Bayındır, the pride of crowded strong Oghuz people, the support of young warriors in distress Salur Kazan …” (Gökyay 2006: 39). As understood from these epithets, Salur Kazan Khan has a very important place within the Oghuz nobles, and is important figure among Oghuz heroes. Although a little information provided about the Bayındır Khan in the manuscripts, Salur Kazan Khan appears as the main heroic figure of three epic stories. He is also mentioned some other epic stories. It has been a question and long has been discussed among the epic scholars whether those epithets of Salur Kazan are the messenger of some other epic stories related about him and other noble Oghuz heroes. In this article, first I would like to provide information on the third manuscript of Dede Korkut, which was discovered by Yahya Vali Mehemmed Hoca who lives in the city of Gümbet-i Kavus located in Turkmen-Sahra region of Iran. The manuscript was sent to me via internet in Pdf format that I named as “Turkistan/Turmensahra” manuscript of the Book of Dede Korkut. The second, I would like to share the contemporary Turkish translation of “The Story of Salur Kazan Kills the Seven Headed Dragon” by epic scholars for the first time. It has to be noted that with addition of “The Story of Salur Kazan Kills the Seven Headed Dragon” the number epic stories of Dede Korkut reaches to thirteen, and as a result of this new addition this epic story should be recognized as the thirteen epic story related to Dede Korkut. It should also be noted that this new epic story can be accepted as the proof for the epithets that used for introducing Oghuz heroes messengers of existence of some more epic stories. I will conclude this article with some general remarks on the known manuscripts of the Book of Dede Korkut.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Abdulla, Kemal. Eksik El Yazması (Yarımçak El Yazması). Aktaran: Ali Duymaz; İstanbul: Ötüken Yayınları, 2006.
  • Duymaz, Ali. Bir Destan Kahramanı: Salur Kazan. İstanbul: Ötüken Yayınları, 1997. Ercilasun, Ahmet Bican. “Salur Kazan Kimdir?” Milli Folklor,56 (2002): ss. 22-33.
  • Gökyay, Orhan Şaik. Dedem Korkudun Kitabı: Kitab-ı Dedem Korkut âlâ Lisan-ı Taife-i Oğuzan. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2006.
  • Özçelik, Sadettin. Dede Korkut –Dresden Nüshası- Giriş, Notlar. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2016.
  • Pehlivan, Gürol. Dede Korkut Kitabı’nda Yapı, İdeoloji ve Yaratım- Dresden ve Vatikan Nüshalarının Mukayeseli Bir İncelemesi. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2015.
  • Togan, Zeki Velidi. “Salur Kazan ve Bayındırlar.” Dedem Korkudun Kitabı: Kitab-ı Dedem Korkut âlâ Lisan-ı Taife-i Oğuzan. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2006: ss. 793-800.
  • Türkistan Yazması. “Dede Korkut Soylamaları ve Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi.” (2019 yılında yayınlanacak).
APA EKİCİ M (2019). 13. DEDE KORKUT DESTANI: “SALUR KAZAN’IN YEDİ BAŞLI EJDERHAYI ÖLDÜRMESİ” BOYUNU BEYAN EDER HANIM HEY!. , 5 - 13.
Chicago EKİCİ Metin 13. DEDE KORKUT DESTANI: “SALUR KAZAN’IN YEDİ BAŞLI EJDERHAYI ÖLDÜRMESİ” BOYUNU BEYAN EDER HANIM HEY!. (2019): 5 - 13.
MLA EKİCİ Metin 13. DEDE KORKUT DESTANI: “SALUR KAZAN’IN YEDİ BAŞLI EJDERHAYI ÖLDÜRMESİ” BOYUNU BEYAN EDER HANIM HEY!. , 2019, ss.5 - 13.
AMA EKİCİ M 13. DEDE KORKUT DESTANI: “SALUR KAZAN’IN YEDİ BAŞLI EJDERHAYI ÖLDÜRMESİ” BOYUNU BEYAN EDER HANIM HEY!. . 2019; 5 - 13.
Vancouver EKİCİ M 13. DEDE KORKUT DESTANI: “SALUR KAZAN’IN YEDİ BAŞLI EJDERHAYI ÖLDÜRMESİ” BOYUNU BEYAN EDER HANIM HEY!. . 2019; 5 - 13.
IEEE EKİCİ M "13. DEDE KORKUT DESTANI: “SALUR KAZAN’IN YEDİ BAŞLI EJDERHAYI ÖLDÜRMESİ” BOYUNU BEYAN EDER HANIM HEY!." , ss.5 - 13, 2019.
ISNAD EKİCİ, Metin. "13. DEDE KORKUT DESTANI: “SALUR KAZAN’IN YEDİ BAŞLI EJDERHAYI ÖLDÜRMESİ” BOYUNU BEYAN EDER HANIM HEY!". (2019), 5-13.
APA EKİCİ M (2019). 13. DEDE KORKUT DESTANI: “SALUR KAZAN’IN YEDİ BAŞLI EJDERHAYI ÖLDÜRMESİ” BOYUNU BEYAN EDER HANIM HEY!. Milli Folklor Dergisi, 16(122), 5 - 13.
Chicago EKİCİ Metin 13. DEDE KORKUT DESTANI: “SALUR KAZAN’IN YEDİ BAŞLI EJDERHAYI ÖLDÜRMESİ” BOYUNU BEYAN EDER HANIM HEY!. Milli Folklor Dergisi 16, no.122 (2019): 5 - 13.
MLA EKİCİ Metin 13. DEDE KORKUT DESTANI: “SALUR KAZAN’IN YEDİ BAŞLI EJDERHAYI ÖLDÜRMESİ” BOYUNU BEYAN EDER HANIM HEY!. Milli Folklor Dergisi, vol.16, no.122, 2019, ss.5 - 13.
AMA EKİCİ M 13. DEDE KORKUT DESTANI: “SALUR KAZAN’IN YEDİ BAŞLI EJDERHAYI ÖLDÜRMESİ” BOYUNU BEYAN EDER HANIM HEY!. Milli Folklor Dergisi. 2019; 16(122): 5 - 13.
Vancouver EKİCİ M 13. DEDE KORKUT DESTANI: “SALUR KAZAN’IN YEDİ BAŞLI EJDERHAYI ÖLDÜRMESİ” BOYUNU BEYAN EDER HANIM HEY!. Milli Folklor Dergisi. 2019; 16(122): 5 - 13.
IEEE EKİCİ M "13. DEDE KORKUT DESTANI: “SALUR KAZAN’IN YEDİ BAŞLI EJDERHAYI ÖLDÜRMESİ” BOYUNU BEYAN EDER HANIM HEY!." Milli Folklor Dergisi, 16, ss.5 - 13, 2019.
ISNAD EKİCİ, Metin. "13. DEDE KORKUT DESTANI: “SALUR KAZAN’IN YEDİ BAŞLI EJDERHAYI ÖLDÜRMESİ” BOYUNU BEYAN EDER HANIM HEY!". Milli Folklor Dergisi 16/122 (2019), 5-13.