DEDE KORKUT KİTABI’NIN YENİ NÜSHASI VE ÜZERİNDEKİ YAYINLAR

Yıl: 2019 Cilt: 16 Sayı: 123 Sayfa Aralığı: 5 - 22 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 03-03-2021

DEDE KORKUT KİTABI’NIN YENİ NÜSHASI VE ÜZERİNDEKİ YAYINLAR

Öz:
Dede Korkut’un yeni bulunan Günbed nüshası, 12 Aralık 2018 tarihinde Veli Muhammed Hocatarafından Tahran’daki bir kitabevinden satın alınmıştır. Yazmanın önceki sahibi Muhammed Hoca’ya,Kaçar hanedanı soyundan geldiğini, yazmanın da hanedanın kurucusu Ağa Muhammed Han Kaçar’ınkitaplığından yadigâr kaldığını söylemiştir. Yazmanın İran Türkmenleriyle ilgisi, Türkmensahra’dayaşayan bir Türkmen tarafından satın alınmasından ve şu anda onun elinde bulunmasından ibarettir.Eserin dil özelliklerinin de bugünkü Türkmence ile ilgisi yoktur. Yusuf Azmun’un eserinin önsözündeyazmanın Merv’den İran’a geldiğine dair bir kayıt olsa da eserin dili bütünüyle Azerbaycan Türkçesiözellikleri taşıdığı için Merv ile ilgili bu rivayette bir yanlışlık olmalıdır. Bu makalede Dede Korkut’unyeni bulunmuş olan Günbed nüshası üzerinde durulmuş, nüshanın mahiyeti ve dil özellikleri ele alınmıştır.Dil özelliklerinden hareketle yazmanın tarih ve coğrafyası belirlenmiştir. Nüshanın bulunuşundanhemen sonra yayımlanan üç çalışma da makalede değerlendirilmiştir. Karşılaştırmalar yapılarakaralarındaki farklar gösterilmiş, uygulanan transkripsiyon sistemine eleştiriler getirilmiştir.Bazı önemli hatalara da temas edilerek metnin doğru okunmasına yardımcı olunmaya çalışılmıştır.Günbed nüshası; içinde yeni bir boyu barındırması, diğer yazmalardan farklı olması, nüshanın farklıbir koldan, başka bir dip yazmadan geldiğine dair kanıtlar taşıması, Dede Korkut anlatmalarının /yazmalarının 18. yüzyıla kadar geldiğini göstermesi ve Güney Azerbaycan, özellikle Tebriz ağzını yansıtanbir dille yazılmış olması açısından önem taşımaktadır. Dede Korkut Kitabı’nın sadece Dresden veVatikan yazmalarını dikkate alan bir kişi Günbed nüshasının onlara benzemediğini düşünebilir. Oysairili ufaklı bütün Oğuznameler bir arada ele alındığı zaman yeni nüshanın da onlardan bazı parçalarlabenzeştiğini veya onlardan bazı parçaları çağrıştırdığını anlamak mümkün olur. Dede Korkut’un Günbednüshasının yalnız soylama ve yeni bir anlatma (boy) barındırması açısından değil dil açısından dane kadar önemli olduğu anlaşılmaktadır. Bu açıdan, sorunlu kelime ve ibarelerin çözülmesi için metinüzerinde daha birçok çalışma yapılması gerekmektedir. Eserle ilgili üç yayın ve bu yayınlardaki tıpkıbasımlarortaya çıkmadan önce, yazmanın sanal medyada dolaşan 5-6 sayfalık metnindeki dil özelliklerinedayanarak bu nüshanın 17-18. yüzyıllara ve Güney Azerbaycan sahasına ait olması gerektiğiniyazmıştım. Yazmanın önceki sahibinin, eserin Ağa Muhammed Han Kaçar’ın kitaplığından yadigârkaldığına dair sözleri doğru ise istinsah tarihi, anılan Kaçar hanının dönemine veya az önceye ait olmalıdır.Ağa Muhammed Han Kaçar 1786-1797 yılları arasında hükümdarlık yapmıştır. Buna göre DedeKorkut’un Günbed nüshasının 1786-1797 yılları arasında veya 1786’dan bir süre önce, fakat mutlaka1759’dan sonra istinsah edildiğini söyleyebiliriz. Eserin dil özellikleri de bunu desteklemektedir.
Anahtar Kelime:

The New Manuscript of the Book of Dede Korkut and Relevant Publications

Öz:
The new manuscript (named Günbed) of the Book of Dede Korkut was purchased by Veli Muhammed Hoca on December 12, 2018 from a book store in Tehran, Iran. The previous owner of the manuscript has told that he descends from Ağa Muhammed Han, the founder of the dynasty Kaçar whose library kept the book for a long time. However, when the language of the book is examined carefully, it is seen that its language has nothing to do with contemporary Turkmen. Therefore, there must be a mistake with the narrative regarding its relation to Merv. In this article, recently found Günbed manuscript of Dede Korkut has been elaborated and, characteristics and language properties of the new olamanuscript have been addressed. The Günbed manuscript is considered important for these reasons: It contains a new epic story; it is different from other manuscripts of Dede Korkut; various verses indicate that it belongs to a different branch at the roots; this manuscript shows that the narratives and manuscripts of Dede Korkut made its way till 18th century and the language of the book reflects the features of the vernacular of South Azerbaijan, Tabriz. Considering the manuscripts of Vatican and Dresden, one can claim that the Günbed manuscript is mostly different from these two manuscripts but when all Oğuznames are examined together, it is understood that the new manuscript is in harmony with some of the parts of the past manuscripts. The Günbed manuscript isn’t only important for its verses and a new epic story but also in terms of the language. In this respect, it is necessary to elaborate the text with regard to problematic words and phrases. Before three new studies have been published regarding the new manuscript, I wrote that this new manuscript must be from 17 or 18th century, South Azerbaijan by examining the first pictures of the newly found manuscript that appeared on social media. We can say that this manuscript was obviously copied after the year 1759 as its language proves this assertion. In this study, some important issues and criticism has also been raised with regard to the transcriptions presented in recently published papers.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Altaylı, Seyfettin. Azerbaycan Türkçesi Sözlüğü 1-2. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2018.
  • Azmun, Yusuf. Dede Korkut’un Üçüncü Elyazması / Soylamalar ve İki Yeni Boy ile Türkmen Sahra Nüshası / Metin – Çeviri – Sözlük – Tıpkıbasım. İstanbul: Kutlu Yayınevi, 2019. Crystal, David. A Dictionary of Linguistics and Phonetics. Oxford: Blackwell Publishing, 2008.
  • Ekici, Metin. Dede Korkut Kitabı Türkistan/ Türkmen Sahra Nüshası / Soylamalar ve 13. Boy / Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2019.
  • Ercilasun, Ahmet B. “Tarihî Metinlerin Transkripsiyonu Hakkında”. Yalım Kaya Bitigi- Osman Fikri Sertkaya Armağanı. Editörler: Hatice Şirin User – Bülent Gül. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, 2013.
  • Ercilasun, Ahmet B. “Dede Korkutun Yeni Nüshası Üzerine / Konu – Bağlantılar – Yer – Zaman – Okuyuş”. Dil Araştırmaları 24 (Bahar 2019): 7-13.
  • Ercilasun, Ahmet B. “Oğuzname Nedir?”. Yeniçağ Gazetesi. İstanbul: 14 Temmuz 2019.
  • Ergin, Muharrem. Azeri Türkçesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1971.
  • Ergin, Muharrem. Dede Korkut Kitabı I – Giriş- Metin-Faksimile. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1989.
  • Gedikli, Yusuf. Şehriyar ve Bütün Türkçe Şiirleri. İstanbul: Türkyıldızı A.Ş., 1990.
  • Gemalmaz, Efrasiyap. Erzurum İli Ağızları (İnceleme- Metinler-Sözlük ve Dizinler). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1978.
  • Gökyay, Orhan Şaik. Dedem Korkudun Kitabı. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, 2000.
  • Kara, Mehmet. “Türkmen Türkçesi”. Türk Lehçeleri Grameri. Editör: Ahmet B. Ercilasun. Ankara: Akçağ Yayınları, 2007: 23-196.
  • Kargı Ölmez, Zuhal. Ebulgazi Bahadır Han – Şecere-i Terākime (Türkmenlerin Soykütüğü). Ankara: Simurg Kitapçılık ve Yayıncılık, 1996.
  • Korkmaz, Zeynep. Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1992.
  • Korkmaz, Zeynep. “XV. Yüzyıl Azerî Türkçesinin Değerli Bir Temsilcisi Emîr Hidâyetullah ve Dîvânı”. Türk Dili Üzerine Araştırmalar Birinci Cilt. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1995: 516-526.
  • Shahgoli, Nasser Khaze ve Valiollah Yaghoobi, Shahrouz Aghatabai, Sara Behzad. (2019), “Dede Korkut Kitabı’nın Günbet Yazması: İnceleme, Metin, Dizin ve Tıpkıbasım”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi Cilt 16/2 (Haziran 2019): 147-379.
  • Tarama Sözlüğü V. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1971.
  • Tekin, Talat ve Mehmet Ölmez, Emine Ceylan, Zuhal Ölmez, Süer Eker. Türkmence – Türkçe Sözlük. Ankara: Simurg Kitapçılık ve Yayıncılık, 1995.
  • Togan, Zeki Velidî. Oğuz Destanı – Reşideddin Oğuznâmesi, Tercüme ve Tahlili. İstanbul: 1972.
  • Yıldırım, Faruk. “Anadolu Ağızlarında Sınırlama Gösteren Yapılar”, Türk Dilleri Araştırmaları. 19 (2009): 185-221.
APA ERCİLASUN A (2019). DEDE KORKUT KİTABI’NIN YENİ NÜSHASI VE ÜZERİNDEKİ YAYINLAR. , 5 - 22.
Chicago ERCİLASUN Ahmet Bican DEDE KORKUT KİTABI’NIN YENİ NÜSHASI VE ÜZERİNDEKİ YAYINLAR. (2019): 5 - 22.
MLA ERCİLASUN Ahmet Bican DEDE KORKUT KİTABI’NIN YENİ NÜSHASI VE ÜZERİNDEKİ YAYINLAR. , 2019, ss.5 - 22.
AMA ERCİLASUN A DEDE KORKUT KİTABI’NIN YENİ NÜSHASI VE ÜZERİNDEKİ YAYINLAR. . 2019; 5 - 22.
Vancouver ERCİLASUN A DEDE KORKUT KİTABI’NIN YENİ NÜSHASI VE ÜZERİNDEKİ YAYINLAR. . 2019; 5 - 22.
IEEE ERCİLASUN A "DEDE KORKUT KİTABI’NIN YENİ NÜSHASI VE ÜZERİNDEKİ YAYINLAR." , ss.5 - 22, 2019.
ISNAD ERCİLASUN, Ahmet Bican. "DEDE KORKUT KİTABI’NIN YENİ NÜSHASI VE ÜZERİNDEKİ YAYINLAR". (2019), 5-22.
APA ERCİLASUN A (2019). DEDE KORKUT KİTABI’NIN YENİ NÜSHASI VE ÜZERİNDEKİ YAYINLAR. Milli Folklor Dergisi, 16(123), 5 - 22.
Chicago ERCİLASUN Ahmet Bican DEDE KORKUT KİTABI’NIN YENİ NÜSHASI VE ÜZERİNDEKİ YAYINLAR. Milli Folklor Dergisi 16, no.123 (2019): 5 - 22.
MLA ERCİLASUN Ahmet Bican DEDE KORKUT KİTABI’NIN YENİ NÜSHASI VE ÜZERİNDEKİ YAYINLAR. Milli Folklor Dergisi, vol.16, no.123, 2019, ss.5 - 22.
AMA ERCİLASUN A DEDE KORKUT KİTABI’NIN YENİ NÜSHASI VE ÜZERİNDEKİ YAYINLAR. Milli Folklor Dergisi. 2019; 16(123): 5 - 22.
Vancouver ERCİLASUN A DEDE KORKUT KİTABI’NIN YENİ NÜSHASI VE ÜZERİNDEKİ YAYINLAR. Milli Folklor Dergisi. 2019; 16(123): 5 - 22.
IEEE ERCİLASUN A "DEDE KORKUT KİTABI’NIN YENİ NÜSHASI VE ÜZERİNDEKİ YAYINLAR." Milli Folklor Dergisi, 16, ss.5 - 22, 2019.
ISNAD ERCİLASUN, Ahmet Bican. "DEDE KORKUT KİTABI’NIN YENİ NÜSHASI VE ÜZERİNDEKİ YAYINLAR". Milli Folklor Dergisi 16/123 (2019), 5-22.